شعار سال: درآستانه سالگرد تولد تنها شرکت دوچرخه اشتراکی کشور و بعد از تعطیلی عملی شرکت بیدود در تهران، سخنان سرپرست جدید معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران دوباره امید به ادامه فعالیت این شبکه حمل و نقل پاک را زنده کرد. این در حالی است که حرف و حدیث‌های پیرامون این فعالیت در تهران پرسش‌هایی را برجسته کرده بود. نخست آنکه آیا برای بسترسازی و فرهنگ‌سازی در زمینه حمل و نقل پاکی که قرار بود سهمش از ۲ درصد به ۴ درصد افزایش یابد باید با کوچکترین حادثه‌ای عقب بنشینیم؟ اما پرسش مهمتر متوجه این اصل است که چگونه یک شرکت که احتمالا نقشه مالی (بیزنس پلن) مشخصی برای کار خود داشته هنوز یکسال از فعالیتش سپری نشد متوقف می‌شود؟ از سوی دیگر مسوولان و مدیران شهری باید به این پرسش پاسخ دهند که چگونه اجازه فعالیت به گروهی داده‌اند که با توقف آن‌ها عملا اعتماد شهروندان مخدوش شده است.

جالب اینجاست در حالی که ایستگاه‌های دوچرخه‌های اشتراکی در تهران خالی از دوچرخه است خبر از آغاز به کار این دوچرخه‌ها در شیراز به میان آمده است. آیا شیرازی‌ها حق دارند بپرسند که به سرنوشت تهرانی‌ها و در مورد دوچرخه اشتراکی دچار نمی‌شوند؟

یوسف حجت مدیرعامل سازمان حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران و سرپرست معاونت حمل و نقل و ترافیکی شهرداری دیروز و در آخرین اظهارنظر در مورد سرنوشت نامعلوم «بیدود» گفته بود: بیدود یک شرکت خصوصی است که فعالیت خود را از حدود یک سال قبل آغاز کرد، اما هم‌اکنون فعالیت این شرکت به دلیل مشکلات اقتصادی و البته بازسازی متوقف شده است چراکه سودآوری این شرکت نمی‌تواند فقط از محل این کار تامین شود لذا ما در تلاشیم تا آن را با کمک مادی و معنوی سرپا نگه داریم.

بیدود ورشکسته

بعد از آغاز به کار تاکسی‌ها و موتور‌های اینترنتی، دو سال قبل و در سال ۱۳۹۶ اولین شرکت اینترنتی دوچرخه‌های اشتراکی در تهران فعالیت خود را آغاز کرد و حدود یکسال بعد یعنی در ۲۷ آذرماه ۱۳۹۷، از اولین دوچرخه‌های نارنجی این شرکت در منطقه ۲ رونمایی شد. در صفحه اول سایت این شرکت در خصوص اهداف و شیوه فعالیت این مجموعه آمده است: «شرکت «پاک چرخ ایرانیان»، در سال ۱۳۹۶ به عنوان اولین و تنها مجری انحصاری دوچرخه‌های اشتراکی هوشمند با نام تجاری «بیدود»، با بررسی نیاز‌های جامعه و با رویکرد حرکت به سمت شهری هوشمند فعالیت خود را در زمینه حمل و نقل پاک با هدف کاهش آلودگی هوا، کمک به محیط زیست، افزایش سلامت شهروندی و کاهش ترافیک آغاز کرد. این شرکت تلاش می‌کند تا با بالا بردن سطح فرهنگ جامعه و استفاده از دوچرخه کیفیت زندگی را در جامعه ایرانی ارتقا دهد. کاربران دوچرخه‌های بیدود کلیه شهروندان بالای ۱۳ سال هستند که شرایط و قوانین ما را در سایت مطالعه کرده و پذیرفته‌اند. شرکت «پاک چرخ ایرانیان» در فاز نخست در نظر دارد تا با قرار دادن دوچرخه‌های «بیدود» در سطح شهر به حمل و نقل پاک و دور از ترافیک کمک کرده و در میزان هزینه‌های جابه‌جایی به کاربران خود یاری رساند. از این رو در فاز اول فعالیت خود را در شهر تهران و از بخش‌های مرکزی شهر آغاز کرده و به تدریج کل شهر را تحت پوشش قرار خواهد داد. پس از مدت زمان کوتاهی این خدمت به سایر شهر‌ها و در نهایت در کل ایران گسترش خواهد یافت. در حال حاضر این خدمت در ایران منحصراً متعلق به شرکت «پاک چرخ ایرانیان» است.»

