شعار سال: شکوه کرمانشاهی، فعال محیط زیست در شهر قزوین از ارزش‌های باغستان سنتی قزوین و تهدید‌های جاری علیه آن می‌گوید. به‌گفته او، فعالان محیط زیست و میراث فرهنگی خواستار لغو پروژه‌های راه‌سازی در محدوده ثبتی باغستان‌اند. این پروژه‌ها فاقد توجیه ترافیکی و مخرب باغستان هستند.

«نهم محرم به قزوین رسیدم. باغستان بسیار داشت، بی‌دیوار و خار و هیچ مانعی از دخول در باغات نبود و قزوین را شهری نیکو دیدم، باروی حصین و کنگره بر آن نهاده و بازارها خوب اِلا آن‌که آب در وی اندک بود و منحصربه کاریزها در زیر زمین.» (سفرنامه ناصرخسرو قبادیانی).

باغستان سنتی قزوین که بنابر آثار مکتوب بیش از هزاروصد سال قدمت دارد و براساس روایت‌ها، پیشینه‌اش به دوران ساسانی برمی‌گردد، زمانی 4000 هکتار وسعت داشت و براساس نقشه 1915 مساحتش شش برابر شهر بود، اما اکنون تنها ۲۷۸۴ هکتار از آن باقی مانده است. این مساحت باقی‌مانده که از سال ۱۳۹۳ به‌عنوان اثر ملی ثبت شده است، اکنون خطر بزرگ پروژه‌های راهسازی به ویژه کمربندی جدید شهر مواجه است.

چرا نگرانی برای باغستان مهم است؟
خواستم بگویم که باغستان و طومار آب آن‌که ممهور به مهر حمدالله مستوفی است اثر ملی ثبت شده و مهم‌ترین پهنه میراثی شهر قزوین بوده، اما دیدم این تنها دلیل اهمیت باغستان نیست و حتی منتظریم سیستم آبیاری باغستان به ‌عنوان میراث جهانی کشاورزی ثبت شود.

باغستان با وسعتی که دارد ریه تنفسی شهر است اما ارزش باغستان تنها ارزشی اکولوژیک نیست.

خواستم بگویم که خاک باغستان تا عمق 14 متر به دلیل رسوبات سیلابی و کوهپایه‌ای از مرغوب‌ترین خاک‌های کشور است، اما باغستان تنها خاک نیست. باغستان را به لحاظ تنوع زیست گیاهی باید یک بانک ژن محسوب کرد به گونه‌ای که برای مثال طی پژوهش‌های مرکز تحقیقات کشاورزی، فقط50 نوع بادام در باغستان شناسایی شده است.

خواستم بگویم که باغستان دارای یک ساختار اجتماعی هم‌پیوند با بافت تاریخی شهر است و مناسبات اجتماعی نظیر محله‌بندی و انتخاب دَخو به عنوان بزرگ باغدار محل دارد اما تمدن باغستان را باید ورای جامعه باغستان دانست.

بهتر است بگویم باغستان مجموعه این‌هاست و این‌ موارد دلایل اهمیت آن‌اند. به‌علاوه، باغستان محافظ شهر قزوین بوده و با آسیب و تخریب به باغستان، شهر در مقابل جریان‌های سیلابی بهاری از کوهپایه‌های شمالی از یک سو و امواج ریزگردی از سمت صحراهای جنوب شرق دشت قزوین، بی‌دفاع خواهد شد. تاثیر روندهای سیلابی و فرسایش خاک با تخریب باغستان نیز روند فرونشست زمین در دشت قزوین را به‌شدت تسریع خواهد کرد که فاجعه می‌آفرید. باغستان نقش آبخیزداری و تغذیه آبخوان را برای دشت قزوین دارد و با ساختار اکولوژیک و اجتماعی‌اش در تقسیم و هدایت آب به مدیریت بومی و پایدار سیلاب می‌پردازد.

این مطالب روایتی است که شکوه کرمانشاهانی، استاد دانشگاه بین‌المللی امام خمینی قزوین و مدیر انجمن توسعه حیات شهر درباره اهمیت باغستان سنتی قزوین و تبعات تخریب آن بر اثر تغییر کاربری‌ها می‌گوید.

تهدیدهای باغستان چیست؟
مدیر انجمن توسعه حیات شهر مخاطره برای باغستان را تنها از جانب پروژه کمربندی داخل شهر نمی‌داند، پروژه‌های راهسازی مخرب دیگری نیز وجود دارند.

کرمانشاهی می‌گوید: رینگ غربی کمربندی فاقد هرگونه توجیه ترافیکی است زیرا غرب شهر قزوین، ترافیک ندارد و در این قسمت وجود پل امام علی و بلوار باهنر پاسخگو حمل‌ونقل است. اما کمربند شرقی که در بستر رودخانه باراجین در حال احداث بوده در ادامه قرار است وارد باغستان سنتی شود که اگر این اتفاق بیفتد ده‌ها هکتار از باغات از بدنه باغستان جدا شده و در معرض تغییر کاربری قرار خواهد گرفت.

باغستان سنتی قزوین تنها با تهدید راه‌ها مواجه نیست. پروژه توسعه آرامستان شهر، دیگر پروژه مخربی است که خواب باغ‌ها را آشفته کرده است. همچنین پروژه‌های توسعه گردشگری در باراجین که مصرف آب بالایی دارند و از حق‌آبه باغستان برداشت می‌کند. با این جریانات، معلوم نیست چند سال دیگر چه چیزی از این میراث هزار ساله پدران و مادرمان به‌جا مانده باشد.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت خبری تحلیلی اسکان، تاریخ 30 مهر 98، کد مطلب: 23389: www.eskannews.com