شعارسال: در حالیکه نیزارها روز به روز بر وسعت آبی دریاچه »زریوار» گسترش پیدا می‌کند و مردم نگرانند مبادا زریوار به سرنوشت دریاچه ارومیه تبدیل شود، اما مسؤولان استانی کردستان تنها به جلسات ستاد نجات‌بخشی بسنده کرده و عملا کاری از دست آنها برای نجات این نگین آبی غرب کشور برنمی‌آید.

دریاچه آب شیرین زریوار یکی از مهم‌ترین دریاچه‌های غرب کشور است که در سه کیلومتری مریوان قرار دارد.

وجه تسمیه زریوار و زریبار که هر دو در منطقه متداول است، به واژه «زری» که در زبان کردی به معنی دریاچه است، باز می‌گردد. پسوند «دار» و «بار» پسوند تشبیهی و زریبار یا زریوار به معنی دریاچه‌وار است.

درباره این دریاچه افسانه‌های متعددی وجود دارد که مشهورترین آن‌ها حکایت از وجود شهری مدفون در زیر آب‌های دریاچه دارد.

طول این دریاچه حدود پنج کیلومتر، عرض آن حدود 1.6 کیلومتر است و وسعت آن 720 هکتار است و حداکثر 6 متر عمق دارد.

با گسترش نیزارها و روند روزافزون آن، نفس زریوار به شماره افتاده است، مردم منطقه جدای از اینکه از طبیعت، امنیت و سکوت و آرامش آن لذت می‌برند، از رشد بی‌رویه و گسترش نیزارها نیز نگرانند که مبادا روزی زریوار هم به سرنوشت دریاچه ارومیه دچار شود.

زریوار به حالت قبلی خود برمی‌گردد

رئیس سازمان حفاظت محیط زیست مهرماه سال گذشته در بازدید از دریاچه زریوار و جلسه ستاد نجات‌بخشی این دریاچه اظهار داشت: خوشبختانه برای احیای زریوار هنوز دیر نشده و به نظر بنده مشکلات این دریاچه با تکنولوژی پیشرفته غیرمکانیکی برطرف می‌شود.

عیسی کلانتری عنوان کرده بود: پرشدن تالاب دریاچه زریوار به علت ورود مواد آلی است و این مواد شرایط بی‌هوازی در پایین آب به‌وجود آورده و مواد چسپیده و نیزارها شروع به رشد و تکثیر کرده و تالاب را تصرف می‌کنند.

وی ابراز امیدواری کرده بود که در تامین منابع مالی مشکلی ندارند و حداکثر تا پایان این دولت، دریاچه زریبار به حالت قبلی خود برگردد.

کلانتری گفته بود؛ زریبار هیچ مشکلی برای احیا ندارد، نیزارها در دریاچه زریوار به ‌عنوان یک پارازیت رشد کرده و مهمان‌ ناخوانده محیط دریاچه هستند که باید خارج شوند.

نماینده مردم شهرستان‌های مریوان و سروآباد در مجلس شورای اسلامی می‌گوید: از اهم مسائل زیست‌محیطی مریوان و استان کردستان و حتی در سطح ملی، مساله دریاچه زریوار است که اگرچه سالانه جلسات متعددی در خصوص دریاچه برگزار می‌شود اما جز فرمالیته‌بودن جلسات نتیجه‌ای حاصل نمی‌شود و سالانه به بهانه‌های ساختگی از زیربار مسوولیت نجات‌بخشی این نگین آبی کشور شانه خالی می‌کنند.

جلسات بدون نتیجه ستاد نجات‌بخشی زریوار

منصور مرادی افزود: عدم مدیریت واحد زریوار و وجود چند مدیریتی و چند متولی بودن، ضربات جبران‌ناپذیری بر حیات وحش و زیستی دریاچه وارد کرده که تبعات آن روزانه قابل مشاهده است.

وی معتقد است؛ هر فرد مریوانی زریبار را همانند عضوی از خانواده خود می‌داند و در قبال حفظ و جلوگیری از نابودی این نعمت خدادادی تلاش می‌کنند.

مرادی اضافه کرد: در شرایطی که مردم دریاچه زریبار را مدیریت می‌کردند، نه خبری از تهدیدات حیات وحش و پوشش خاص گیاهی و نه آلودگی‌هایی در شکل امروزی آن بود اما با ورود جریانات اداری و تشکیلات همسو و موازی ناکارآمد روز به روز چهره زیستی زریوار رو به وخامت می‌رود.

