شنبه ۰۱ ارديبهشت ۱۴۰۳ - 
معمولا شهرها، به خصوص شهرهای تاریخی، در پی حرکت به سوی کلانشهر و جهان‌شهر شدن بیشترین آسیب را به هسته‌های مرکزی و تاریخی خود وارد می‌آورند. محدودیت و قیمت بالای زمین، ناممکن بودن برش بافت تاریخی و ارزشمند، کوچه‌ها و معابر تنگ که برای حرکت خودرو ساخته نشده‌اند از جمله دلایلی هستند که هسته‌های تاریخی شهر را با معضلات غالبا ترافیکی مواجه می‌کنند.
این مساله زمانی شدت می‌یابد که درست هسته‌های تاریخی شهر، به خاطر سرمایه‌های اجتماعی و خاطرات جمعی که در خود دارند و البته قیمت بالای تجاری که پیدا می‌کنند و همچنین جمعیت گردشگری که به خود جذب می‌کنند، بیشتر از دیگر نقاط شهر برای سرمایه‌گذاری و بارگذاری، به خصوص از جانب بخش خصوصی که اهمیتی به رفاه عمومی نمی‌دهد، مورد توجه قرار می‌گیرد.
به زبان ساده، مراکز شهرهای تاریخی برای بارگذاری‌های سنگین مناسب نیستند. در مقابل بخش خصوصی به سرمایه‌گذاری در این نقاط علاقه مند است. بخش خصوصی که تنها به سودآوری بیشتر توجه می‌کند، سعی دارد قوانین و مصوبات موجود در رابطه با محدودیت‌های تراکم و ترافیکی هسته‌های شهر را نادیده گرفته و با پس زدن حریم اماکن تاریخی، حتی به قیمت افزایش بار مالی برای مدیریت شهری، ضایع شدن حق شهروندان و تخریب آثار تاریخی به سود بیشتر دست پیدا کند.
در چنین شرایطی انتظار می‌رود سازمان‌های دولتی از جمله استانداری و فرمانداری‌ها که زیرمجموعه وزارت کشور هستند یا سازمان‌های عمومی همچون شهرداری‌ها که تحت نظارت شورای شهر و سازمان شهرداری‌های استانداری قرار دارند با ایستادن در مقابل قانون‌شکنان و حفاظت از تحقق مصوبات "چنانچه مصوبات، خود آلوده به قانون‌شکنی نباشند" از حقوق شهروندی و شخصیت شهر دفاع کنند.
اما متاسفانه شهرداری‌ها، از جمله شهرداری کلانشهر اصفهان، چنان در روابط، لابی‌گری، تامین حقوق کارمندان استخدام شده با سفارش "این و آن" و مدیران پیوند خورده با مسندها، غرق شده‌اند که خودشان خواسته یا ناخواسته، قانون‌شکنانی بی‌اخلاق به حساب می‌آیند. تا آنجا که "شهرداری" تبدیل به غیر عمومی‌ترین سازمان عمومی شده است که متاسفانه در میان جامعه هیچ سرمایه‌ای ندارد.
برای مثال خیابان‌های شمس‌آبادی، آمادگاه، باغ‌گلدسته و چهارباغ‌عباسی را تصور کنید که وجه اشتراکشان چیزی جز ترافیک، ازدحام و شلوغی نیست! دغدغه ترافیک خارج از کنترل هسته مرکزی کلانشهر اصفهان که ناشی از توسعه نامتوازن و بارگذاری بیش از توان بافت است، مدیران شهری را بر آن داشته تا مترو را با وجود همه مخالفت‌ها از آن عبور دهند، چهارباغ عباسی را پیاده راه کنند، ادامه خیابان باغ‌گلدسته را تا کمال اسماعیل با هزینه‌های هنگفت آزادسازی کرده و با تعجیلی سیاسی افتتاح کنند و حتی تلاش کنند پروژه‌ای سنگین با عنوان "شهرک سلامت" برای انتقال پزشکان به خارج از این بافت تعریف کنند.
