شعارسال: جنگل یکی از بزرگ‌ترین منابع هستی و زیستگاه طبیعی حیات وحش در این کره خاکی است که مساحتی در حدود یک‌سوم سطح خشکی‌ها را به خود اختصاص داده، ولی این نعمت خدادادی بر اثر موارد مختلفی همچون عملیات راه‌سازی، فعالیت‌های معدنی، قطع درختان، آتش‌سوزی‌های عمدی و تخریب به دلیل کمبود زمین‌های زراعی با خطر نابودی مواجه شده و ادامه چنین وضعیتی آینده اکوسیستم جنگلی کشور را در معرض خطر و نابودی قرار می‌دهد. کارشناسان می‌گویند سالانه 12 هزار هکتار از سطح جنگل‌های کشور کم می‌شود و ادامه چنین وضعیتی نابودی جنگل‌های شمال، مناطق زاگرس و... را در پی دارد و پیشگیری از تخریب جنگل‌ها نیازمند مشارکت آحاد جامعه است.

در همین ارتباط عضو هیئت علمی گروه محیط‌زیست دانشگاه نوشیروانی بابل اظهار داشت: در استان مازندران از ۱۳ لندفیلی که مورد مطالعه قرار گرفت، پنج مورد در ناحیه جنگلی قرار دارد که بابل، نور و تنکابن نمونه‌هایی از این لندفیل‌ها هستند و در واقع دور بودن مناطق جنگلی از شهرها سبب شده تا این مناطق برای دفن زباله در نظر گرفته شوند.

عُزیر عابسی به استفاده توریستی و تفریحی از جنگل‌ها و رابطه مستقیم آن با تولید زباله اشاره کرد و گفت: علاوه بر دپوی زباله، جنگل‌ها به‌واسطه خصوصیت گردشگرپذیر بودن آسیب می‌بینند که مصداق عینی و بارز آن، دقیقاً یک روز پس از ۱۳ فروردین به وضوح قابل لمس است.

وی دیگر عامل آلوده‌کننده اراضی جنگلی را تخلیه فاضلاب سپتینگ‌ها توسط ماشین‌های لجن‌کش در جنگل‌ها عنوان و تصریح کرد: ماشین‌های حمل فاضلاب و برخی خودروهای حامل لجنِ تصفیه‌خانه شهرک‌های صنعتی، عمدتاً راهی اراضی جنگلی و رودخانه‌های میان جنگل‌ها می‌شوند و تخلیه مخازن در این اماکن صورت می‌گیرد.

تخریب جنگل، نگران‌کننده‌تر از آلودگی

عضو هیئت علمی گروه محیط‌زیست دانشگاه نوشیروانی بابل تخریب جنگل به‌واسطه ویلاسازی، استحصال چوب، تغییر کاربری و ایجاد پروژه‌های وزارت نیرو را بسیار مخرب‌تر دانست و تأکید کرد: همه این عوامل در کنار مشکلات تغییر اقلیم و درجه حرارت کره زمین سبب شد تا جنگل‌های چند میلیون ساله هیرکانی امروز بیش از همیشه تحت فشار قرار گیرند.

عابسی با بیان این‌که روستانشینان و ییلاق‌نشینان بیش‌تر باید به فکر جنگل باشند، خاطرنشان کرد: فرهنگ عمومی باید در راستای محافظت از جنگل‌ها و اراضی ملی حرکت کند، اما شاهدیم که روستاییان خود اقدام به تخریب جنگل و تصاحب و فروش اراضی ملی و جنگلی می‌کنند.

وی نقش دستگاه‌هایی نظیر جهاد کشاورزی، وزارت نیرو، محیط‌زیست و منابع طبیعی را در حفظ جنگل‌ها و اراضی ملی حیاتی و مهم توصیف کرد و افزود: اجرای پروژه‌هایی که در طرح آمایش کل کشور غیر ضروری بوده و یا اعطای مجوزهای برداشت و دادن سند مالکیت اراضی جنگلی، به معنای آسیب‌زدن به جنگل‌های چند میلیون ساله جهانی است.

