ممنوعیت محصولات تراریخته در ۳۸ کشور؟

زیست‌فناوری، مهندسی ژنتیک و تولید گیاهان تراریخته از مهم‌ترین دستاورد‌های بشر برای تامین امنیت غذایی با رویکرد توسعه پایدار است. تولید محصولات مقاوم به تنش‌های زیستی و غیر زیستی به ویژه آفت، متحمل به کم آبی و محصولاتی با ارزش تغذیه‌ای بیشتر که به واسطه کاهش ضایعات با افزایش عملکرد همراه بوده است و روش‌های کشت دوست‌دار محیط زیست از مهمترین اهداف و دستاورد‌های فناوری مهندسی ژنتیک و تولید محصولات تراریخته بوده است.

شعار سال: با وجود آنچه گفته شد و با توجه به بازار چندین میلیارد دلاری واردات مواد غذایی در کشور به نظر می‌رسد جریان‌های اقتصادی سودجو توانسته‌اند در ۱۵ سال گذشته با موفقیت کشور را از این فناوری و تولید داخلی محصولات تراریخته محروم کرده و راه واردات بیشتر را بگشایند. این در حالی است که سند ملی زیست‌فناوری و راهبرد‌های اجرایی آن مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی و قانون ملی ایمنی زیستی و سیاست‎های اجرایی آن تولید این محصولات را تکلیف کرده‌اند. همچنین مراجع ملی و بین‌المللی مرتبط با سلامت از جمله سازمان جهانی بهداشت، سازمان فائو و مراجع متولی بهداشت و سلامت همه کشور‌ها از جمله آمریکا، اتحادیه اروپا و… بر سلامت و ایمنی این محصولات تأکید و اقدام به صدور صد‌ها مجوز تولید و مصرف کرده‌اند.

یکی از شایعاتی که در جلوگیری از بهره‌مندی کشور از این فناوری مؤثر بوده است، ممنوعیت این محصولات در برخی کشور‌ها است. به طور خاص فهرستی از ۳۷ کشور در برخی محافل و سایت‌ها منتشر شده که ادعا شده محصولات تراریخته در آن‌ها ممنوع شده است. این امر موجب شد به بررسی رویکرد جهانی و کشور‌ها به محصولات تراریخته بپردازیم. برای مطالعه رویکرد جهانی به محصولات تراریخته می‌توان منابعی همچون گزارش‌های سازمان‌های بین‌المللی، قوانین کشور‌های ادعا شده و همچنین رویه عملی آن‌ها در مصرف محصولات تراریخته مورد توجه قرار گرفته است.

آخرین وضعیت محصولات تراریخته در جهان
طبق آخرین آمار که توسط سرویس بین المللی دستیابی و استفاده از بیوتکنولوژی کشاورزی منتشر شده است طی ۲۳ سال گذشته از سال ۱۹۹۶ تاکنون سطح زیر کشت محصولات تراریخته با مساحت تجمعی ۲.۵ میلیارد هکتار، ۱۱۳ برابر افزایش یافته و از ۱.۷ میلیون هکتار در سال ۱۹۹۶ به ۱۹۱.۷ میلیون هکتار در سال ۲۰۱۸ رسیده است. تا انتهای سال ۲۰۱۸ میلادی در مجموع ۲۶ کشور، تولید کننده محصولات تراریخته بوده‎اند و اغلب کشور‌های جهان نیز مصرف کننده این محصولات هستند. آمار واردات کشور‌ها از کشور‌های تولید کننده این محصولات در پایگاه The Observatory of Economic Complexity قابل مشاهده است.

اگرچه بیش از ده محصول تراریخته تا کنون تجاری شده است چهار محصول استراتژیک سویا، ذرت، پنبه و کلزا بیشترین سطح زیر کشت محصولات تراریخته را در ۲۶ کشور تولید کننده این نوع محصولات به خود اختصاص دادند. سویای تراریخته با ۹۵.۹ میلیون هکتار ۵۰ درصد سطح زیر کشت محصولات تراریخته را به خود اختصاص داد. ذرت با ۵۸.۹ میلیون هکتار، پنبه با ۲۴.۹ میلیون هکتار و کلزا با ۱۰.۱ میلیون هکتار سطح زیر کشت تراریخته در رتبه‎های بعدی قرار داشتند.