شهرک سلامت، یکی از پروژه‌های شهرداری اصفهان است که به منظور انتقال اطباء و پزشکان به خارج از ترافیک و ازدحام شهر در مهرماه سال 1390 کلنگ خورد. این پروژه نوید باز شدن گره ترافیک بافت مرکزی اصفهان را می‌داد. بافتی که با تاریخ کهن و ابنیه تاریخی متعدد باید فضایی آرام، سبز و زیبا باشد تا گردشگران به آن دعوت و از آن بهرمند شوند.
جمال الدین صمصام شریعت که در آن زمان معاون عمرانی استانداری اصفهان بود در مراسم آغاز عملیات اجرایی این شهرک اظهار کرده بود: در حال حاضر به دلیل تمرکز مطب پزشکان در خیابان های آمادگاه، شمس آبادی و هشت بهشت ترافیک شدیدی در مرکز شهر ایجاد شده است. عملیات اجرایی اولین شهرک سلامت در نزدیکی رینگ سوم ترافیکی برای سهولت دسترسی شهروندان و کاهش ترافیک در مرکز شهر آغاز شده است و به طور حتم گره از ترافیک قلب شهر اصفهان باز خواهد کرد.
در همان روز مسعود صرامی، کارآفرین نمونه، سرمایه‌گذار سیتی‌سنتر اصفهان و البته یکی از سرمایه‌گذاران شهرک سلامت اصفهان، کاهش ترافیک نشسته بر شانه دولت‌خانه صفوی را اصلی‌ترین دلیل تدوین این طرح دانشت و گفت: با احداث این مرکز علاوه بر این که ترافیک مرکزی شهر کاهش می یابد، شهروندان شهر های مجاور نیز می توانند از امکانات و خدمات درمانی آن استفاده نمایند.
این درحالی است که کمی قبل‌تر، یعنی در بهمن‌ماه سال 1387، پروژه‌ای با عنوان پروژه عظیم باغ‌گلدسته آغاز شده بود. حمیدرضا بهروز، مدیر وقت این پروژه در آیین کلنگ‌زنی گفته بود: خیابان باغ گلدسته از میدان امام حسین (ع) (دروازه دولت) تا خیابان آمادگاه و سپس تا خیابان کمال اسماعیل است که حدود 40 سال پیش به عنوان رینگ محور چهارباغ‌عباسی طراحی شد تا با احداث آن هم آرزوی دیرینه ممنوعیت ورود خودرو و پیاده رو شدن این محور تاریخی محقق شود و هم بار ترافیکی مرکز اصفهان قدری تعدیل شود.
در ظاهر همه‌چیز خوب است. از طرفی با افتتاح شهرک سلامت، پزشکان و ترافیکی که ایجاد می‌کنند از این بافت خارج می‌شوند و از طرفی یک خیابان جدید که در حاشیه‌اش پارکینگ‌های طبقاتی وجود دارند شکل می‌گیرد. مجموع این اقدامات علاوه بر طرحهای ترافیکی از جمله طرح زوج و فرد و اقدامات معاونت حمل‌ونقل در بهبود زیرساخت‌های حمل و نقل عمومی به طور حتم همه مشکلات این بافت با ارزش را برطرف خواهد کرد.
خیابان باغ‌گلدسته در سال 1392 در یک تعجیل سیاسی و در حاشیه سفر یکی از مقامات افتتاح شد. افتتاحی که در واقع گران‌ترین خیابان احداث شده تا آن تاریخ محسوب می‌شد. در مقابل اما کارشناسان شهرسازی معتقدند که خیابانی که باید بار چهارباغ عباسی را بردوش بکشد خود نباید تولید کننده سفر باشد.