رونق فعالیت

این شرکت بعد از تبلیغات شهرداری و به خصوص شهردار و مدیران شهری و پیوستن آن‌ها به کمپین سه‌شنبه‌های بدون خودرو، با استقبال خوبی از سوی شهروندان و علاقه‌مندان به دوچرخه‌سواری مواجه شد. اما با این حال بعد از درگیری‌های شهری ناشی از افزایش بنزین، این شرکت ابتدا از ۲۵ آبان ماه، به بهانه اینکه تعدادی از دوچرخه‌هایش در ناآرامی‌ها از بین رفته‌اند فعالیت خود را متوقف و بعد از چند روز اعلام کرد که به دلیل مشکلات اقتصادی و مقرون به صرفه نبودن آن، نمی‌تواند به فعالیت خود ادامه دهد و درگام بعد از شهرداری تهران خواست تا از این کسب و کار اینترنتی حمایت مالی کند. با وجودی‌که تاکنون هیچ گونه اعلام رسمی از سوی شرکت بیدود در مورد دلیل توقف فعالیت دوچرخه‌های این مجموعه در تهران صادر نشده است، اما در فضای مجازی اخباری منتشر شده که دلیل این اقدام را شکست تجاری این شرکت عنوان کرده‌اند. تعطیلی این کسب و کار اینترنتی واکنش‌های بسیاری را به همراه داشت به نوعی که بار‌ها شهردار و مدیران شهری را وادار به پاسخگویی در مورد آن‌ها کرد. پیروز حناچی شهردار تهران در نخستین واکنش خود نسبت به این موضوع درباره سرانجام دوچرخه‌های بیدود در پایتخت گفت: مشکل پیش‌آمده در این زمینه حل می‌شود.

او در پاسخ به این پرسش که گفته می‌شود قرار است شهرداری سهامی را از شرکت بیدود خریداری کند، گفت: اصلا چنین چیزی صحت ندارد و بنایی نداریم سهامی از این شرکت بخریم. شهردار تهران در پاسخ به این سوال که در صورت حذف دوچرخه‌های نارنجی پایتخت تکلیف ودیعه و حق اشتراک شهروندان چه می‌شود، گفت: در حال پیگیری دوچرخه‌های شرکت بیدود هستیم و جلساتی را نیز در این راستا با آن‌ها برگزارخواهیم کرد. محسن پورسیدآقایی معاون سابق حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران نیز در مورد اینکه گفته می‌شود عدم حمایت شهرداری سبب حذف دوچرخه‌های بیدود شده است، گفت: به نظرم این موضوع بیشتر بهانه‌گیری است چرا که درخواست و نامه مکتوبی به ما ارسال نشده ولی با این وجود به طرق مختلف همچون ارایه ایستگاه‌های رایگان، انجام تبلیغ و کار حمایتی تلاش کرده‌ایم اقدامات لازم را جهت همکاری با شرکت «بیدود» انجام دهیم.

بی‌خبری

محسن هاشمی، رییس شورای شهر تهران که همواره در خصوص حمل و نقل عمومی و لزوم حمایت از آن اظهارات تند و تیزی را داشته و دارد این‌بار، اما از فرآیند تعطیلی یا دوباره آغاز به کار «بیدود» اظهار بی‌اطلاعی می‌کند و در گفتگو با «اعتماد» می‌گوید: من اطلاع چندانی درمورد سرنوشت بیدود و اقدامات شهرداری و کلا ماجرای توقف فعالیت آن ندارم. البته اگر درخواستی در این زمینه به شورا برسد قطعا بررسی خواهیم کرد ولی تا امروز چنین نشده است. شخصا هم از جزییات این قصه بی‌اطلاعم.