بر اساس آمار سرویس بین المللی دستیابی و استفاده از بیوتکنولوژی کشاورزی ۷۷ درصد سطح زیر کشت سویا، ۸۰ درصد سطح زیر کشت پنبه، ۳۲ درصد سطح زیر کشت ذرت و ۳۰ درصد سطح زیر کشت کلزا در سطح جهان در سال ۲۰۱۸ به ارقام تراریخته این محصولات اختصاص داشته است (نمودار ۱).

نمودار ۱: سطح زیر کشت چهار محصول اصلی تراریخته در جهان در سال ۲۰۱۸
ممنوعیت محصولات تراریخته در ۳۸ کشور؟

ایالات متحده آمریکا رتبه اول کشت محصولات تراریخته در سال ۲۰۱۸ را به خود اختصاص داد و ۷۵ میلیون هکتار را زیر کشت این محصولات برد و پس از آن برزیل با ۵۱.۳ میلیون هکتار، آرژانتین با ۲۳.۹ میلیون هکتار، کانادا با ۱۲.۷ میلیون هکتار و هند با ۱۱.۶ میلیون هکتار در رتبه‎های دوم تا پنجم قرار داشتند (جدول ۱). سطح زیر کشت تراریخته در سال ۲۰۱۸ در آمریکای لاتین، ۷۹.۴ میلیون هکتار؛ آسیا و اقیانوسیه ۱۹.۱۳ میلیون هکتار و در آفریقا ۲.۷ میلیون هکتار بود. کمیسیون اروپا و مرجع غذا و داروی این اتحادیه مجوز‌های متعدد برای تولید و مصرف این محصولات در سراسر اتحادیه صادر کرده‌آند و بر اساس همین مجوز‌ها تاکنون دو کشور عضو یعنی اسپانیا و پرتغال، به کشت ذرت تراریخته مقاوم به آفات پرداخته‌اند.

جدول ۱: سطح زیر کشت محصولات تراریخته در سال ۲۰۱۸ در کشور‌های مختلف (میلیون هکتار) **

*هجده تولید کننده بزرگ محصولات تراریخته که بیش از ۵۰ هزار هکتار را به زیر کشت محصول تراریخته اختصاص داده‌اند.
** به نزدیکترین صدهزار روند شده است.

آخرین وضعیت رخداد‌های محصولات تراریخته دارای مجوز برای مصارف انسانی، خوراک دام و کشت
از سال ۱۹۹۶ تا انتهای سال ۲۰۱۸، ۲۰۶۳ مجوز مورد برای مصارف غذای انسان، به صورت مستقیم یا فراوری شده؛ ۱۴۶۱ مورد برای خوراک دام، به صورت مستقیم یا فراوری شده و ۸۲۵ مورد برای کشت و رهاسازی در سطح جهان صادر شده است. ایالات متحده بیشترین تعداد رخداد‌های تراریخته را صادر کرده و پس از آن مکزیک، ژاپن، کانادا، کره جنوبی، تایوان، استرالیا، زلاندنو، فیلیپین، اتحادیه اروپا، کلمبیا و برزیل قرار دارند. بیشترین تعداد مجوز برای ذرت صادر شده است (۱۳۷ مورد در ۳۵ کشور) و پس از آن پنبه (۶۳ رخداد در ۲۷ کشور)، سیب‎زمینی (۴۹ رخداد در ۱۳ کشور)، سویا (۳۸ رخداد در ۳۱ کشور) و کلزا (۳۷ رخداد در ۱۵ کشور) رتبه‎های بعد را دارند.

