شعار سال: شهرداری تهران از حدود 10 سال گذشته تصمیم گرفت پایتخت را با برنامه‌هایی نسبتا بلندمدت‌تر و توسعه‌ای اداره کند و این‌گونه بود که در سال 88 برای اولین‌بار برنامه توسعه برای شهرداری تهران آماده شد و تا سال 92 ادامه داشت. شهرداری تهران برنامه دوم را هم با توجه به کم‌وکاستی‌ها و اطلاع از اجرانشدن بسیاری از بخش‌های برنامه اول برای سال‌های 93 تا 97 آماده و شروع کرد. حالا این برنامه هم در پایان راه است و مدیریت شهری به‌دنبال اجرای برنامه متفاوت و جدید سوم شهر تهران است.

اصولگرایان که هر دو برنامه اول و دوم شهرداری تهران را تهیه و اجرا کردند، تلاش داشتند تا برنامه دوم را عملیاتی اجرائی کنند اما در عمل این برنامه هم با اشکالات فراوان کامل اجرائی نشد. اصلاح‌طلبان که در سال پایانی برنامه دوم سهمی در مسئولیت اجرای این برنامه داشتند، در این یک سال بنای تدوین برنامه‌ای متفاوت را گذاشتند و در این مدت تدوین برنامه سوم ادامه داشت تا اینکه دیروز در شورای شهر تهران بالاخره ارائه شد.

محمدعلی افشانی، شهردار تهران روز گذشته میهمان شورا بود و در کنار ارائه گزارش عملکرد یک‌ساله شهرداری تهران، برنامه سوم پنج‌ساله شهرداری تهران را هم ارائه کرد و گفت: برنامه پنج‌ساله با توجه به محدودیت‌ها و موضوعاتی که ممکن است در اختیار ما نباشد، تدوین شده؛ زیرا همیشه با فرازوفرودهایی مواجه هستیم. این برنامه براساس شفافیت، مشارکت‌پذیری، توسعه عدالت، بهبود حکمرانی خوب شهری، تدوین شده است و برنامه من بر ارتقای کیفیت زندگی مردم استوار است. او گفت: در این برنامه بخش‌هایی که مانند برنامه‌های قبلی باید مورد توجه قرار گیرد، ادامه خواهد داشت و البته برخی از موارد نیز حذف شده است. آنچه من درباره برنامه اشاره کردم، کاملا راهبردی و با تعیین هدف است؛ چراکه برنامه باید قابل سنجش باشد و اینکه چند درصد تحقق پیدا می‌کند و در واقع مواردی که قابل اندازه‌گیری نیست، بنده در برنامه نیاورده‌ام.

در ادامه این توضیحات البته اعضای شورا و ازجمله رئیس شورای شهر تهران واکنش‌هایی به برنامه سوم داشتند که محسن هاشمی فارغ از گلایه ضمنی خود به انتقاد اعضا از برنامه توسعه سوم قبل از بررسی آن خرده گرفت و گفت: لایحه از سوی شهردار تهران به هیئت‌رئیسه شورا تقدیم شد و در واقع این لایحه باید در سایر کمیسیون‌های شورا بررسی شود و اعضا می‌توانند نظرات و پیشنهادهای خود را در کمیسیون‌ها ارائه بدهند و در نهایت نیز این لایحه در صحن شورا به تصویب خواهد رسید. او با بیان اینکه خواهش می‌کنم اعضای شورای شهر تهران در نقض برنامه صحبت نکنند، گفت: هنوز گزارش را نخوانده‌اید، چطور می‌خواهید نظر بدهید، بهتر است به شهردار تهران روحیه بدهیم.

محسن هاشمی با نمایشی‌خواندن برنامه‌های توسعه‌ای شهر، گفت: یکی از مشکلات برنامه‌ریزی در کشور، برنامه‌ریزی ویترینی و نمایشی است. یعنی عملکرد سازمان، تابع برنامه و سیاست‌های آن نیست و براساس روزمر‌گی و مصالح ذی‌نفعان است. باید از حجیم‌کردن برنامه و افزایش تعداد احکام و تکالیف پرهیز کنیم و اگر برنامه هوشمند و هدفمند تدوین شود، طبیعی است که در یک دوره محدود و با منابع محدود قادر به اجرای بخش بزرگی از احکام نیستیم و باید پیکره فربه برنامه به چابکی تغییر کند. او گفت: واقعیت این است که مدیریت شهری با انبوهی از مطالبات مردمی، ‌گروه‌های ذی‌نفع و بدنه شهرداری مواجه است که قادر به پاسخ‌گویی به آنها در مدت محدود نیست که باید اولویت‌بندی و در برنامه گنجانده شود. او در ادامه برای اینکه افشانی بماند و این برنامه را اجرائی کند هم اظهار امیدواری کرد.

حجت‌الله میرزایی، معاون برنامه‌ریزی، توسعه شهری و امور شورای شهرداری تهران هم در توضیح جزئیات برنامه سوم شهرداری تهران گفته است این برنامه در ۹۱ ماده قانونی و در سه بخش اصلی احکام، اهداف سیاست‌ها و پروژه‌های پیشنهادی تهیه شده است.

