شعار سال: کشاورزی دیم سهمی بسیار مهمی در تولیدات محصولات کشاورزی و غذایی مردم جهان دارد. در ایران نیز سطح قابل توجهی از اراضی کشاورزی به‌صورت دیم کشت می‌شود؛ اما سهم آن از کل تولیدات این بخش ناچیز است؛ چراکه در کشور ما کشت دیم با معضلات و مشکلات اساسی روبه‌رو است. مهم‌ترین مشکلات کشت دیم در ایران عملکرد پایین و ناپایدار، نوسانات زمانی بارش و فقر خاک‌هاست. بررسی‌ها نشان می‌دهد در ایران با توجه به میزان وضعیت شاخص بهره‌وری بارش، ایجاد باغ‌ها و مزارع گیاهان دارویی دیم به‌عنوان یک گزاره مطلوب جایگزین محصولات زراعی دیم مطرح می‌شود. ضمن این‌که جایگزینی باغ به‌جای محصولات زراعی دیم یکی از ابعاد مدیریت آب سبز، حفظ خاک، تغذیه آب‌های زیر زمینی و کاهش سهم تلفات تبخیری بارش به‌شمار می‌آید.

برنامه‌ریزی برای اجرای طرح توسعه باغ‌ها در اراضی شیب‌دار در 27 استان

شمس‌الله شریعت‌نژاد، نماینده مردم تنکابن در مجلس شورای اسلامی، در این‌باره گفت: اولویت احداث باغ در اراضی شیب‌دار برای مناطق دارای بارندگی بیش از 300 میلی‌متر است. براساس مطالعات انجام شده 28 میلیون هکتار از مساحت کشور دارای بارندگی بالای 500 میلی‌متر سالانه است و این میزان با احتساب 400 میلی‌متر، به‌بیش از 41 میلیون هکتار می‌رسد. براساس مطالعات انجام شده و سوابق درختکاری و باغ‌داری از قدیم تاکنون در تمامی استان‌های کشور احداث باغ به‌صورت دیم و آبیاری تکمیلی و آبی ممکن است؛ اما مناطقی که در این رابطه پتانسیل و استعداد بهتری دارند از اولویت برخوردارند. این مناطق در کشور بیش‌تر در استان‌های گیلان، مازندران، گلستان، خراسان شمالی و رضوی، خوزستان، کردستان، لرستان، کرمانشاه، ایلام، آذربایجان‌غربی و شرقی، اردبیل، چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد، فارس، زنجان، قزوین، سمنان، قم، اصفهان و مرکزی قرار دارند. وی با اشاره به این‌که هر گیاهی را نمی‌توان در اراضی شیب‌دار کشت کرد، گفت: بسیاری از گونه‌ها و ارقام قابلیت کشت در مناطق فوق را دارند؛ اما برتری انتخاب با گونه‌هایی است که ضمن سازگاری کامل با اقلیم، از نظر اقتصادی، بازارپسندی، قابلیت صادراتی، ارزش غذایی و ارزش افزوده، مزیت نسبی داشته باشند که ازجمله آن‌ها می‌توان به بادام، انگور، فندق، زیتون، توت، انار، انجیر، سنجد، عناب، زرشک، گل‌محمدی و انواع گیاهان دارویی اشاره کرد. این نماینده مجلس اظهار داشت: این طرح برای اجرا در 27 استان و در سطحی بالغ‌بر 500 هزار هکتار طی سال‌های برنامه ششم برنامه‌ریزی شده است که از این مقدار 60 هزار هکتار تا پایان سال 1396 اجرا شد. همچنین براساس آمار اخذ شده از سازمان جهاد کشاورزی استان‌ها تا پایان سال 1395 حدود 29هزارو 575 هکتار باغ در اراضی شیب‌دار احداث شده است. وی در ادامه افزود: افزایش تولیدات غذایی و باغی مفید و مورد نیاز و دارای ارزش افزوده، افزایش درآمد، اشتغال مولد، کاهش فقر و بیکاری، کاهش پدیده مهاجرت، افزایش صادرات و ارزآوری، مثبت‌تر کردن تراز تجاری، جلوگیری از تخریب، تبدیل و تغییر کاربری نامناسب اراضی زراعی و ملی، ذخیره نزولات آسمانی، برقراری بیلان مثبت آبی سفره‌های زیرزمینی، پیشگیری و مقابله با پدیده گردوغبار و آثار زیانبار آن، پیشگیری از فرسایش خاک و سیل‌های ویرانگر، حفظ ذخایر ژنتیکی و تنوع گونه‌ای، برقراری امنیت غذایی، گسترش صنایع تبدیلی، جانبی، فرآوری و... از نتایج کلی احداث باغ در اراضی شیب‌دار است که از آب باران به‌عنوان آب سبز و بهترین آب برای درختکاری به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم استفاده می‌کند.