این نماینده مجلس اعتقاد دارد؛ برخوردهای جناحی و تشکیلاتی در راستای مدیریت‌های حساس چون مدیریت دریاچه زریوار آفت آن شده است که متاسفانه این موضوع در کردستان پررنگ است و زخم‌هایی بر پیکره محیط زیست استان و علی‌الخصوص دریاچه زریوار برجای گذاشته که بعضاً جبران‌ناپذیر است.

تاکنون 97 نوع پرنده، 31 گونه پستاندار، 13 گونه خزنده، 11 نوع ماهی یک گونه مارماهی، پنج گونه فیتوپلانکتون و 17 گونه زئوپلانکتون در تالاب بین‌المللی زریوار شناسایی شده است.

سیاه‌ماهی خالدار، سیاه‌ماهی معمولی، عروس‌ماهی و ماهی گامبوزیا از جمله گونه‌های بومی و ماهی آمور سفید، کپور آیینه‌ای، کپور معمولی، کپور سرگنده(بیگ هد) و فیتوفاک از جمله گونه‌های غیربومی این دریاچه است.گیاهان شناوری چون سراتوفیلیوم، سریوفیلیوم و گونه‌هایی از گیاهان خاردار و گونه‌های نی، هزارنی، بارهنگ آبی، نیلوفر آبی، علف هفت بند، پیچک‌ها، لویی، بزواش، جگن و نعناع پوشش گیاهی این تالاب را تشکیل می‌دهد.

کارشناسان می‌گویند رشد نیزارها در سال‌های اخیر به دلیل ورود فاضلاب روستاهای اطراف و بخشی از شهر مریوان به داخل دریاچه بوده و اکنون بخش زیادی از دریاچه را این نیزارها پوشانده‌اند.

مدیر امور آب و فاضلاب روستایی مریوان هم در گفت‌وگو با خبرنگار فارس اظهار داشت: در کل فاضلاب 10 روستای حاشیه زریوار به داخل دریاچه واریز می‌شد که از این تعداد، فاضلاب هفت روستای ضلع غربی دریاچه به تصفیه‌خانه مریوان هدایت و انتقال داده شد.

قطع فاضلاب روستاها به داخل زریوار

جبار پیرخضری افزود: فقط فاضلاب 3 روستا در ضلع شمالی دریاچه شامل روستاهای کولان، سیف‌علیا و محمده باقی مانده است که کار شبکه انتقال فاضلاب این روستاها نیز در حال انجام است.

وی ادامه داد: قرار بود پروژه شبکه انتقال فاضلاب این سه روستا در عرض 20 روز انجام شود اما با مشکلاتی که در حین اجرای پروژه به وجود آمد بعد از گذشت دو ماه فقط نصف پروژه انجام شده است.

پیرخضری گفت: اگر مشکلات جدیدی در حین اجرای این پروژه به وجود نیایید امیدواریم تا سه ماه آینده این پروژه به پایان برسد و با این کار برای همیشه از ورود فاضلاب به داخل تالاب جلوگیری می‌شود.

وی تصریح کرد: پروژه انسداد فاضلاب‌ محلات سردوشی و استادیوم شهر مریوان نیز که برعهده آب و فاضلاب شهری است، در حال انجام است.

بهمن ماه سال گذشته و همزمان با چهلمین سالگرد پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی ایران، تالاب زریوار به‌عنوان ۲۵مین تالاب ایران در کنوانسیون رامسر (۱۹۷۱) ثبت شد.

ثبت جهانی زریوار درکنوانسیون رامسر

کنوانسیون رامسر، پیمانی مربوط به تالاب‌های مهم بین‌المللی، به ویژه تالاب‌های زیستگاه پرندگان آبزی است که برای حفاظت از تالاب‌ها و حیوانات و گیاهان وابسته به آن‌ها در سال ۱۹۷۱ میلادی در شهر رامسر به تصویب رسید.

تکرار صحبت‌های بی‌نتیجه استاندار

استاندار کردستان 25 خردادماه امسال در جلسه ستاد نجات‌بخشی تالاب زریوار مریوان در استانداری کردستان گفت: باید برای استفاده صحیح مردم از زریوار برنامه‌ریزی و راهکار ارائه شود و هر برنامه‌ای که وجود دارد به فوریت به مرحله اجرا درآید تا این دریاچه بیش از این آسیب نبیند.

بهمن مرادنیا در حالی چنین سخنی بر زبان آورده است که 26 اسفندماه 96 هم عنوان کرده بود، مطالعات زیادی انجام شده است، اما اگر این مطالعات به صحنه اجرا نیاید کار بیهوده‌ای است که در کتابخانه‌ها خاک خواهد خورد.