مهم‌ترین مشخصه این برنامه این است که به‌هیچ‌وجه یک برنامه جامع مربوط به همه مسائل نیست؛ بلکه این برنامه روی موضوعات خاص و اولویت‌های اصلی شهر تهران متمرکز شده است. او می‌گوید مردم تهران چند اولویت را در نظرسنجی‌ها مطرح کرده‌اند که آلودگی هوا و تبعات آن، ترافیک، ناایمنی و ناامنی در مقابل حوادث پیش‌بینی‌ناپذیر به‌ویژه زلزله و آتش‌سوزی و البته نابرابری در شهر در صدر آنها هستند که به‌عنوان محورهای اصلی در برنامه پنج‌ساله سوم مورد توجه قرار گرفته‌اند. میرزایی مؤلفه‌هایی مانند مشارکت حداکثری، شفافیت حداکثری و توجه به رضایت‌مندی شهروندان را از موضوعات پررنگ در برنامه پنج‌ساله سوم شهرداری تهران خواند و ادامه داد: یکی از تفاوت‌های اصلی برنامه سوم با برنامه‌های قبلی این است که یک فصل آن به بهبود حکمروایی شهری اختصاص پیدا کرده است و با ۱۲ حکم اصلی که یکی از احکام آن هدف قرار‌دادن شهرداری برای تبدیل به یک سازمان شیشه‌ای است. ما امیدواریم که در پایان برنامه سوم اگر هیچ اتفاق دیگری در تهران رخ ندهد، شاهد تبدیل شهرداری تهران به یک سازمان شیشه‌ای باشیم و هر آنچه ماهیت تصمیم‌گیری‌های تأثیرگذار یا تصمیمات امتیازآور برای افراد قلمداد می‌شود، به‌طور روشن در معرض دید و قضاوت شهروندان قرار بگیرد. میرزایی تأکید کرده است که ارزیابی عملکرد برنامه در آن متحول شده است؛ یعنی شهرداری الزام کرده همه ارزیابی‌ها کنار گذاشته شود و عملکرد مدیران و سازمان‌ها براساس میزان پیگیری و اجرای برنامه و اهداف ارزیابی شوند.

تدوین برنامه‌های توسعه‌ای در این یک دهه در شهرداری تهران البته ابعاد مختلفی داشته که بخش مهمی از آن موضوع نظارت بر اجرای برنامه و سازوکارهای اجرائی و نظارتی است. شورای چهارمی‌ها در ماه‌های آخر حضورشان درحالی‌که هنوز گزارشی از عملکرد برنامه دوم نداشتند، یک فوریت طرح تدوین و سیاست‌های برنامه سوم شهرداری تهران را تصویب کردند و در فوریتی بنا داشتند تا اردیبهشت سال 96 خودشان تکلیف این برنامه را مثل بسیاری از برنامه‌های شهری با عجله روشن کنند. همان زمان محسن سرخو، عضو اصلاح‌طلب شورا، در واکنش به اصرار اصولگرایان برای تصویب این فوریت، گفته بود: «هنوز دو سال تا پایان برنامه پنج‌ساله دوم شهرداری تهران باقی مانده است تازمانی‌که شهرداری به سال آخر این برنامه نرسیده است، نمی‌تواند آمار دقیقی از عملکردها ارائه دهد. در حوزه مترو از برنامه پنج‌ساله دوم عقب هستیم؛ درحالی‌که امسال با مشارکت بانک شهر توسعه مترو سرعت گرفته است و این امکان وجود دارد که عقب‌افتادگی سال گذشته جبران شود ولی دقیقا نمی‌توانیم اظهار کنیم چه مقدار از این عقب‌افتادگی جبران می‌شود.

مهدی چمران، رئیس شورای شهر هم آن زمان در توضیحی منطقی گفته بود: «باید سیاست‌ها و زمینه‌ها را تدوین و آماده کنیم و به شورای بعدی تحویل دهیم؛ چراکه تدوین برنامه بعدی حق شورای پنجم است و باید خود آنها درباره تدوین آن تصمیم‌گیری کنند اما آنچه باید به‌طور جد مورد توجه قرار گیرد، آسیب‌شناسی برنامه پنج‌ساله دوم است». می‌توان گفت شورایی‌های قبلی که حالا قانونا دیگر مسئولیتی هم در قبال آنچه بر شهر رفته ندارند، خودشان تا حد زیادی می‌دانستند آنچه به‌عنوان برنامه بلندمدت توسعه‌ای برای شهر تصویب کرده‌اند، در عمل کامل اجرا نمی‌شود و ابعاد مهمی از این برنامه‌ریزی‌ها در میانه هزینه و فایده، اهم‌و‌فی‌الاهم کردن‌های شهردار و مدیریت شهری در سطوح مختلف معاونت و شهرداری‌ها و سازمان‌ها متوقف و روی زمین می‌ماند. حالا باید منتظر ماند و دید که آیا شورای پنجمی‌ها راه‌های خطای قبلی را یافته‌اند تا دوباره تکرار نشود و بتوانند شهرداری تحت کنترل یك برنامه را شاهد‌باشیم.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه شرق، تاریخ انتشار 4 مهر 97، شماره: 3252