تبدیل اراضی شیب‌دار به باغ‌های دیم راهکار کنترل فرسایش خاک

نظر افضلی، نماینده مردم نهبندان و سربیشه در مجلس شورای اسلامی، در این‌خصوص گفت: با اجرای طرح توسعه باغ‌ها در اراضی شیب‌دار موافق ‌هستم و تبدیل اراضی شیب‌دار به باغ‌های دیم و مدیریت اراضی منابع طبیعی را راهکار کنترل فرسایش خاک می‌دانم. این نماینده مجلس معتقد است: دولت می‌تواند با ارائه تسهیلات ارزان قیمت به کشاورزان شرایطی را برای کنترل فرسایش خاک فراهم کند؛ زیرا تبدیل اراضی شیب‌دار در مناطق کوهستانی به باغ‌های دیم مانع از فرسایش خاک و افزایش درآمد کشاورزان می‌شود. افضلی با اشاره به این‌که تغییرات اقلیمی، سیلاب و باران و بهره‌برداری از اراضی شیب‌دار در مناطق کوهستانی به فرسایش خاک منجر شده است، افزود: کشاورزان علاوه‌بر مدیریت مناسب اراضی شیب‌دار می‌توانند با تبدیل اراضی به باغ‌های دیم و استفاده از آن به‌عنوان چرای دام از تخریب محیط‌زیست و فرسایش خاک نیز جلوگیری کنند.

طرح توسعه باغ‌ها در اراضی شیب‌دار به افزایش تولید کمک می‌کند

علی‌محمد مرادی، نماینده مردم دهگلان و قروه در مجلس شورای اسلامی، درباره کاشت درخت در اراضی شیب‌دار برای جلوگیری از فرسایش خاک، اظهار داشت: در مناطقی بحث کشت باغ در اراضی شیب‌دار مطرح می‌شود که دارای بارندگی مناسبی هستند و می‌توان در آن‌ها به ایجاد باغ دیم اقدام کرد. عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی، با بیان این‌که بارندگی‌ها باعث می‌شوند تا خاک مرغوب اراضی شیب‌داری که در دست کشاورزان هستند شسته شود، گفت: این مسأله هم به منابع آبی صدمه وارد می‌کند و هم این‌که خاک زراعی از دسترس خارج می‌شود. وی ادامه داد: برای افزایش تولید و درآمد خانوارها و همچنین برای جلوگیری از فرسایش خاک زراعی زمین‌های شیب‌دار که هزاران سال ایجاد آن طول می‌کشد، کشت باغ دیم اقدامی بسیار مفید است. وی با تأکید بر این‌که تبدیل کردن اراضی شیب‌دار به باغ دیم در مناطقی که به آبیاری نیاز ندارد به‌دلیل جلوگیری از فرسایش خاک، افزایش درآمد خانوارها، حفظ منابع آبی، کشت محصولات باغی دیم و صادرات آن اقدامی مناسب است، عنوان کرد: اما برخی از افراد این موضوع را با کشت باغ در اراضی مرتعی شیب‌دار تداخل می‌دهند، در شرایطی که اراضی مرتعی شیب‌دار یک پروسه جداگانه است. این نماینده مردم در مجلس شورای اسلامی، اضافه کرد: موافق نیستیم اراضی مرتعی که در حال حاضر مرتع محسوب می‌شوند به باغ تبدیل شود و منظور از کشت باغ در اراضی شیب‌دار اراضی است که در حال حاضر در دست کشاورزان هستند و کشت می‌شوند؛ اما شیب بالایی دارند.

