شعار سال : مثل همیشه سوالات و نقدهای خوبی از سوی دوستان مطرح شد که به برخی از آن‌ها می پردازیم:

۱) تحت چه شرایط تئوریکی سیاست «دو پله‌‌ای» (سهمیه و آزاد) می‌تواند منجر به مثلا کاهش هزینه حمل و نقل عمومی شود؟

پاسخ: به اقتصاد خرد مساله برگردیم: وقتی که «هزینه فرصت» بنزین سهمیه‌ای برابر بنزین آزاد نباشد. مثلا اگر دولت بنزین سهمیه‌ای به تاکسی‌ها بدهد و بعد با مکانیسم‌هایی - مثلا GPS روی خودرو - بتواند دقیقا مصرف بنزین را کنترل کند که صاحب تاکسی نتواند آن را به فرد دیگری منتقل کند. در عمل البته این مکانیسم‌های فنی معمولا پرهزینه و پرخطا و فسادزا هستند.

۲) گران کردن بنزین در ایران هیچ تاثیری روی مصرف ندارد!

پاسخ: بلی بنزین همه جای دنیا کالایی است که حداقل در کوتاه‌مدت کشش قیمتی خیلی پایینی دارد و مصرفش خیلی به قیمت حساس نیست. ولی بحث مطلب ما این موضوع نیست. ما اصلا در مورد این که قیمت بازار آزاد چه قدر باشد بحثی نداشتیم. هدف فقط این بود که به سیاست‌گذار نشان دهیم هر قیمتی برای بنزین تعیین می شود (که خود این تعیین قیمت در جای خودش می‌تواند محل بحث باشد)، باید «همه بنزین» با آن قیمت فروش برود. سهمیه دو یا سه پله‌ای اثری روی کاهش قیمت برای مصرف‌کننده ندارد!

۳) آیا نقد شما وقتی که کارت سوخت به همه مردم داده شود هم برقرار است؟

پاسخ: بلی و خیر! همان طور که در انتهای مطلب گفته شد، اگر کارت سوخت به همه و مستقل از مالکیت خودرو داده شود و به صاحبان سهمیه اجازه داده شود که مازاد سهمیه‌شان را در یک سیستم الکترونیک به بقیه منتقل کنند، عملا «یارانه نقدی» به همه داده شده است و فقط اسمش کارت سوخت است. از طرف دیگر، حسن این روش این است که می‌شود میزان یارانه نقدی را متغیر و متناسب با قیمت روز بنزین در دنیا کرد. مثلا به هر خانواده (یا شهروند) ۵۰ لیتر بنزین سهمیه‌ای در ماه با نرخ ۱۰۰۰ تومان تخصیص داد و قیمت بازار بنزین را آزاد کرد. خانوار می‌تواند فورا سهمیه ۵۰ لیتری‌اش را روی یک سیستم الکترونیک به قیمت بازار آزاد به فروش برساند و تفاوتش را نقدا دریافت کند. شبیه این پیش‌نهاد را قبلا در مورد سیستم بازار سهمیه ترافیک و توزیع برابر سهمیه طرح ترافیک بین شهروندان مطرح کرده بودیم.

۴) چه حسنی برای این روش- سهمیه همراه با مبادله در بازار آزاد - می‌بینید؟

پاسخ: به نظرم یک حسن بزرگ دارد: قیمت واقعی بنزین را به خانواده‌ها نشان می‌دهد. یعنی به جای دست‌کاری قیمت نسبی بنزین (و ایجاد توهم ارزان بودن بنزین) به شهروندان اجازه می‌دهد قیمت نسبی واقعی بنزین را ببینید و در عین حال اجازه می‌دهد که یک مبلغ ریالی به بودجه (درآمدشان) اضافه شود. در حالت ایده‌ال، بودجه‌ای که صرف یارانه بنزین می‌شود باید از دولت حذف شده و مستقیما صرف اموری مثل آموزش و بهداشت یا پرداخت نقدی به شهروندان شود. ولی تا رسیدن به آن زمان، این مکانیسم می‌تواند در دوره گذر استفاده شود.

۵) نقش قاچاق در این تحلیل چیست؟

پاسخ: اگر قیمت آزاد بنزین در سیستم دو پله‌ای نزدیک قیمت بین‌المللی تعیین شود (یا اساسا نرخی تعیین نشود و اجازه داده شود که بنزین مثل کالاهای دیگر توسط بخش خصوصی وارد و عرضه شود)، عملا انگیزه قاچاق از بین می رود و سودی که از تفاضل قیمت یارانه‌ای و حقیقی عاید قاچاقیان عمده بنزین می‌شد، به طور برابر بین همه شهروندان تقسیم می‌شود.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از کانال توسعه و اقتصاد، تاریخ انتشار 20 مرداد 97، کدمطلب: ، toseeghtesad@