چرا حمایت؟

اما در این میان دو نظر متفاوت در مورد الزام به حمایت از اولین دوچرخه اینترنتی وجود دارد. طرفداران نظر نخست براین باورند که با توجه به تاکید شهرداری و مشکلاتی، چون آلودگی هوا و ترافیک در تهران، باید مدیریت شهری حمایت‌هایی جدی از چنین کسب و کار‌های حمل و نقل پاک داشته باشد و نگذارد آن‌ها تعطیل شوند. این گروه معتقدند که تعطیلی این کسب و کار‌ها اعتماد عمومی نسبت به اقدامات مدیریت شهری برای رونق حمل و نقل پاک را خدشه‌دار می‌کند. اما در مقابل گروهی دیگر بر این اعتقادند که این کسب و کار شهری نیز مانند تمام مشاغل بخش خصوصی؛ باید از همان ابتدا فکری برای درآمدزایی خود می‌کرد وطرح توجیهی و اقتصادی دقیقی را برای آینده خود ترسیم می‌کرد و به همین دلیل لزومی ندارد که شهرداری بخواهد از این کسب و کار به صورت ویژه حمایت کند. اکثر اعضای شورای شهر و شهردار تهران جزو طرفداران دسته دوم هستند. شهربانو امانی؛ عضو کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر جزو طرفداران نظر دوم است و معتقد است که اصلا لزومی ندارد که شهرداری بخواهد به این مساله ورود پیدا کند. امانی در گفتگو با «اعتماد» درخصوص «چرا» یی سرنوشت «بیدود» توضیح داد: این شرکت با مشارکت دو فرد حقیقی راه‌اندازی شده و درواقع یک کسب و کار کاملا خصوصی است. با این وجود شهرداری در راستای ترویج فرهنگ دوچرخه‌سواری، قبول کرده که در تبلیغ فعالیت این شرکت و از آن مهم‌تر اختصاص بخشی از فضای عمومی شهر به جایگاه‌های دوچرخه آنها، به این مجموعه کمک کند.

او تاکید کرد:، اما از ابتدا هم قرار نبوده که شهرداری از این شرکت حمایت مالی یا سود آن را تضمین کند یا به آن کمک مالی کند و. همان‌طور که گفتم این کسب و کار هم یکی از هزاران کسب و کار فعال در این شهر است و باید خودش بتواند گلیم خود را از آب بیرون بکشد. به همین دلیل اینکه بخواهند به بهانه عدم حمایت شهرداری کارشان را تعطیل کنند تا از شهرداری حمایت مالی بگیرند، روش درستی نیست و شهرداری هم زیر بار آن نمی‌رود.

با این وجود، اما تنها یک روز بعد از استعفای محسن پورسید آقایی، معاون حمل و نقل شهرداری تهران و تکیه یوسف حجت به جای وی و در کسوت سرپرست، معاون جدید در گفت‌وگویی با ایسنا، سخنانی را در مورد سرنوشت پرونده بیدود بیان کرده که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان شهری، می‌توان از آن به عنوان چراغ سبز شهرداری به حمایت از بیدود یاد کرد.

حجت مدیرعامل سازمان حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران و سرپرست معاونت حمل و نقل و ترافیکی شهرداری در رابطه با دوچرخه بیدود با بیان اینکه دوچرخه‌های بیدود از دوچرخه‌های نسل چهارم هستند که شهروندان می‌توانند دوچرخه را از هر نقطه شهر بردارند و آن را در هر نقطه‌ای که مقصدشان است رها کنند گفته است: بیدود یک شرکت خصوصی است که فعالیت خود را از حدود یک سال قبل آغاز کرد، اما هم‌اکنون فعالیت این شرکت به دلیل مشکلات اقتصادی و البته بازسازی متوقف شده است چراکه سودآوری این شرکت نمی‌تواند فقط از محل این کار تامین شود لذا ما در تلاشیم تا آن را با کمک مادی و معنوی سرپا نگه داریم.