راهکارهای جلوگیری از آسیب به جنگل

عضو هیئت علمی دانشگاه نوشیروانی بابل خواستار اجرای محکم و بدون مماشات قانون با انجام طرح‌های توسعه پایدار و حفاظت از منابع شد و گفت: اگر قانون برای همگان لازم‌الاجراست، چگونه افرادی می‌توانند با برخورداری از جایگاه یا ثروت به‌راحتی قانون را دور بزنند و حاصلخیزترین اراضی را به واسطه قدرت خود به شهرک‌های ویلایی و منازل مسکونی تبدیل کنند؟

عابسی با تأکید بر این‌که جنگل و ساحل و اراضی جزو اموال عمومی محسوب می‌شود، تصریح کرد: برای تخریب اموال عمومی لازم است قوه قضائیه، سازمان بازرسی و دادستان‌ها به عنوان مدعی‌العموم وارد میدان شده و با قاطعیت برخورد کنند؛ بنابراین اجرای بی‌قید و شرط قوانین مهم‌ترین راه پیشگیری از آسیب به جنگل‌ها است.

وی درباره رویکرد سایر کشورها در خصوص مراقبت از جنگل گفت: کشورهایی که اراضی جنگلی دارند، جنگل‌ها مناطقی حفاظت شده هستند که هرگز مورد تجاوز قرار نمی‌گیرند و هیچ گاه یک سیاستمدار، نماینده مجلس یا عضو شورای محلی اجازه نقض قانون و تجاوز و تصرف اراضی جنگلی و حاصلخیز را ندارد.

بنگاه‌های معاملات ملکی، بزرگ‌ترین تهدید جنگل‌ها و اراضی حاصلخیز

عضو هیئت علمی گروه محیط‌زیست دانشگاه نوشیروانی بابل از ارتباط رایج‌ترین شغل استان مازندران با فروش اراضی جنگلی و جلگه‌ای سخن گفت و تصریح کرد: وقتی بیش‌ترین و بزرگ‌ترین شغل مازندران را بنگاه خرید و فروش املاک از آن خود کرده، به چه معناست؟ آیا همه این بنگاه‌داران از محل جابه‌جایی مستأجرها و یا فروش منازل مسکونی امرار معاش می‌کنند؟

عابسی افزود: بخشی از این بنگاه‌داران اقدام به تفکیک اراضی، آپارتمان‌سازی و شهرک‌سازی و خرید و فروش اراضی جنگلی می‌کنند که نمونه بارز آن نیز وجود بسیاری از منازل در دل جنگل‌ها است که حتی از نعمت برق و گاز نیز بهره‌مندند و اگر به این شکل ادامه یابد، تا ۵۰ سال آینده چیزی از شمال کشور باقی نمی‌ماند.

قانون‌گریزی مقدم بر قانون‌مندی

وی با هشدار نسبت به این‌که قانون‌گریزی امروز در حال نهادینه‌شدن است، اظهار کرد: وقتی رئیس سازمانی تخصصی درک درست و روشنی از آن ندارد و یا هر کسی با مدارک غیرمرتبط در جایگاهی تخصصی به‌کار گرفته می‌شود، نباید انتظار اجرای صحیح قانون و بهبود اوضاع را داشت.

عضو هیئت علمی گروه محیط‌زیستی دانشگاه نوشیروانی بابل به نقش و جایگاه آموزش در نهادینه‌کردن فرهنگ اشاره و تأکید کرد: وقتی دانش‌آموزان کشور در مقاطع مختلف تحصیل، درسی در رابطه با آشنایی با محیط‌زیست ندارند، بالطبع فرهنگ حفاظت از محیط‌زیست القا نمی‌شود، در نتیجه همین دانش‌آموزان در آینده عهده‌دار مسئولیت‌های اجرایی و اداری کشور بدون دانش از زیستگاه و کره زمین خواهند شد.

نابودی جنگل‌های کشور تا چند سال آینده شایعه است

هرچند کارشناسان می‌گویند جنگل‌های کشور تا چند سال دیگر نابود می‌شوند، اما مدیر کل دفتر مهندسی و مطالعات سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری با بیان این‌که نابودی جنگل‌های کشور تا چند سال آینده شایعه است،  گفت: بر اساس تصاویر ماهواره‌ای، مساحت جنگل‌های کشور بیش از ۱۴ میلیون و ۳۱۹ هزار هکتار است و در سال ۹۷ تقریباً ۲۵ هزار هکتار و از ابتدای امسال نیز تاکنون بیش از ۱۲ هزار هکتار درختکاری انجام شده که تا اردیبهشت ماه سال ۹۹ ادامه دارد.

رضا بیانی اظهار داشت: بر اساس نقشه‌های پوشش گیاهی کشور که با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای تهیه شده است، مساحت جنگل‌ها با توجه به درختکاری رو به افزایش است و محاسبه آن با استفاده از پایش تصاویر ماهواره‌ای انجام می‌شود.