برای احداث هر هکتار باغ دیم 100 میلیون ریال تسهیلات بلاعوض نیاز است

پرویز گرشاسبی، معاون سابق آبخیزداری، امور مراتع و بیابان سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری، نیز با اشاره به این‌که در برخی از استان‌ها اراضی شیب‌دار بیش‌تر از سایر استان‌ها جواب می‌دهد، افزود: با کاشت درخت در اراضی شیب‌دار و کم‌بازده علاوه‌بر توسعه باغ‌ها بحث آبخیزداری و منابع طبیعی تحقق پیدا می‌کند؛ به‌طور مثال در استان لرستان 70 درصد اراضی دارای توپوگرافی 12 درصد شیب است که برای زراعت مناسب نیستند و از طرفی اقلیم مناسب آب و هوایی و خاک غنی این اراضی را مستعد کاشت درختان مثمر کرده است. وی با اشاره به تشکیل جلسات مختلف توسط محققان مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی لرستان و کارشناسان سازمان جهاد کشاورزی برای شناسایی عرصه‌های مستعد و گونه‌های قابل کشت، عنوان کرد: در مرحله اول 10 هزار هکتار از این اراضی براساس پتانسیل، منابع، امکانات و همراهی مردم‌شناسایی و با تشکیل کارگروه و رعایت نکات فنی و برگزاری کارگاه‌های آموزشی، نحوه کاشت درختان مثمر در اراضی شیب‌دار و کم بازده به بهره‌برداران آموزش داده شد. گرشاسبی ادامه داد: با توسعه کشت باغ‌ها در اراضی دیم بحث حفاظت از منابع طبیعی و آبخیزداری محقق می‌شود و طی محاسبه انجام شده، هر چاله در شرایط بارندگی با متوسط 500 میلی‌متر آب و 30 درصد رواناب می‌تواند 500 لیتر آب را تا پایان سال در خود ذخیره کند. وی با اشاره به این‌که امسال 60 هزار هکتار از اراضی شیب‌دار کشور، زیرپوشش گونه‌های دارویی و باغ‌های دیم قرار می‌گیرند، اظهار کرد: این طرح با هدف صرفه‌جویی در مصرف آب و جلوگیری از فرسایش خاک در اراضی مستعد بارندگی به میزان 300 میلی‌متر به بالا برنامه‌‌ریزی شده است. طبق شیوه‌نامه ابلاغ شده، امسال 60 هزار هکتار از اراضی شیب‌دار زیرپوشش گونه‌های دارویی و درختان مثمر تحت عنوان استفاده از آب‌سبز قرار می‌گیرند. وی با بیان این‌که برای احداث هر هکتار باغ دیم یک‌صد میلیون ریال در قالب تسهیلات بلاعوض نیاز است، عنوان کرد: احداث باغ دیم در اراضی شیب‌دار مناطقی با بارندگی بیش از 400 میلی‌متر در اولویت است. گرشاسبی با اشاره به این‌که در کشور سالانه 16 میلیارد تن فرسایش خاک داریم، افزود: با توسعه باغ‌ها در اراضی شیب‌دار شاهد به حداقل رسیدن این میزان فرسایش خاک هستیم.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار 30 اردیبهشت 97، کد مطلب: 44176، www.sabzineh.org