وی همچنین اظهار کرده بود؛ گزارشی که در این جلسه در مورد دریاچه زریوار مطرح شد مرا متاثر کرد و معتقدم اگر این روال همچنان ادامه داشته باشد دریاچه زریوار را از دست خواهیم داد.

وی تصریح کرد: برای نجات بخشی دریاچه ارومیه تمام بخش‌های کشوری ورود کرده اند اما ما برای نجات دریاچه زریوار پیگیری ملی نداشته‌ایم و در استان به این جمع‌بندی نرسیده‌ایم که برای نجات این دریاچه چه کاری باید انجام دهیم.

مرادنیا اذعان کرده بود؛ مدیریت زریوار به شهرداری مریوان واگذار شده و قطعا چون شهرداری تنها به فکر کسب درآمد است، لذا سپردن مدیریت این تالاب به شهرداری کاری اشتباه است.

وی افزود: وقتی مدیریت کاملی در این دریاچه وجود ندارد هرکس ساز خود را می ‌زند از این رو باید به جد موضوع را پیگیری کنیم.

کارشناسان صنعت گردشگری معتقدند، وجود چنین دریاچه‌ای در هر منطقه‌ای می‌تواند موجب خیر و برکات فراوانی شود و با برنامه‌ریزی دقیق و اصولی و اجرای طرح‌های متناسب با وضعیت دریاچه شغل‌های فراوانی ایجاد کرد.

به موضوع گردشگری زریوار بها نمی دهند

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کردستان هم می‌گوید: زریوار مهم‌ترین دریاچه آب شیرین ایران است به همین دلیل برای حوزه گردشگری از اهمیت زیادی برخوردار است.

سیدمحسن علوی ادامه داد: زریوار به عنوان نگین آبی غرب کشور با توجه به اکوسیستم خیلی زیبایی که دارد می‌تواند از نظر گردشگری جزء جاذبه‌های گردشگری ایران باشد لذا میراث فرهنگی مانند فرصت خاصی به آن نگاه می‌کند و به همین منظور در سال 89، 90 طرح مطالعاتی دریاچه زریوار با همکاری برخی دستگاه‌های متولی مانند محیط زیست استان تهیه شد.

وی افزود: در این طرح جامع تمام زوایا و مباحث در مورد زریوار از جمله طرح‌های گردشگری دیده شده اما با توجه به برخی اختلافات در بین دستگاه‌هایی مانند منابع طبیعی و محیط زیست، کسانی که برای سرمایه‌گذاری ورود پیدا می‌کنند تاکنون با موفقیت مواجه نشده‌اند و به همین دلیل تا به امروز در حاشیه زریوار طرح گردشگری نداریم.

به گفته مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کردستان، تنها بسترهای ایجاد شده در حاشیه دریاچه زریوار چند قهوه‌خانه است که این ظرفیت‌ها هم آنگونه که باید ساماندهی نشده است چرا که زریوار در سنوات گذشته صاحب نداشته و نبود مدیریت واحد موجب شده از این ظرفیت گرشگری بهره‌برداری نشود.

وی عنوان کرد: دستگاه‌های متعددی ماننده شهرداری، محیط زیست، منابع طبیعی و غیره در حال حاضر هر کدام به نحوی در مدیریت زریوار دخیل هستند این ظرفیت نیاز به یک مدیریت جامع و واحد دارد.

علوی خاطرنشان کرد: کارگروه نجات بخشی زریوار که ریاست آن با استانداری و دبیری آن را محیط زیست به عهده دارد بیشتر روی حفظ و نجات‌بخشی این تالاب متمرکز شده و تا کنون به موضوع گردشگری چندان بها داده نشده است.

وی یادآور شد: در حال حاضر در آن طرف زریوار در محور روستاهای نی تا برده‌رشه چندین طرح گردشگری اجرایی شده که تعدادی از این طرح ها به بهره‌برداری رسیده است که اغلب بوم‌ گردی است و در حال حاضر با داشتن 10 واحد اقامتی توانسته تعداد قابل توجهی گردشگر را به سمت خود بکشاند.

علوی ادامه داد: بازارچه محصولات باغی، پیست دوچرخه‌سواری و اسب‌سواری، ورزش‌های زمستانی، پارک آبی، تلکابین، پارک تنوع محیط زیستی، کمپ‌های اقامتی ویلایی و غیره از طرح‌های گردشگری است که در صورت فراهم بودن بستر، زمینه حضور گردشگران مهیا خواهد شد.

