شعار سال: جلسه هم‌اندیشی و بررسی چالش‌های صنعت گیاهان دارویی با هدف توسعه اشتغال و صادرات در وزارت جهاد کشاورزی با حضور محمدحسن عصاره، رئیس ستاد توسعه فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی کشور نهاد ریاست‌جمهوری؛ ناصر زرگر، معاون برنامه‌ریزی و امور زیربنایی معاونت توسعه روستایی و مناطق محروم کشور؛ علی هیودی، نماینده معاونت توسعه روستایی و مناطق محروم کشور؛ حسین زینلی، مجری طرح گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی و جمعی دیگر از مسئولان و مدیران برگزار شد. راهبردهای ورود به بازارهای بین‌الملل، روش‌های مشارکت راهبردی جهت توسعه بازارهای بین‌الملل، چالش‌های توسعه صنعت گیاهان دارویی، سیستم ارزش و چالش‌های آن در صنعت گیاهان دارویی، گیاهان دارویی مزیت‌دار، الگوهای پیشنهادی مشارکتی صنعت گیاهان دارویی مباحث اصلی مطرح شده در این نشست بود.

واردات 150 میلیون دلاری گیاهان دارویی به کشور

در ابتدای جلسه حسین زینلی، مجری طرح گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی، با بیان این‌که در تولید گیاهان دارویی باید منسجم و هماهنگ پیش رویم، گفت: در تولید گیاهان دارویی فراز و نشیب‌های بسیاری وجود دارد. این جلسه می‌تواند مبنای هماهنگی تولید‌کنندگان و فعالان در زمینه بازار و مارکتینگ باشد. وی با بیان این‌که برای تسهیل مسیر تولید گیاهان دارویی مجلس اهدافی را در پیش گرفته است، اظهار داشت: مجلس کمیته‌ای را در این زمینه تشکیل داده و طی بازدیدی که از استان‌های مختلف کشور انجام شد متوجه شدیم بسیاری از استان‌های کشور پتانسیل‌ بالایی برای تولید گیاهان دارویی دارند و می‌توانیم کشور را براساس ظرفیت‌های هر منطقه به قطب‌های مختلف تقسیم‌بندی کنیم. زینلی با تأکید بر این‌که باید تحقیقات لازم در زمینه تولید گیاهان دارویی انجام شود، اظهار داشت: تحقیقات برای قطب‌بندی مناطق مختلف کشور براساس ظرفیت‌ها هر منطقه از سیاست‌های یک‌سال آینده ماست؛ برای مثال گیاهانی به نام‌های بادرشبویه، بیدمشک، سماق در استان ارومیه و گیاهانی به نام‌های زعفران، زیره و تخم‌شربتی در مشهد مقدس رشد خوبی دارند و مردم این مناطق از کشت و بازار فروش این گیاهان راضی هستند. مجری طرح گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی با بیان این‌که قطب‌بندی به ‌این ‌معنی ‌است که تسهیلات، یارانه‌ها و تمام فرصت‌های پیش‌رو را در زمینه آموزش و ترویج در هر منطقه تقویت کنیم، تصریح کرد: این اقدام در نهایت به این منجر می‌شود که تجار، بازرگانان، تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان بتوانند این نقاط را شناسایی و در آن مناطق ایجاد رقابت کنند تا کشاورز و مصرف‌کننده هر یک بتوانند منافع خود را تأمین کنند. زینلی با بیان این‌که طی دو سال گذشته دولت توجه خاصی به کشت گیاهان دارویی داشته است، ادامه داد: در سال گذشته 700 میلیارد تومان تسهیلات یارانه به مناطق روستایی در زمینه گیاهان دارویی اختصاص داده شد و امیدوارم بتوانیم کمک‌ها‌ی مناسبی به کشاورزان ارائه دهیم. هدف ما حمایت از کشاورزان است تا بتوانند با تولید محصول با کیفیت به رقابت در بازار‌های داخلی و خارجی بپردازند. 

