شعار سال: 

یک: در جهان ِ دوران جنگ سرد و گسترش فضای دوقطبی نمایندگان ریز و درشتی از این نوع ادبیات در کشور‌های بلوک شرق و جریان‌های چپ رشد کرد. با گذر از آن روزگار، ادبیات ِ ایدئولوژیک هم از سکه افتاد یا دست‌کم آن اعتبار پیشین را دیگر ندارد. از آن بی‌شمار آثار ایدئولوژیک متأثر از آموز‌ه‌های چپ وطنی کمتر آثاری بر جای مانده است. عباس صفاری نویسنده و شاعر نقل می‌کرد؛ روزی پی کتابی به انباری خانه‌ام رفتم و با انبوهی نشریه‌ها و گاهنامه‌ها و جنگ‌های ادبی جریان‌های مختلف چپ ایرانی روبه‌رو شدم و دریغ آنکه کسانی از آن جمع به دهه بعد راه یافته باشند. آثار‌شان عمدتاً داستان‌ها و شعر‌های باسمه‌ای بودند و عملاً بی‌اعتنا به ارزش‌های زیبایی‌شناسی و ادبی پی بوق و کرنا کردن ایده‌های سیاسی و اجتماعی‌شان به وسیله ادبیات می‌رفتند. فضای نقد و پژوهش فارسی از این دست روایت‌ها کم ندارد اما کمتر پژوهش جدی در تبیین نسبت «ادبیات» و «ایدئولوژی» منتشر شده است. از جمله آثار در این حوزه به کتاب «ایدئولوژی و ادبیات» اثر محمد هاشم اکبریانی می‌توان اشاره کرد که به تازگی در نشر مروارید منتشر شده است.

دو: محمد هاشم اکبریانی در این پژوهش به بررسی تطبیقی اندیشه‌های حافظ، مولوی، خیام، شاملو و فروغ فرخزاد پرداخته و سعی کرده نشان دهد کدام یک از این شاعران بیش‌تر از دیگری متأثر از «ایدئولوژی» بودند. او در مقدمه این اثر آورده است: «یک غفلت در طول تاریخ، ما را با مصایب بزرگی مواجه ساخت. ما حکومت‌های استبدادی و اقتدارگر را نقد کردیم و با آن به مبارزه برخاستیم اما از نقد جریانات و اندیشه‌های مبارز با استبداد غافل ماندیم. از خود نپرسیدیم آیا ممکن نیست ماهیت و هویت جریان و اندیشه‌ای بر استبداد استوار باشد و در همان حال با حکومت استبدادی هم بستیزد و بجنگد و خواهان نابودی آن باشد؟ کتاب حاضر سعی کرده در همین چارچوب به طرح مسأله بپردازد. چکیده کلام مقاله‌ها این است که شعر، به عنوان بستر بخش بزرگی از اندیشه‌های ایرانی از ابتدا دو شاخه را شاهد بود؛ شاخه‌ای که بنایش بر تمرکزگرایی در اندیشه و عمل بوده و شاخه‌ای دیگر که بر تکثر تکیه داده است. این دو جریان از گذشته‌های دور شکل گرفته و در شعر معاصر ما هم خود را نمایان ساخته است. بر این اساس شعر را از سروده‌های عرفانی حافظ و مولوی در یک سو و شعر خیام در سوی دیگر شروع کرده‌ام و به شعر شاملو در یک سو و شعر فروغ در سوی دیگر رسیده‌ام. در همین حال نقش جریانات، گروه‌ها و احزابی که در عصر حاضر با نگاه ایدئولوژیک سراغ ادبیات رفتند و آن را ایدئولوژی‌زده کردند نیز فراموش نشده است.» نویسنده در شش مقاله و شانزده فصل با بهره‌گیری از دانش جامعه‌شناسی ادبیات به دیدگاه‌ها و مضامین اقتدارگرا و معارض و مخالفِ نگاه تکثر‌گرا پرداخته است. کتاب «ایدئولوژی و ادبیات؛ به بررسی تطبیقی اندیشه‌های حافظ، مولوی، خیام، شاملو و فروغ فرخزاد» در دویست و شصت و سه صفحه به قیمت بیست و چهار هزار‌تومان در نشر مروارید منتشر شده است.

سایت شعار سال، با تلخیص و اضافات برگرفته از سایت روزنامه ایران، تاریخ انتشار 3 مرداد 97، کد مطلب: 475593، www.iran-newspaper.com