زریوار نیازمند مدیریت چندبخشی است

مدیرکل محیط زیست استان کردستان اظهار داشت: ستاد نجات‌بخشی تالاب زریوار که ریاست آن با استاندار کردستان و محیط زیست استان دبیری آن را به عهده دارد چیز کاملا متفاوتی است چون انتظار می‌رفت این ستاد مانند ستاد نجات‌بخشی دریاچه ارومیه کار را جلو ببرد و محیط زیست استان در قالب این ستاد به نحوی با دانشگاه کردستان لینک شود اما چون اولویت استان نبود به اهدافی مد نظر داشتیم نرسیده است.

فریبا رضایی افزود: زمانی می‌توانیم بگوئیم که نجات‌بخشی زریوار اولویت استان است که اعتبارات خاص به آن تخصیص داده شود چرا که تا زمانی اعتبار لازم وجود نداشته باشد واقعیت این است که کاری انجام نخواهد شد.

وی تصریح کرد: نجات بخشی زریوار حوزه عمرانی است و محیط زیست به عنوان دستگاه نظارتی تخصصی و علمی با کارها جلو می‌رود و ما نمی‌توانیم بیل و کلنگ به دست همکارانمان لذا مدیریت زریوار باید مدیریت چندبخشی باشد.

رضایی عنوان کرد: دستگاه‌هایی که در بحث زریوار ذی‌نفع هستند باید در زمینه مدیریت و حفظ زریوار نقش خود را انجام دهند محیط زیست نمی‌تواند هیچ کدام از این دستگاه‌ها را حذف کند از این رو باید یک مدیریت چندبخشی در این تالاب اعمال شود.

وی از برخی انتقادها در خصوص برخی اظهارنظرها انتقاد کرد و گفت: می‌گویند طرح مدون و جامعی برای نجات‌بخشی زریوار وجود ندارد پس برنامه جامع نجات‌بخشی زریوار که اداره کل محیط زیست استان و شهرستان 5 سال درگیر تدوین آن است، چیست..

رضایی اذعان داشت: در طرح جامع نجات‌بخشی زریوار که گاها همین دستگاه‌ها حتی لای آن را باز نمی‌کنند برای تمام زوایا و بخش‌های تالاب زریوار برنامه دیده شده است.

وی گفت: چند بحث در مورد زریوار مطرح است که چرا زریوار لایروبی نمی‌شود و نیزارها به عنوان یک گیاه مهاجم در حال پیشروی است و بخش مهمی از حیات زریوار را درگیر کرده است، در بحث نیزارها کارهای مطالعاتی انجام شده که نشان می‌دهد طی 20 سال اخیر پیشروی نیزار به داخل بدنه آبی و کاسه تالاب زیاد نیست و اگر پیشروی هم وجود دارد به سمت روستاها و مناطق مسکونی است که در ضلع شرقی این تالاب هستند.

مدیرکل حفاظت محیط زیست کردستان افزود: یک دبی مشخص از فاضلاب روستایی و یک دبی ناچیز از فاضلاب شهری وارد دریاچه می‌شود که براساس وعده شرکت آب و فاضلاب باید تا پایان شهریورماه امسال مسدود می شد که کار به پیمانکار واگذار شده اما اتمام آن به تامین اعتبار منوط شده بود.

وی گفت: سازمان مدیریت برنامه‌ریزی هم کمال همکاری را در بحث تخصیص اعتبار برای این پروژه‌ها با شرکت آب و فاضلاب روستایی داشته است تا فاضلاب سه روستای کولان، سیف و محمده و در بخش شهری نیز فاضلاب محلات سردوشی، استادیوم دیگر وارد زریوار نشود که چنانچه این مهم اتفاق بیفتد پیش‌بینی می‌کنیم به لحاظ علمی بار تغذیه‌گرایی تالاب کمتر و رشد نیزارها تا حد زیادی کنترل شود.

و اما....

دریاچه زریوار، نگین آبی غرب کشور و یکی از مهم‌ترین دریچه‌های آب شیرین ایران نیازمند توجه است، توجه نه به معنای تشکیل ستاد و کارگروه و کمیته، بلکه توجهی که آستین‌های همت بالا رود و کاری عملی صورت گیرد چرا که اگر دیر شود، زریواری باقی نخواهد ماند و آنوقت مسوولان باید برای همیشه شرمنده مردم باشند.

حال باید منتظر بمانیم و ببینیم چه زمانی تکلیف چندبخشی‌نگری و یا مدیریت واحد زریوار روشن می‌شود و یا در چه بازه زمانی از گسترش نیزارها جلوگیری شده و لایروبی این جاذبه زیبای گردشگری کردستان عملی خواهد شد، این سوالی است که باید متولیان امر به مردم پاسخ دهند.

شعارسال ، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری فارس ، تاریخ انتشار2 مهر 98 ، کد خبر : 13980702000318،www.farsnews.com