مدیرعامل سازمان حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران معتقد است سه درصد از حمل و نقل در شهر تهران می‌تواند با دوچرخه انجام شود.

حجت با ابراز امیدواری در مورد اینکه در آینده‌ای نزدیک علاوه بر بیدود شرکت‌های متعدد دیگری هم داشته باشیم که در زمینه دوچرخه‌های اشتراکی نسل چهارم به مردم سرویس‌دهی کنند، درخصوص اقدامات سازمان
حمل و نقل برای ترغیب بخش خصوصی به این کار گفت: متاسفانه هیچ یک از بخش‌های حمل و نقل عمومی شهر تهران اقتصادی نیستند و سالانه حدود هزار میلیارد تومان بلیت مترو می‌دهیم. ما به دنبال روش‌هایی هستیم تا شرکت‌های خصوصی منابع مالی خود را تأمین کنند و البته با حمایت مادی و غیرمادی از این شرکت‌ها آن‌ها را در انجام کارشان کمک کنیم.

او با ذکر اینکه تاکنون چندین جلسه با شرکت بیدود داشته‌ایم ولی هنوز نتیجه‌ای در این زمینه حاصل نشده است با تایید اینکه دلیل توقف فعالیت شرکت بیدود مقرون به‌صرفه نبودن آن است گفت: این شرکت از شهرداری درخواست همکاری و کمک داشته تا بتواند به فعالیت‌خود ادامه دهد و ما در حال بررسی این موضوع هستیم.

به گفته او شرکت بیدود معتقد است که حدود ۸۰ درصد هزینه‌های دوچرخه را شهرداری و ۲۰ درصد آن را شرکت مربوطه باید پرداخت کند در حالی که این موضوع برای شهرداری امکانپذیر نیست و بعید می‌دانم نتیجه‌ای نیز در این راستا حاصل شود.

مدیرعامل سازمان حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران همچنین در خصوص شایعاتی مبنی برتوافقات صورت گرفته برای خرید سهام بیدود نیز گفت: موضوع خرید سهام از شرکت بیدود مطرح نبوده و این موضوع صحت ندارد.

این مقام مسوول با کنایه به مدیران بیدود گفته است: امیدواریم هر شرکت خصوصی که وارد این حوزه می‌شود بررسی‌های اقتصادی را از قبل انجام داده باشد تا دچار مشکل نشود!

وام، بدون دوچرخه!

اما شاید جالب‌تر از همه این موارد و درگیرودارسرنوشت تنها شرکت دوچرخه اشتراکی ایران، خبر اعطای وام به طرفداران دوچرخه‌سواری باشد. اوایل مهر ماه محسن پورسیدآقایی معاون اسبق حمل و نقل و ترافیک شهردار تهران، با اشاره به دستور شهردار تهران مبنی بر ارایه وام بدون بهره برای خرید دوچرخه به شهروندان گفته بود: طرح این وام تصویب شده و به زودی از طریق صندوق کارآفرینی امید این وام را به تعداد ۲ هزار نفر از متقاضیان پرداخت خواهیم کرد.

او در خصوص مبلغ این وام نیز گفته بود: برای دوچرخه‌های دنده‌ای تا ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان و برای دوچرخه‌های برقی تا ۵ میلیون تومان وام می‌دهند که اقساط آن هم ۲ ساله است. او در پایان در مورد ارایه وام دوچرخه به مردم تهران گفت: حدود ۹۹ درصد از مراحل این موضوع انجام شده و احتمالا در دی‌ماه این وام‌ها با اولویت به کسانی که شاغل هستند یا دانشجو همچنین از طرح ترافیک بهره‌مند نشده‌اند، ارایه خواهد شد. با این حال تعطیلی بیدود از یکطرف و درگیری آقای معاون با اعضای شورای شهر و شهردار تهران که در نهایت منجر به استعفای او نیز شد، باعث شد تا این طرح فعلا مسکوت بماند و شهرداری که هم اینک به دنبال راهی برای پاسخ به مطالبات طرفداران دوچرخه‌سواری و فرهنگ‌سازی در این زمینه است، ترجیح دهد تا اطلاع ثانوی وارد چالش جدیدی نشود. گرچه «حجت» چند روز قبل اعلام کرده بود که ۹۹ درصد امور اداری و قانونی مربوط به اعطای وام دوچرخه انجام شده و به زودی ثبت نام برای اعطای آن آغاز خواهد شد.