جدول ۲: ده کشور برتر اعطا کننده مجوز محصولات تراریخته برای مصارف خوراک انسان، دام و رهاسازی و کشت

وضعیت قانونی محصولات تراریخته در جهان
آنچه گفته شد مختصری از وضعیت تولید و مصرف محصولات تراریخته در سطح جهان از آغاز تولید تجاری تا پایان سال ۲۰۱۸ بود. با وجود آمار شفاف مبنی بر گستردگی استفاده از محصولات تراریخته در سطح جهان، ممنوعیت محصولات تراریخته در برخی از کشور‌ها ادعایی است که به طور گسترده به ویژه در چند رسانه خاص و شبکه‌های اجتماعی مطرح شده است. بررسی قوانین و مقررات مربوط به مهندسی ژنتیک و محصولات تراریخته در هر کشور و عملکرد کشور‌ها در واردات و مصرف محصولات تراریخته از کشور‌های تولید کننده این محصولات، دو روش برای روشن شدن وضعیت محصولات تراریخته درکشور‌ها است. به همین منظور مقررات تولید و مصرف تراریخته‌ها در کشور‌های شاخص مورد بررسی قرار گرفته است.

مراجعه به قوانین این کشور‌ها نشان می‌دهد شایعه‌ی «ممنوعیت محصولات تراریخته در بسیاری از کشورها» صحت ندارد. ارزش ارزی واردات برخی محصولات تراریخته اصلی شامل ذرت، سویا و فراورده آن از مهمترین کشور‌های تولید کننده محصولات تراریخته به برخی از این کشور‌ها گزارش شده است. منبع این گزارش رصدخانه پیچیدگی اقتصادی است که توسط گروه ماکرو کانِکشِنز در دانشگاه MIT توسعه یافته است.

جدول ۳- فهرست کشور‌هایی که ادعا شده محصولات تراریخته در آن‌ها ممنوع است

استرالیا
استرالیا در سال ۲۰۱۷، به ترتیب به ارزش ۲۷۸ میلیون دلار، ۵.۲ میلیون دلار و ۶۹۳ هزار دلار کنجاله سویا از برزیل، آرژانتین و ایالات متحده آمریکا وارد کرده است. در همین سال ارزش واردات ذرت استرالیا از آرژانتین ۲۵۳ هزار دلار بود.

بررسی رویکرد مراجع قانون گذاری و کنشگران محیط زیست در استرالیا نشان می‌دهد این کشور به عنوان یکی از اولین کشور‌های تولید کننده محصولات تراریخته جهت گیری‌های مثبتی را نسبت به بهره برداری از این فناوری نشان می‌دهد. فهرست کاملی از محصولات دارای مجوز رهاسازی در استرالیا در وب سایت دفتر نظارت بر فناوری ژنتیک وزارت بهداشت استرالیا در دسترس است. هم اکنون ۸۰۰ هزار هکتار از اراضی این کشور به کشت پنبه و کلزای تراریخته اختصاص دارد.

در استرالیا الزامی به برچسب گذاری روغن استحصال شده از محصولات تراریخته وجود ندارد چرا که محصول نهایی روغن فاقد پروتئین حاصل از اصلاح ژنتیک است و بر اساس ماده (۲) (۵) ۱ قانون استاندارد‌های غذایی درباره نظارت بر محصولات تراریخته، برچسب گذاری محصولات تراریخته در استرالیا مانند ژاپن در مواردی الزامی است که ژن جدید یا پروتئین جدید حاصل از اصلاح ژنتیک در محصول نهایی به مقدار بیش از یک درصد، وجود داشته باشد یا محتویات تغذیه‌ای یک محصول غذایی تغییر قابل توجهی کرده باشد.