منظور این است که خیابان باغ‌گلدسته اگر خود کاربری‌های متنوع تجاری داشته باشد نه تنها تاثیری در کاهش ترافیک این منطقه ندارد بلکه خود با جذب سفرهای بیشتر به مشکلات ترافیکی دولت‌خانه صفوی دامن می‌زند. به زبان ساده خیابان باغ‌گلدسته باید عاری از هرگونه کاربری (به خصوص تجاری) باشد تا بتواند نقش هدایت‌کننده ترافیک‌اش را به خوبی بازی کند.
اما متاسفانه به علل گوناگون که برخی از آنها بر کسی پوشیده نیست به آرامی در بخش‌هایی از این خیابان کاربری‌های تجاری شکل گرفتند که البته بخشی از آنها به خاطر قدرت سیاسی مالکان، اجتناب ناپذیر بوده است. اما کاربری‌های تجاری که در حاشیه خیابان‌ها شکل می‌گیرند با همه انتقادات جدی که شامل حال‌شان می‌شود قابل چشم‌پوشی هستند.
همه‌چیز قابل چشم‌پوشی بود تا جایی که مشخص شد اسکلت بتنی شکل گرفته در تقاطع خیابان باغ‌گلدسته و آمادگاه (یعنی درست در دل گره ترافیکی مذکور) قدری بلندتر از انتظار تراکم گرفته است. با پرس‌وجو از اهالی و کسبه متوجه می شوید گویا این پروژه برای کمک به ترافیک محدوده یک پارکینگ طبقاتی است و در آینده به پارکینگی که در سمت دیگر خیابان افتتاح شده است خواهد پیوست.
تا اینکه در روزهای گذشته بنرهای بزرگی بر روی این اسکلت بتنی نصب شد که خبر از اتفاق دیگری می‌داد! پیش‌فروش واحدهای تجاری، اداره، فودکورت و شهربازی در مجتمع بزرگ باغ‌گلدسته... به نظر می‌رسد حتی کسبه این خیابان نیز از دیدن این بنر قدری متعجب شده‌اند. چیزی که کسبه انتظار داشتند پارکینگ طبقاتی بزرگی بود که طبق عادت، تعداد اندکی واحد تجاری در حاشیه خیابان خواهد داشت.
حال سوال اینجا است که آیا بارگذاری پروژه‌ای با این عظمت و گستردگی، در نقطه‌ای تاریخی که طبق اطلاعات پیشین در حریم بافت تاریخی قرار دارد، با وجود همه این مشکلات ترافیکی که مدیران شهری از آن دم می‌زنند چه ضرورتی دارد؟ چنین اقدامی در زمره کدام عقل سلیم و منطق کارشناسی گنجیده است؟ آیا مرکز تاریخی شهر اصفهان، یعنی دولت‌خانه صفوی، تا امروز از ترافیک غیر قابل تحمل رنج می‌برده، مکان مناسبی برای احداث یک پروژه عظیم جدید با فوتکورت و شهربازی است؟
با رجوع به تارنمای شهرداری اصفهان و بررسی اطلاعات این پروژه متوجه شدیم پروژه مذکور با عنوان " پروژه خیابان سازی ، پارکینگ و مجتمع اداری ، خدماتی ، تجاری باغ گلدسته" با هدف "تقویت نقش شریانی خیابان باغ‌گلدسته و تحقق آرزوی دیرینه شهر اصفهان برای حذف خودرو از چهارباغ عباسی" توجیه شده است! همچنین مشخصات فنی این پروژه نشان می‌دهد این پروژه دارای مجوز برای دو سقف (همکف و طبقه اول) است. اما چیزی که امروز شکل گرفته است چهار سقف است. آیا خود شهرداری هم مرتکب تخلف می‌شود تا با رجوع به ماده صد جریمه‌ای ناچیز به قیمت اجحاف در حق دیگران بپردازد؟
در طرح جامع اصفهان که مدت چندانی از تصویب آن نمی‌گذرد می‌توان حقیقت را دریافت. نخست آنکه نقشه‌های طرح جامع در مافیای شهرداری اصفهان، یک راز بزرگ و اطلاعاتی محرمانه است که دستیابی به آنها برای مردم عادی عملا غیر ممکن است. این درحالی است که همه مسئولان شهری، سنگ شهرداری شیشه‌ای و مدیریت شفاف شهری را به سینه می‌زنند.