فرهنگ یا اقتصاد؟

با این حال هنوز سوالات فراوانی در مورد تعطیلی بیدود و آثار آن مطرح است. اینکه درحالی که شهردار تهران بار‌ها اعلام کرده که سهم حمل و نقل با دوچرخه باید از ۲ درصد به ۴ درصد افزایش یابد و مدیران شهری نیز طی یک‌سال گذشته به‌شدت در خصوص فرهنگ‌سازی برای توسعه دوچرخه‌سواری داد سخن داده‌اند، آیا تعطیلی اولین شبکه عرضه دوچرخه‌های اشتراکی باعث کمرنگ شدن اعتماد عمومی شهروندان و فروریختن تمامی باور‌هایی که طی یکسال گذشته برای ایجاد آن‌ها تلاش شده، نخواهد شد؟ و از آن مهم‌تر، چرا متولیان امر بدون توجه به توجیه اقتصادی و آینده این کسب و کار، مجوز فعالیت برای آن صادر کرده‌اند؟ «یعقوب آزاده دل»، مدیر واحد توسعه سیستم‌های حمل و نقل پاک شهرداری تهران در گفتگو با «اعتماد» اما روایت دیگری از صدور مجوز برای بیدود و قول و قرار‌های بین مدیران آن با شهرداری تهران نقل می‌کند. او در مورد ارایه طرح توجیهی اقتصادی از سوی این شرکت توضیح داد: همان ماه‌های اول که مدیران این شرکت می‌خواستند مجوز بگیرند از آن‌ها خواستیم تا طرح توجیهی خود را ارایه دهند ولی آن‌ها به این بهانه که طرح توجیهی یک موضوع محرمانه است از ارایه این طرح شانه خالی کردند. ما هم به دلیل اینکه طرح توجیهی از الزام‌های لازم برای صدور مجوز نبود اصرار نکردیم. ولی آن‌ها کاملا معتقد بودند که طرح‌شان توجیه دارد!

آزاددل همچنین در خصوص مجوز کنونی این شرکت نیز تاکید کرد: در آغاز راه و برای همکاری با این مجموعه و تسهیل در کار آنها، یک مجوز موقت فعالیت سه‌ماهه برای آن‌ها صادر کردیم تا بعد از آن بیایند و پروانه بهره‌برداری بگیرند. ولی آن‌ها بدقولی کردند و بعد از این مهلت مراجعه‌ای نداشتند بلکه چند ماه بعد آمدند. با این وجود ما جلوی کار آن‌ها را نگرفتیم. پس از اینکه مراجعه کردند و استارت صدور پروانه فعالیت آن‌ها زده شد، به ماجرا‌های اخیر خورد و نیمه کاره ماند. البته تاجایی‌که می‌دانم این شرکت از وزارت صمت و انجمن کسب و کار‌های اینترنتی مجوز‌های لازم را گرفته است.

آزاددل در پاسخ به این سوال که شهرداری در هنگام صدور مجوز چه تعهدی برای حمایت از این شرکت داده بود، گفت: ما فقط قرار بود به آن‌ها فضا‌هایی برای نصب دکه‌های دوچرخه بدهیم. حتی قراربود برای تبلیغات خودشان از مراجع ذیصلاح مجوز بگیرند. یعنی ما هیچ قول و تعهدی به این شرکت ندادیم ولی آن‌ها امروز مدعی هستند که ما به آن‌ها قول حمایت داده‌ایم!