ژاپن
ژاپن یکی از بزرگ‌ترین واردکنندگان (سرانه) محصولات غذایی تراریخته برای مصرف انسان و دام و از تولیدکنندگان محصولات تراریخته است. این کشور سالانه ۱۵ میلیون تن ذرت و ۳.۲ میلیون تن دانه سویا و ۲.۴ میلیون تن کلزا وارد می‌کند که غالبا از نوع تراریخته است. ذرت تراریخته امریکایی منشأ تأمین ۶۹.۳ درصد از واردات ذرت مصرفی مردم ژاپن است و ۲۹.۵ درصد نیز از برزیل وارد می‌شود که دومین تولید کننده بزرگ محصولات تراریخته در جهان است. حدود ۵ میلیون تن از ذرت وارداتی به ژاپن به مصرف انسانی اختصاص دارد. نظام حقوقی و قوانین این کشور برای صدور مجوز محصولات تراریخته مبتنی بر مستندات علمی است. تا کنون صد‌ها مجوز برای کشت و مصرف محصولات تراریخته در ژاپن صادر شده است. تجاری‌سازی محصولات تراریخته در ژاپن مستلزم اخذ مجوز از مراجع مربوطه است. وزارت بهداشت، کار و رفاه، (MHLW) وزارت کشاورزی، جنگلداری و شیلات (MAFF)، وزارت محیط زیست (MOE)، وزارت آموزش، فرهنگ، ورزش، علم و فناوری (MEXT) مراجع چهارگانه مرتبط با این امر هستند. کمیسیون ایمنی غذا (FSC) به عنوان نهادی مستقل زیر نظر دفتر کابینه مسئول انجام ارزیابی‌های مربوط به وزارت بهداشت، کار و رفاه و وزارت کشاورزی، جنگلداری و شیلات است.

ارزیابی سلامت و ایمنی غذایی محصولات تراریخته جدید در ژاپن در صلاحیت وزارت بهداشت، کار و رفاه قرار دارد که استاندارد‌های آن در مقرراتی که به استناد قانون بهداشت غذا (Food Sanitation Law) تدوین شده‌اند تبیین شده است.

در ژاپن نیز مانند استرالیا طبق قانون، الزامی به برچسب گذاری روغن استحصال شده از محصولات تراریخته وجود ندارد چرا که محصول نهایی روغن فاقد پروتئین حاصل از اصلاح ژنتیک است.

اتحادیه اروپا
یکی از مطالب خلاف واقع که با اعلام خبر تولید ملی محصولات تراریخته از سال ۱۳۹۴ در برخی رسانه‌ها دنبال شد، ممنوعیت مصرف این محصولات در کشور‌های اروپایی است. اتحادیه اروپا از سال ۱۹۹۰ دارای قانون صدور مجوز تولید و مصرف محصولات تراریخته است. اولین محصول تراریخته در سال ۱۹۹۲ به استناد این قانون در اروپا مجوز تولید و مصرف دریافت کرد که مربوط به واکسن بیماری اوژسکی (هاری کاذب) بود. مجوز اولین محصول زراعی تراریخته نیز در سال ۱۹۹۴ به استناد این قانون برای تنباکوی مقاوم به بروموکسینیل صادر شد. دستورالعمل صدور مجوز محصولات تراریخته در اتحادیه اروپا در سال ۲۰۰۱، با قانون جدیدی جایگزین شد. این قانون در سال ۲۰۰۴ اجرایی شد و از آن زمان تا کنون به طور مستمر، مجوز کشت و مصرف محصولات تراریخته در اروپا بر اساس قانون ۲۰۰۱ برای بیش از صد رخداد تراریخته صادر شده است و تعداد محصولات دارای مجوز کشت و مصرف بر اساس این قانون، درحال افزایش بوده است. [۶]کمیسیون اروپا در هفتم فوریه ۲۰۰۶ در پاسخ به شبهه ممنوعیت تراریخته در اروپا با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد: «دانشمندان اجماع دارند که محصولات تراریخته فی‌نفسه ناسالم نیستند و ایمنی آن‌ها در اروپا به صورت موردی ارزیابی می‌شود… بیشتر سویای وارداتی اتحادیه اروپا تراریخته است… بنابراین این ادعا که مجوز محصولات تراریخته در اروپا معلق شده است صحیح نیست…». کمیسیون اروپا همچنین در یک گزارش جامع ۲۶۸ صفحه‌ای که در سال ۲۰۱۰ منتشر شد تأکید کرده است: «نتیجه‌ی ۱۳۰ پروژه تحقیقاتی و ۵۰۰ تحقیق مستقل در طول ۲۵ سال نشان می‌دهد محصولات تراریخته هیچ تفاوتی به لحاظ آسیب‌های احتمالی با محصولات دیگر ندارند… شبهات وارد شده مبنای علمی ندارند.».