مجری طرح گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی در زمینه میزان واردات گیاهان دارویی به کشور گفت: کنترل میزان واردات هدف بعدی ما در سال آینده است، در حال حاضر شاهد 150 میلیون دلار واردات گیاهان دارو‌یی به کشور هستیم که 92 میلیون دلار آن اسانس، عصاره و... است. سعی دولت در کاهش هدف‌دار واردات است. یکی ‌از اقدامات انجام شده در این زمینه آگاهی از میزان نیازهای مصرفی در کشور است. در حال حاضر گیاهان کم آب‌بری به کشور وارد می‌شوند که با بهترین کیفیت در کشور تولید می‌شوند. وی با انتقاد از این‌که گیاهان وارداتی از نظر ارزش غذایی، دارویی و ترکیبات آزمایش نمی‌شوند، ادامه داد: امسال باید واردات را مستقیم به آزمایشگاهی که مورد تأیید است، وصل کنیم. قرار نیست جلوی واردات گرفته شود. گیاهانی همچون دارچین، زنجبیل و هل را که در کشور تولید نمی‌شود باید وارد کنیم. باید سعی کنیم با استفاده از مراکز تحقیقاتی به کسب و کار این صنعت رونق ببخشیم. وی با اشاره به این‌که صادرات گیاهان دارویی از اهمیت بالای برخوردار است، عنوان کرد: برای صادرات گیاهان دارویی مشوق صادراتی نیز داریم. صادرات باید در شرایطی انجام شود که بازار از تعادل خارج نشود و از شرکت‌های داخلی پشتیبانی لازم به عمل آید. وی با بیان این‌که ظرفیت خالی کارخانجات تولیدی یکی از مشکلات اساسی کشور است، ادامه داد: دولت تسهیلات خوبی را در این زمینه پرداخت کرده و خوشبختانه کشور ما از لحاظ امکانات کمبودی ندارد. مجری طرح گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی با اشاره به این‌که زمان آن رسیده تا کارگروه‌ها و تشکل‌ها وارد میدان شوند، ادامه داد: باید در این زمینه نیاز‌سنجی صورت بگیرد و نباید تنها به احداث کارخانه‌های دمنوش یا عرق‌گیری اقدام کرد؛ بلکه باید با مدیریت میزان نقدینگی بیش‌ترین بهره را از امکانات موجود برد.

وی افزود: کشور‌های آلمان، فرانسه و اتریش آمادگی دارند در زمینه تولید، تحقیقات، بازاریابی و... گیاهان دارویی و باغی با ما همکاری داشته باشند که امیدواریم این اتفاق به‌زودی بیفتد.

سهم ناچیز ایران از بازار جهانی گیاهان دارویی

در ادامه محمدحسن عصاره، رئیس ستاد توسعه فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی نهاد ریاست‌جمهوری، گفت: وزارت جهاد مسئولیت سنگینی در برابر تأمین و امنیت غذایی و حفاظت از منابع طبیعی دارد. تولید و صادرات گیاهان دارویی و فرآورده‌های آن نقش تعیین‌کننده‌ای در توسعه سرمایه‌گذاری در این صنعت دارد، بر این اساس کشت گیاهان دارویی با هدف صادرات، رونق اقتصادی، ایجاد اشتغال در بین کشاورزان و جلوگیری از نابودی این سرمایه ارزشمند می‌بایست به‌صورت جدی مورد توجه قرار گیرد. استفاده از گیاهان دارویی با توجه به ظرفیت‌های اقلیمی خاص ایران، یکی از راه‌های استفاده بهینه از مزیت‌های موجود در کشور است و لازمه بهره‌گیری از این ظرفیت‌ها راه‌اندازی صنایع فرآوری و لازمه توسعه صنایع فرآوری ایجاد زنجیره‌ای جهت اتصال تمام فعالان این بخش است. ارتباط دانش و صنعت نیز از دیگر مواردی است که می‌بایست مورد توجه قرار گیرد. خوشبختانه در سال‌های اخیر با همکاری مجموعه‌های پژوهشی، مجریان و پیشکسوتان این صنعت تولید در این بخش تا بالاترین سطوح کشور مورد توجه قرار گرفت. رئیس ستاد توسعه فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی نهاد ریاست‌جمهوری در ادامه افزود: برخی از کشورها با وجود رویش تعداد انگشت‌شمار گونه‌های گیاهی سهم قابل توجهی در کسب بازارهای جهانی داشته‌‌اند، این در حالی است که با وجود تنوع گونه‌های مختلف گیاهان دارویی در کشور تاکنون نتوانسته‌ایم سهم مناسبی را در بازارهای جهانی کسب کنیم. در حال حاضر کشور در تولید کمی و کیفی زعفران در سطح بالایی قرار دارد؛ اما عدم فرآوری و خام‌فروشی این محصول و سایر محصولات ازجمله شیرین‌بیان، گشنیز و... باعث شده آن‌گونه که شایسته است نتوانیم ارزآوری داشته باشیم، در صورتی‌که بسیاری از کشورها به‌واسطه محصولاتی که ما به آن‌ها خام‌فروشی کرده‌ایم توانسته‌اند با فرآوری این محصولات به ارزش‌افزوده‌ بالایی دست یابند. وی گفت: توسعه همه‌جانبه گیاهان دارویی در عرصه‌های طبیعی مستعد ایران، نیازمند تدوین راهکارهای علمی و عملی کاشت، داشت و برداشت، ایجاد صنایع تبدیلی، بازار منسجم فروش و صادرات است.