کاربری پروژه مذکور در آخرین طرح جامع اصفهان نه مسکونی، نه خدمات و نه حتی تجاری، بلکه "گستره طرحهای ویژه" عنوان شده است. گویا مشاور طرح جامع، جرات تغییر کاربری به تجاری را که می‌تواند بعدها بر علیه او به عنوان مصداق تبانی استفاده شود نداشته و ترجیح داده است با این عنوان تصمیم را از سر خود باز کرده و با شهرداری نیز در نیفتد.
اما مساله بعدی این است که این پروژه بر طبق اطلاعات قبلی به احتمال زیاد باید در حریم محور تاریخی قرار داشته باشد. اصطلاحی قدیمی میان شهرسازها می‌گوید "حریم همیشه پشت زمین‌های کدخدا است". در این طرح نیز می‌بینیم حریم محور تاریخی به شکلی مضحک درست به پشت از این پروژه منتقل شده است و به طور کاملا آشکار مشاور با فشارهای گوناگون ناچار به خارج کردن این زمین (و زمین‌های دگر) از حریم آثار تاریخی شده است تا ساخت و ساز در آن ممکن شود. شهرسازها می‌گویند: "طرح جامع آب توبه بر سر شهرداری است".
سرهنگ رضا رضایی، رییس پلیس راهور فرماندهی انتظامی استان اصفهان در رابطه با این پروژه در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا اظهار کرد: در این پروژه در مرحله اول باید دید که آیا پارکینگ کافی را در طرح لحاظ کرده است یا خیر و چنانچه تعداد کافی پارکینگ در طرح وجود داشته باشد از این نظر مشکلی ندارد. مسئولیت این بخش بر عهده خود شهرداری است.
وی ادامه می‌دهد: از نظر ترافیکی چیزی که می‌توان گفت این است که باید به سمت تمرکز زدایی و توزیع ترافیک به خصوص در نقاط مرکزی شهر برویم. پاساژها و مجتمع‌های تجاری اینچنین در مرکز شهر قطعا به ضرر ترافیک شهر است. این اعتقاد راهور است که باید جانمایی مراکز گوناگون به شکلی باشد که توسعه‌ای متوازن را موجب شود.
رییس پلیس راهور فرماندهی انتظامی استان اصفهان گفت: چرا امروز در خیابان آمادگاه مشکل داریم؟ چرا در خیابان شمس‌آبادی مشکل داریم؟ به خاطر مطب اطباء است. با انتقال آنها به شهرک سلامت بخش بزرگی از مشکل ترافیک این بخش از شهر حل می‌شود. اما احداث چنین مجتمعی درست در همان نقطه باز هم مشکل آفرین خواهد شد. در این صورت چه اصراری برای جابه‌جایی پزشکان وجود داشت؟
می‌توان از صحبت‌های پلیس راهور نتیجه گرفت که آیا بهتر نبود به جای انتقال پزشکان به شهرک سلامت یک مجتمع بزرگ پزشکی جدید در همین خیابان و به جای این پروژه احداث و همه پزشکان را به آن منتقل می‌کردیم تا رنج سفری طولانی‌تر را نیز به بیماران ندهیم؟ به زبان دیگر آیا تلاش می‌کنیم این مشکل را برطرف کنیم تا جا برای مشکل بعدی باز شود؟
همچنین علیرضا صلواتی، معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری اصفهان در رابطه با این موضوع به خبرنگار ایسنا می‌گوید: این طرح متعلق به نزدیک به یک دهه پیش است و بر اساس ماده 24 تدوین شده است. ماده 24 به شهرداری اجازه می‌دهد در هنگام آزادسازی برای یک پروژه، قدری بیشتر از نیاز آزادسازی کند تا بتواند با فروش آنها بخشی از هزینه پروژه را تامین کند.