محصولات زیادی نیز در حال دریافت مجوز کشت و مصرف هستند. فهرست محصولات تراریخته‌ای که موفق به کسب مجوز از اتحادیه اروپایی شده اند در پایگاه اینترنتی کمیسیون اتحادیه اروپایی در دسترس است. تا سال ۲۰۱۵ مرجع ایمنی غذایی اروپا تنها مرجع تصمیم‌گیری درباره کشت و مصرف محصولات غذایی بود و هر گونه مستند و ادعای جدید درباره محصولات تراریخته در کمیته‌های کارشناسی این سازمان مورد ارزیابی قرار می‌گرفت. تا آن زمان هیچ مستند علمی که مخاطره‌ای را درباره این محصولات نشان دهد به مرجع ایمنی غذایی اتحادیه اروپا ارائه نشد. در سال ۲۰۱۵ با تصویب اصلاحیه‌ای بر دستورالعمل ۲۰۰۱، کشور‌های اروپایی اجازه یافتند به دلایل مختلف غیر علمی نیز از عمل به تصمیمات مرجع ایمنی غذایی اروپا راجع به مجوز کشت محصولات تراریخته [و نه مصرف]خودداری کنند و برای صدور مجوز کشت محصولات تراریخته دارای مجوز اتحادیه اروپا در کشور خود تصمیم بگیرند. در بند ۲۰ مقدمه مقرره ۲۰۱۵، این امکان به مقامات صالح از کشور‌های عضو داده شده است که اگر ادعا و ملاحظه جدیدی به صورت مستند و علمی درباره محصول تراریخته معین دارند مطرح کنند: «با توجه به اهمیت مستندات علمی در تصمیم‌گیری راجع به محصولات تراریخته، مقام صالح مورد نظر باید هر گونه اطلاعات دریافتی درباره ریسک یا خطرات محصولات تراریخته برای سلامت [انسان]یا محیط زیست را گردآوری و تحلیل کند و به اطلاع کارشناسان و عموم مردم برساند.» با وجود این هیچ یک از کشور‌های عضو اتحادیه اروپا تا کنون مستندات علمی که بتواند خطراتی را برای محصولات تراریخته اثبات کند به کمیسیون اروپا ارائه نکرده است؛ بنابراین مطابق قوانین اتحادیه اروپا کشور‌ها می‌توانند برای تصمیم‎گیری راجع به کشت، به دلایل سیاسی استناد کنند؛ اما برای ممنوعیت مصرف باید به دلایل علمی استناد کنند. به همین دلیل تا کنون ممنوعیت مصرف در کشور‌های عضو اتحادیه اروپا تصویب نشده است. در عین حال، اتحادیه اروپا همچنان برای مصارف مختلف خود به واردات محصولات تراریخته تولیدی آمریکا، برزیل، آرژانتین و اروگوئه متکی است و در مورد مصرف این نوع محصولات ملاحظه‌ای ندارد. اداره بین‌الملل وزارت کشاورزی امریکا نیز در گزارشی این حقیقت را تصریح کرده است:

«در اروپا یک چارچوب سیاستگذاری بسیار پیچیده که تحت فشار فعالان ضد زیست‌فناوری تنظیم شده است، تحقیق و توسعه و تولید را تحت تأثیر قرار داده است… اتحادیه اروپا سالانه میلیون‌ها تن سویا و ذرت تراریخته را وارد می‌کند. آخرین تحولات قانونی شامل تصویب دستورالعملی است که به کشور‌های عضو اجازه می‌دهد تولید را بدون دلیل علمی در قلمرو خود ممنوع کنند … اتحادیه اروپا تا دهه ۱۹۹۰ در حوزه تحقیق و توسعه زیست‌فناوری گیاهی پیشرو بود. اما تحت فشار فعالان ضد زیست‌فناوری اعضای اتحادیه اروپا در جریان وضع چارچوب‌های پیچیده سیاست‌گذاری قرار گرفتند که تحقیقات، توسعه و تولید تجاری محصولات زیست‌فناوری را با کندی مواجه کرده است و در سال‌های اخیر شرکت‌های خصوصی متعددی اتحادیه اروپا را ترک کرده‌اند… تولیدکنندگان غذای دام در اروپا بار‌ها از این سیاست اتحادیه اروپایی انتقاد کرده‌اند و معتقدند این امر به افزایش قیمت غذای دام در اروپا و از دست دادن توان رقابت صنعت دام و طیور اروپا منجر می‌شود و در نهایت کاهش تولید و افزایش واردات گوشت و لبنیات مصرفی را در پی خواهد داشت… این شرایط مهندسی ژنتیک را به سرمایه‌گذاری نامطمئنی در اروپا تبدیل کرده است… به علاوه بیشتر تحقیقات در دانشگاه‌ها و بخش عمومی به پژوهش‌های پایه محدود شده است؛ زیرا تأکیدی بر ارائه محصول و تولید که آخرین مرحله از تحقیق و توسعه است وجود ندارد. همچنین پرداخت هزینه‌های بالای نظام صدور مجوز اروپا برای اغلب دانشگاه‌ها و نهاد‌های پژوهشی عمومی مقرون به صرفه نیست.» کشور‌های اتریش، بلغارستان، کرواسی، قبرس، دانمارک، فرانسه، آلمان، یونان، مجارستان، ایتالیا، لتونی، لیتوانی، لوگزامبورگ، مالت، هلند، لهستان، اسلوونی، بلژیک، عضو اتحادیه اروپایی هستند؛ انگلستان (UK) در حال حاضر در دوره انتقالی خروج از اتحادیه اروپایی است و تا پایان این دوره قرارداد‌های موجود بین طرفین به قوت خود باقی است؛ بنابراین تولید و واردات محصولات تراریخته در کشور‌های عضو اتحادیه اروپایی و انگلستان بر اساس مجوز‌های کشت و مصرف صادره از سوی اتحادیه اروپایی صورت می‌گیرد؛ همانطور که گفته شد به موجب ماده ۲۲ و ۲۳ دستورالعمل ای. سی/۱۸/۲۰۰۱ اتحادیه اروپایی (Directive ۲۰۰۱/۱۸/EC) هر گونه ملاحظه‌ای از سوی کشور‌های عضو اتحادیه اروپایی در رابطه با محصولات تراریخته باید به صورت موردی و مستند به ادله معتبر علمی بیان شود و این کشور‌ها نمی‌توانند بدون ارائه دلیل کشت یا مصرف محصولات تراریخته را ممنوع کنند.

اروپا در سال ۲۰۱۷، به ارزش ۱.۹۳ میلیارد دلار دانه سویا از ایالات متحده آمریکا وارد کرده است. این مقدار معادل ۸.۸ درصد از کل صادرات دانه سویا از ایالات متحده آمریکا به سایر قاره‌ها است؛ همچنین ارزش کنجاله سویای صادر شده از ایالات متحده آمریکا به قاره اروپا ۸۸.۴ میلیاد دلار، معادل ۲.۷ درصد از کل صادرات کنجاله سویا از ایالات متحده آمریکا به سایر قاره‌ها بوده است. در سال ۲۰۱۸ واردات محصولات غذایی اروپا از آرژانتین، برزیل و ایالات متحده عمدتاً تراریخته بوده است. در همین سال معادل ۳۰ میلیون تن کنجاله سویای تراریخته، ۱۰ تا ۱۵ میلیون تن ذرت و ۲.۵ تا ۴.۵ میلیون تن کلزای تراریخته وارد اتحادیه اروپا شده است. در آغاز سال ۲۰۱۸، شش محصول تراریخته مجوز ورود به اتحادیه اروپا برای مصارف خوراک انسان و دام دریافت کردند، از جمله چهار رخداد سویا، یک رخداد کلزا و یک رخداد ذرت تراریخته. قبل از پایان سال دو رقم جدید ذرت مجوز دریافت کردند و مجوز سه رقم ذرت و چغندرقند تراریخته نیز تمدید شد.