بیش‌تر تولیدات در کشور ما به‌روش سنتی صورت می‌گیرد

ناصر زرگر، معاون برنامه‌ریزی و امور زیربنایی معاونت توسعه روستایی و مناطق محروم کشور در ادامه با اشاره به این‌که در کشورهای صنعتی اساس و پایه تولید نیز به روش صنعتی است، تصریح کرد: این در حالی است که در کشور ما بیش‌تر تولیدات به‌روش سنتی صورت می‌گیرد، در کشورهای صنعتی یک توازن علمی، فنی، مهارتی و تخصصی بین جوامع شهری و محلی وجود دارد و منافع زنجیره به داخل جوامع محلی بازمی‌گردد، در نتیجه در این کشورها مهاجرت از روستاها به شهرها اتفاق نمی‌افتد. طبق بررسی‌های انجام شده، جابه‌جایی از روستاها به شهرها در طول 10 سال بین صفر تا دو درصد صورت می‌گیرد؛ اما در ایران و کشورهایی که تبدیل فناوری مطابق با ظرفیت جوامع محلی صورت نگرفته هر 10 سال هفت‌درصد جابه‌جای داریم و این نرخ جابه‌جایی روز‌‌به‌روز رو به افزایش است. وی اظهار داشت: اگر قصد داریم با توسعه کشت گیاهان دارویی تحولی در توسعه روستاها ایجاد کنیم می‌بایست اطلاعات کافی در این زمینه توسط پارک‌‌های علم و فناوری، مراکز رشد و بهره‌گیری از استارتاپ‌ها و افراد پیشران در بازار بین‌المللی جمع‌آوری شود. وی افزود: برگزاری نمایشگاه‌هایی در سطح ملی و بین‌المللی جهت شناسایی فناوری‌های بومی روستاهای کشور در حوزه گیاهان دارویی، طب سنتی و روش‌های سنتی یکی از مهم‌ترین برنامه‌های در دست اجراست.

در این نشست ابوالفضل براتی، کارشناس مسئول سیاست‌گذاری بازرگانی و تحقیقات بازار، طرح ملی گیاهان دارویی و چالش‌های کسب و کار سیستم ارزش گیاهان دارویی را در حلقه تولید نهاده، حلقه فرآوری و حلقه بازار مصرفی مطرح کرد. همچنین تشکیل کنسرسیوم خدمات متقابل صادراتی گیاهان دارویی، تشکیل خوشه صنعتی رقابتی، ادغام و اکتساب کسب و کارهای عمودی سیستم ارزش و کشاورزی قراردادی ازجمله الگوهای پیشنهادی مشارکتی در صنعت گیاهان دارویی بود که در این جلسه مطرح شد. وی درباره اهداف هر یک از این الگوهای پیشنهادی عنوان کرد: از مهم‌ترین اهداف تشکیل کنسرسیوم خدمات متقابل صادراتی گیاهان دارویی، توسعه بازار محصولات تولیدی بخش کشاورزی، به‌ویژه گیاهان دارویی در بازارهای جدید، یکپارچه‌سازی استراتژی‌های حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی بین اعضاء، نفوذ در بازارهای مصرف نهایی زعفران جهت توسعه برند ملی است. اهداف تشکیل خوشه صنعتی رقابتی، توسعه ارتباطات عمودی خریداران و تأمین‌کنندگان، توسعه ارتباطات افقی با مشتریان مشترک، تکنولوژی و کانال‌های توزیع صنایع درگیر با حوزه گیاهان دارویی، توسعه رقابت در تمامی صنایع مرتبط با بخش گیاهان دارویی در اثر رقابت تهاجمی یک یا چند صنعت پیشرو در خوشه است و از مهم‌ترین اهداف ادغام و اکتساب کسب و کارها ی عمودی سیستم ارزش می‌توان به افزایش بهره‌وری و هم‌افزایی منابع شرکت‌های کم بازده و هماهنگی سیاست‌های توسعه‌ای حلقه‌ای پیشین و پسین اشاره کرد. در پایان حسین زینلی، مجری طرح گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی، دستور جلسه پیشنهادی کمیته دوم کسب و کار را به این شرح عنوان کرد: کارشناسی تخصصی اجرایی‌سازی یکی از الگوهای چهارگانه پیشنهادی در کمیته اول، بازمهندسی قوانین، دستورالعمل‌ها و فرآیندهای صادرات و واردات گیاهان دارویی، باز تعریف کدهای تعرفه گیاهان دارویی جهت درج در کتاب قانون و مقررات صادرات و واردات، سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی عرضه و تقاضای بازار زعفران در کوتاه‌مدت (سال 97)، میان‌مدت (سال 99) و بلندمدت (سال 1404)، تدوین برنامه توسعه بازارهای جدید گیاهان دارویی مزیت‌دار یا دارای نیاز و چگونگی ورود به آن‌ها و رفع موانع ورود (تعرفه، استانداردها و...) و راهکارهای ساماندهی و توسعه بازار داخلی گیاهان دارویی و فرآورده‌های آن ازجمله مواردی است که در دستور جلسه‌های پیشنهادی کمیته دوم کسب و کار قرار خواهد گرفت.

سایت شعار سال، با تلخیص و اضافات برگرفته از سایت روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار 13 مرداد 97، کد مطلب: 51638، www.sabzineh.org