شعار سال: بورس نفت ایران از آبان ماه سال ۹۷ همزمان با آغاز تحریم‌های نفتی آمریکا آغاز به کار کرد. فروش نفت از طریق بورس فصل تازه ای در تجارت نفت ایران را رقم زد. تا قبل از عرضه نفت ایران در بورس، فروش نفت ایران تماما در اختیار امور بین‌الملل شرکت ملی نفت بود. روند خرید نفت، تعیین قیمت، نوع قراردادها و تقریباً همه‌چیز انحصارا در اختیار امور بین الملل بود و غیر شفاف و اصطلاحاً در اتاق تاریک انجام می‌شد.

این عدم شفافیت و انحصار در مواردی موجب ایجاد فساد و واگذاری محموله‌ها به دلالان نفتی شد. با عرضه نفت در اتاق شیشه‌ای بورس، فروش نفت ایران شکل شفاف‌تری به خود گرفت. اما مخالفان بورس نفت دقیقا هم راستا با انحصارطلبان و دلالان نفتی بدون در نظر گرفتن شرایط تحریم به دلیل به فروش نرسیدن نفت در بورس طی چند ماه اخیر، پیشنهاد تعطیلی این راهکار ضد تحریمی را می‌دهند. این تحلیل‌ها در حالی است که این افراد برای فروش نفت در شرایط تحریم هیچ‌گونه پیشنهادی ایجابی ندارند و تنها راهکار عملی مقابله با تحریم، یعنی بورس نفت را نیز به جای اصلاح، تخریب می کنند.

وزیر نفت در زمینه فروش نفت از طریق بورس گفته است: «برای فروش نفت خام در بورس، انعطاف زیادی به خرج دادیم اما پیچیدگی آن موجب شد در این زمینه به خوبی عمل نشود و تلاش می‌کنیم تا انعطاف بیشتری در عرضه میعانات گازی پارس جنوبی داشته باشیم». بیژن زنگنه مدعی است که وزارت نفت در زمینه فروش نفت در بورس انعطاف لازم را داشته است اما یکی از اصلی ترین شاخصه های انعطاف، یعنی قیمت نفت عرضه شده در بورس، هیچگاه منطقی و متناسب با شرایط تحریم نبوده است. وی اخیرا در رابطه با قیمت نفت عرضه شده در بورس گفته است: «مشکل نفت عرضه‌شده در بورس قیمت نیست».

قیمت، عامل موفقیت فرآورده در بورس

عرضه فرآورده های نفتی در بورس نسبت به نفت روند متفاوتی را طی کرده است به گونه ای که در ۴ ماهه شهریور تا دی ماه گذشته صادرات بیش از ۳ میلیارد و ۴۰۰ میلیون لیتر فرآورده‌های نفتی شامل بنزین، گازوئیل، گاز مایع و نفت سفید جمعاً به ارزش بیش از ۱ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار بوده است.

وزیر نفت در پاسخ به پرسشی درباره قیمت‌گذاری نفت عرضه شده در بورس انرژی و موفق نشدن آن در مقایسه با فروش فرآورده‌های نفتی، گفت: «نفت خام پیچیدگی‌های بیشتری دارد و عمده فرآورده‌هایی که می‌فروشیم زمینی به کشورهای همسایه ارسال می‌شود؛ ما در عرضه نفت خام انعطاف زیادی نشان دادیم، اما نمی‌توان برای هزار بشکه نفت، قیمتی روی تابلو زد که همه دنیا بر اساس آن قیمت مدعی شوند». با مشاهده نمودار فروش گازوئیل به عنوان یکی از فرآورده های نفتی عرضه شده در بورس مشخص می شود؛ در شرایط تحریمی حال حاضر، تقریبا در مواقعی که قیمت مناسب‌تر بوده استقبال بیشتری از گازوئیل عرضه شده در بورس صورت پذیرفته است.

برخلاف گفته های زنگنه اما به نظر می رسد مشکل نفت در بورس هم نشات گرفته از موضوع قیمت بالای آن باشد. گازوئیل با تخفیف ۱۰۰ دلاری در هر تن (تقریبا ۱۵ دلار در هر بشکه) نسبت به نشریه پلتس در بورس عرضه می شود اما تخفیف های نفت حداکثر ۶ تا ۷ دلاری است.

کسر هزینه‌های تحریم از قیمت نفت

قیمت نفت عرضه شده در بورس با توجه به اینکه بر مبنای نرخ نفت برنت تعیین می شود؛ برای مقصد آسیا حدود ۳ دلار زیر قیمت است. این مقدار، به علاوه تخفیف‌های شرکت ملی نفت، بهای نفت عرضه شده را در نهایت با ۶ تا ۷ دلار تخفیف همراه می‌سازد. میزان تخفیف از نظر وزارت نفت، برای فروش نفت در بورس مناسب است. اما به نظر می‌رسد مجموعه وزارت نفت شرایط تحمیلی تحریم‌های نفتی کشور را خوب درک نکرده‌اند.

فروش نفت در شرایط تحریم دارای هزینه‌هایی در زمینه های حمل و نقل، بیمه، قراردادها و تراکنش های بانکی است. بی اثر کردن هر کدام از این تحریم ها هزینه‌هایی را دامن گیر خریداران نفت ایران می کند. طبیعی است تا این هزینه ها از قیمت نفت ایران کسر نگردد، خریداران ریسک معامله با نفت ایران را نخواهند کرد. حال جای سوال است از مجموعه وزارت نفت و منتقدین بورس نفت، آیا با این وجود باز هم ادعا دارند تخفیف های ۶ دلاری شرکت ملی نفت کافی است؟

با این وجود اما نصرالله پژمانفر عضو کمیسیون تلفیق مجلس خبر از الزام وزارت نفت برای ادامه عرضه نفت در بورس در سال ۹۹ داده و گفته است: یکی از الزامات موفقیت عرضه نفت در بورس، تداوم در عرضه است تا اعتماد بخش خصوصی برای ورود و سرمایه‌گذاری در این بازار جلب شود. هدف از این پیشنهاد نیز الزام وزارت نفت به تداوم عرضه نفت و فرآورده بوده است که به تصویب کمیسیون تلفیق رسید.

متن پیشنهادات تصویب شده در کمیسیون تلفیق مجلس شورای اسلامی به شرح زیر است:

متن پیشنهاد عرضه نفت: وزارت نفت مکلف است به صورت ماهانه حداقل دو میلیون بشکه نفت خام سبک، دو میلیون بشکه نفت خام سنگین و دو میلیون بشکه میعانات گازی پارس جنوبی را به صورت منظم و مستمر با امکان تسویه صددرصد (۱۰۰%) ریالی یا ارزی، با قیمت پایه معادل ۸۰ درصد قیمت شاخص به عنوان حد پایین قیمت برای شروع رقابت، در رینگ بین‌الملل بورس انرژی عرضه کند. قیمت شاخص برای میعانات گازی، قیمت نفت خام دبی و برای نفت خام سبک و سنگین، متوسط قیمت نفت خام برنت، اعلامی توسط نشریه platts crude oil market خواهد بود.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری آنا، تاریخ انتشار: 25 بهمن 1398، کدخبر: 471669، www.ana.ir