روسیه
کشور روسیه در سال ۲۰۱۷ به ارزش ۴۲۱ میلیون دلار، ۳۲۴ میلیون دلار و ۱۴.۱ میلیون دلار سویا به ترتیب از برزیل، پاراگوئه و کانادا وارد کرده است. روغن سویای وارد شده به روسیه از ایالات متحده آمریکا در سال ۲۰۱۷، ۲۷.۴ هزار دلار بود. همچنین روسیه در سال ۲۰۱۷ به ارزش ۶.۹۵ میلیون دلار کنجاله سویا از برزیل وارد کرد. در همین سال ایالات متحده آمریکا، آرژانتین، اسپانیا و برزیل به ترتیب به ارزش ۷۹۴ هزار دلار، ۴۶۶ هزار دلار، ۳۰۳ هزار دلار و ۲۶۸ هزار دلار دانه ذرت به روسیه صادر کردند. ارزش بذر ذرت وارد شده از آرژانین به روسیه در سال ۲۰۱۷ معادل ۸۵.۴ هزار دلار بود که ۳۸ درصد از کل بذر ذرت وارد شده به روسیه در این سال بود.

ماده ۷ قانون شماره ۸۶-F۳ فدرال روسیه راجع به تنظیم فعالیت‌های مهندسی ژنتیک مصوب ۱۹۹۶ که در سال ۲۰۱۰ و ۲۰۱۳ نیز اصلاح شده است، ضمن بیان برخی مقررات ایمنی زیستی در این حوزه دولت را ملزم به تنظیم آیین‌نامه و اجرای این ماده کرده بود. بند ۹ ماده ۷ این قانون مقرر می‌کند: «ارگانیسم‌های مهندسی ژنتیک شده برای رهاسازی در محیط زیست و محصولات منتج از آن‌ها یا مشتمل بر آنها، از جمله محصولاتی که به فدراسیون روسیه وارد می‌شود باید مطابق فرایندی که در آیین‌نامه مربوطه از سوی دولت تعیین می‌شود به ثبت برسد.» در آیین نامه شماره ۸۳۹ که در اجرای این ماده در تاریخ ۲۳ سپتامبر ۲۰۱۳ از سوی دولت این کشور تصویب شد، جزئیات کامل فرایند صدور مجوز محصولات تراریخته چه برای کشت و چه مصرف و واردات به تفصیل بیان شده است.

بند ۱ ماده ۱۱ قانون شماره ۸۶-F۳ راجع به مقررات مربوط به فعالیت در حوزه مهندسی ژنتیک با اصلاحیه ۲۰۱۱ مقرر می‌کند: «محصولاتی (و خدمات) که با استفاده از تکنیک‌های مهندسی ژنتیک به دست می‌آید باید با شرایط الزامی مربوط به حفاظت از محیط زیست، مواد دارویی، بهداشتی و اپیدمیولوژیک و دیگر شرایط الزامی که در قوانین فدراسیون روسیه مقرر شده‌اند مطابقت داشته باشد.» بند ۲ با اصلاحیه آن در سال ۲۰۰۸ مقرر می‌کند: «برای محصولاتی که با استفاده از ارگانیسم‌های مهندسی ژنتیک شده تولید می‌شود و تولید آن‌ها مستلزم دریافت مجوز یا اعلام رعایت [شرایط فنی]است، مجوز مطابقت [با شرایط فنی]یا اعلامیه رعایت فرایند‌های فنی مقرر در قوانین فدراسیون روسیه صادر می‌شود.»