با تمام این تفاصیل آزاددل معتقد است که باید از حرکت‌هایی اینچنینی حمایت کرد وگرنه ادامه فعالیت‌های آن‌ها تقریبا غیرممکن است. او در این زمینه توضیح داد: نه فقط در کشور ما در کل دنیا کسب و کار‌هایی مثل دوچرخه‌سواری و حتی حمل و نقل عمومی بدون حمایت دولت‌ها یا شهرداری‌ها نمی‌توانند به کارشان ادامه دهند. به همین دلیل ما هم معتقدیم که باید از بیدود حمایت شود. همین مساله را چند وقت قبل و در جلسه‌ای به معاون اسبق حمل‌و نقل و ترافیک گفتیم. در همین راستا امروز به دنبال راهکار‌هایی هستیم که بتوانیم از این مجموعه حمایت کنیم تا به کار خود ادامه دهند.

آزاددل نیز با ذکر اینکه تاکنون هیچ نامه یا بیانیه رسمی مبنی بر ورشکستگی یا زیان ده بودن بیدود منتشر نشده گفت: من فکر نمی‌کنم این شرکت تا این حد زیان‌ده بوده باشد چرا که قرار است پنجشنبه همین هفته و با همکاری شهرداری شیراز، بیدود را در این کلان‌شهر کشور نیز افتتاح کند. پس بحث ورشکستگی آن منتفی است. ولی به هر حال باید حمایت شود.

اما بهتر نبود که از سوی نهاد‌های صادر‌کننده مجوز، تضامینی برای فعالیت این شرکت اخذ می‌شد؟ سوالی که مدیر واحد توسعه سیستم‌های حمل و نقل پاک شهرداری تهران در پاسخ به آن می‌گوید: ما در موقع صدور مجوز فعالیت موقت این تضمین را از شرکت گرفته بودیم. قرار بود برای صدور پروانه فعالیت هم تضمین‌های دیگری بگیریم که به این جا کشیده شد. ولی در هر صورت سیاست ما حمایت از این کسب و کارهاست نه چالش با آنها.

«رضا الفت نسب» دبیر انجمن صنفی کسب و کار‌های اینترنتی نیز در گفتگو با «اعتماد» با اعلام اینکه بیدود از این انجمن مجوز‌های لازم را اخذ کرده بوده تاکید کرد: سیاست دولت و ما حمایت از کسب و کار‌های اینترنتی از جمله همین دوچرخه‌های اینترنتی است. برای همین مانند موضوع تاکسی‌های اینترنتی تلاش خواهیم کرد تا مشکل آن‌ها را حل کنیم.

او با ذکر اینکه بی‌شک این شرکت‌ها برای ادامه فعالیت‌های خود نیازمند حمایت‌های نهاد‌های مرتبط هستند افزود: بی‌شک شهرداری می‌تواند با حمایت‌های خود نقش موثری در ادامه فعالیت بی‌دود داشته باشد. الفت‌نسب در خصوص ضربه‌ای که تعطیلی این شرکت می‌تواند به اعتماد عمومی نسبت به دوچرخه‌سواری در شهر‌ها بزند نیز تاکید کرد: به شخصه معتقدم که این جریان‌ها نمی‌تواند تاثیر چندانی روی اعتماد افکار عمومی و استقبال آن‌ها از دوچرخه‌سواری داشته باشد. اما در هر صورت امیدوارم با جلساتی که طی هفته آینده با مدیران شرکت خواهیم داشت به زودی شاهد فعالیت دوباره این شرکت در پایتخت و مشاهده راکبان دوچرخه‌های نارنجی رنگ آن باشیم.

الفت‌نسب در خصوص ضربه‌ای که تعطیلی این شرکت می‌تواند به اعتماد عمومی نسبت به دوچرخه‌سواری در شهر‌ها بزند نیز تاکید کرد: به شخصه معتقدم که این جریان‌ها نمی‌تواند تاثیر چندانی روی اعتماد افکار عمومی و استقبال آن‌ها از دوچرخه‌سواری داشته باشد. اما در هر صورت امیدوارم با جلساتی که طی هفته آینده با مدیران شرکت خواهیم داشت به زودی شاهد فعالیت دوباره این شرکت در پایتخت و مشاهده راکبان دوچرخه‌های نارنجی رنگ آن باشیم.

 

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه اعتماد، تاریخ انتشار: 25 آذر 1398، کدخبر: 138960 ، www.etemadnewspaper.ir