 وی با اشاره به وضعیت پوشش گیاهی کشور، ادامه داد: از سال ۱۳۸۳ تا ۱۳۸۹ با استفاده از تصاویر ماهواره لَنسِت نقشه‌های پوشش گیاهی کشور را تهیه کردیم که در آن برای مراتع، جنگل‌ها و بیابان‌های کشور ۲۱ لایه اطلاعاتی تهیه شد. همچنین با استفاده از تصاویر ماهواره سَنکیلن ۲ در سال ۲۰۱۸، به‌هنگام‌سازی نقشه‌ها را آغاز کردیم که تا پایان امسال سطح بیابان‌ها و مراتع کشور قابل محاسبه خواهد شد.

بیانی با بیان این‌که اکنون کشور حدود ۸۴ میلیون هکتار مرتع دارد، اظهار داشت: با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای سال ۲۰۱۸، تا پایان سال ۹۸ نقشه پوشش گیاهی به‌هنگام‌سازی شده، تهیه می‌شود.

تغییرات آب و هوایی بر جنگل‌ها تأثیر می‌گذارد

مدیرکل دفتر مهندسی سازمان جنگل‌ها ادامه داد: با توجه به تغییرات آب و هوایی که در دنیا اتفاق افتاده است و با تغییرات فصل و میزان بارندگی، افزایش گرمای هوا باعث افزایش نیاز آبی گیاه و در نتیجه استفاده از آب‌های زیرزمینی می‌شود که تا حدودی این تغییرات آب و هوایی بر میزان جنگل‌ها تأثیر می‌گذارد.

به گفته بیانی، این‌که برخی معتقدند در چند سال آینده تمام جنگل های کشور نابود می‌شود، امکان‌پذیر نیست و پایه علمی ندارد.

وی تصریح کرد: سازمان جنگل‌ها از سال‌های گذشته تاکنون تمامی افزایش و کسر از جنگل را با نقشه‌های ماهواره‌ای اثبات می‌کند، اما منکر تخریب در جنگل‌های کشور و منابع طبیعی نیستیم. به هر حال انجام کارهای عمرانی، احداث سدها، معادن و جاده‌ها در عرصه‌های منابع طبیعی صورت می‌گیرد، اما سعی می‌کنیم تا ضریب حفاظتی افزایش یابد و باید در پایان برنامه ششم ضریب حفاظتی سازمان در عرصه‌های منابع طبیعی به بیش از ۹۰ درصد برسد.

مدیر کل دفتر مهندسی سازمان جنگل‌ها اضافه کرد: جنگل‌های ما دارای پنج ناحیه رویشی (هیرکانی، زاگرسی، ارسبارانی، ایران-تورانی و خلیج عمانی) است که در ناحیه رویشی هیرکانی درختکاری فراوانی شده و میزان افزایش آن بیش از تخریب است.

بیانی اظهار داشت: طبق آمار رسمی فائو سالانه حدود ۱۲ هزار هکتار از جنگل‌های ایران بر اثر تصرفات، انجام عملیات عمرانی و افزایش احداث سدها کاهش می‌یابد، اما انجام پروژه‌های درختکاری این میزان کاهش را پوشش می‌دهد. همچنین سازمان در تلاش است تا مناطق با استعداد بالا را برای درختکاری شناسایی کند تا کم‌ترین آسیب به عرصه‌ها وارد شود.

امسال آتش‌سوزی در جنگل‌ها ناچیز بود

مدیر کل دفتر مهندسی سازمان جنگل‌ها در پاسخ به این‌که آتش‌سوزی امسال چه میزان به جنگل‌های شمال کشور آسیب وارد کرده است، توضیح داد: سال گذشته آتش‌سوزی در مساحتی حدود ۱۰۰ هکتار در جنگل‌ها اتفاق افتاد. آتش‌سوزی‌های اخیر در جنگل‌های شمالی کشور اما نسبت به سال گذشته بسیار ناچیز و با خسارت اندک بود.

وی توضیح داد: بر اساس داده‌های سازمان هواشناسی، می‌توانیم آتش‌سوزی در ماه‌های آینده را پیش‌بینی کنیم. در این نقشه‌ها تیپ، راه‌های جنگلی، گونه‌های جنگلی، تراکم جنگل و محل آتش‌سوزی پیش‌بینی می‌شود که با این فرآیند می‌بینیم که میزان آتش‌سوزی نسبت به سال‌های گذشته بسیار اندک شده است. همچنین از مردم نیز می‌خواهیم تا بیش از پیش نسبت به جنگل‌ها احساس مسئولیت داشته باشند.

شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار: 11بهمن1398، کدخبر: 80914: sabzineh.org