وی ادامه می‌دهد: در طرحی که به شورای چهارم و همچنین پنجم از جانب معاونت حمل و نقل و ترافیک ارائه شده است درخواست شده تا در هنگام بارگذاری‌های جدید عارضه سنجی ترافیکی طرح نیز انجام شود و کارشناسان بررسی کنند که آیا این طرح مناسب این نقطه از شهر است یا خیر!
معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری اصفهان معتقد است کاربری‌های در حاشیه معابر می‌تواند جذب و تولید سفر داشته باشد و می‌افزاید: متاسفانه معاونت شهرسازی معتقد است طرح جامع و تفصیلی مصوب و مطلق است و دیگر نیاز به مطالعه بیشتری برای جانمایی نیست. در این رویکرد یک پلاک تجاری بدون توجه به اینکه آیا این نقطه مناسب بارگذاری بیشتر تجاری است یا نه، باید تجاری بماند. درحالی که معاونت حمل‌ونقل معتقد است مطالعات ترافیکی نیز باید انجام شود تا جذب سفرها بیشتر بررسی شود.
ماده 24 قانون نوسازی و عمران شهری (مصوب 1347) که البته قانونی کهنه و نیازمند بازنگری محسوب می‌شود عنوان می‌کند که شهرداری ها می‌توانند در موقع تنظیم و اجرای طرحهای نوسازی و همچنین توسعه یا احداث معابری که عرض آنها حداقل 20 متر باشد با رعایت نقشه جامع یا نقشه هادی شهر طرحهای مربوط را بتناسب موقعیت محل و ضوابطی که وزارت کشور تعیین و اعلام خواهد کرد وسیع‌تر از میزان مورد احتیاج طرح تنظیم و اجرا نموده و اراضی مازاد را در صورت عدم احتیاج از طریق مزایده و با رعایت آئین نامه معاملات شهرداری بفروش رسانیده وجوه حاصله را به حساب در آمد نوسازی و عمران شهری موضوع این قانون منظور کنند.
اما در دستورالعمل اجرایی این ماده آمده است که شهرداری‌ها مکلف هستند گزارشاتی توجیهی شامل اعلام ضرورت اجرای طرح و ارائه الزامات شهرسازی و فنی اجرای طرح و اثرات کالبدی آن بر مسائل شهرسازی و معماری شهر تدوین کنند. همچنین طرح پیشنهادی باید توسط شورای شهر تصویب شود و سپس به تصویب کمیسیون ماده 5 نیز برسد. همچنین در نهایت اسناد و مدارک طرح باید به تایید استاندار رسیده و سپس برای دریافت مجوزهای لازم به دفتر فنی وزارت کشور ارسال شود.
سوال اینجا است که آیا پروژه عظیم باغ‌گلدسته گزارشی توجیهی شامل بررسی مسائل شهرسازی و معماری (که ملاحظات ترافیکی را نیز شامل می‌شود) دارد یا خیر؟ و همچنین آیا این پروژه مصوب کمیسیون ماده 5 را دارا است؟ آیا حقوق مکتسبه‌ای برای این پروژه مد نظر قرار گرفته است؟ برای پاسخ به همه این پرسش‌ها تصمیم بر آن شد تا با معاون شهرسازی شهرداری اصفهان مصاحبه‌ای صورت پذیرد.
در همین رابطه با سیدجمال‌الدین صمصام شریعت، معاون شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان که البته یکی از مدیران استخوان خرد کرده، در سایه و جدایی ناپذیر از شهرداری اصفهان است تماس گرفتیم. او پس از اطلاع از موضوع مصاحبه گفت متاسفانه این موضوع بسیار پیچیده است و زمان مصاحبه را به ساعت 12 همان‌روز موکول کرد.
اما پس از تماس های مکرر در نهایت موفق به صحبت با معاون معماری و شهرسازی شهرداری اصفهان که البته شاید مدت زیادی از زمان تصدی گری اش نمانده نشدیم.