از سال ۲۰۱۳ و پس از تصویب آیین‌نامه حمایتی مذکور فعالیت‌های برخی رسانه‌ها و جریان‌های مخالف مانند صلح سبز تشدید شد و پس از سه سال جنجال رسانه‌ای در ۲۹ ژوئن ۲۰۱۶ قانون اصلاح برخی قوانین فدراسیون روسیه راجع به مهندسی ژنتیک به تصویب دومای روسیه رسید. در این مصوبه دوما محدودیت‌هایی را در ماده ۲ و ۴ این قانون صرفا برای کشت بذر محصولات تراریخته (و نه مصرف و واردات) مقرر کرده است. در فرایند صدور مجوز برای واردات یا منع واردات یک محصول تراریخته به آثار آن بر سلامت و محیط زیست توجه می‌شود. بند ۱۲ ماده ۷ قانون ۱۹۹۶ که طی مصوبه ۲۹ ژوئن ۲۰۱۶ به این ماده اضافه شده است، مقرر می‌کند: «دولت فدراسیون روسیه می‌تواند در صورت اثبات آثار سوء یک ارگانیسم مهندسی ژنتیک شده و محصولات منتج از آن یا مشتمل بر آن، بر سلامت و محیط زیست، واردات آن به قصد رهاسازی در محیط زیست و محصولات منتج از یا مشتمل بر آن را به قلمرو این کشور ممنوع سازد.»

ماده ۲ این قانون در اصلاح ماده ۲۱ قانون فدرال شماره ۱۴۹-F۳ مصوب ۱۷ دسامبر ۱۹۹۷ راجع به کشت بذر عبارت ذیل را به بند چهار ماده مذکور اضافه کرده است: «واردات بذر‌هایی که ژنوم آن‌ها از طریق تکنیک‌های مهندسی ژنتیک اصلاح شده است و دارای ماده ژنتیکی هستند که انتقال آن‌ها از طریق فرایند‌های طبیعی صورت نگرفته است برای کشت در فدراسیون روسیه ممنوع است مگر برای اهداف آزمایشی و تحقیقاتی.»

ماده ۴ قانون مذکور هم در اصلاح بند ۱ ماده ۵۰ قانون فدرال شماره ۷-F۳ مصوب ۱۰ ژانویه ۲۰۰۲ راجع به حفاظت از محیط زیست مقرر کرده: «تولید، به‌نژادگری و استفاده از گیاهان، حیوانات و دیگر ارگانیسم‌هایی که بومی یک سیستم اکولوژیکی معین نیستند یا به طور مصنوعی ایجاد شده‌اند، نباید بدون اتخاذ تمهیدات مؤثر برای پیشگیری از تکثیر خارج از کنترل آنها، بررسی آثار اکولوژیکی آن و مجوز مقامات صالح دولتی صورت گیرد… کشت و به‌نژادگری گیاهان و حیواناتی که ژنوم آن‌ها از طریق تکنیک‌های مهندسی ژنتیک اصلاح شده است و دارای ماده ژنتیکی هستند که انتقال آن‌ها از طریق فرایند‌های طبیعی صورت نگرفته است، ممنوع است، مگر برای اهداف آزمایشی و تحقیقاتی.»

بنابراین مطابق همین قانون مصرف این محصولات پس از طی فرایند ثبت و صدور مجوز کماکان آزاد است.

بوسنی و هرزگوین
کشور بوسنی و هرزگوین در سال ۲۰۱۷، به ارزش ۲۸.۲ میلیون دلار کنجاله سویا و ۱.۷ هزار دلار دانه ذرت از برزیل وارد کرده است.

در حال حاضر در کشور بوسنی و هرزگوین طبق قانون ارگانیسم‌های اصلاح شده ژنتیک مصوب ۲۰۰۹ (هماهنگ با قوانین اتحادیه اروپایی) فرایند‌های صدور مجوز تعیین شده است. انتقال بین مرزی، ترانزیت، استفاده محدود، رها سازی به محیط زیست و ورود به بازار برای ارگانیزم‌های تراریخته و محصولاتی که از مواد تراریخته تشکیل شده‎اند یا در ترکیبات خود حاوی تراریخته‌ها هستند یا از تراریخته‌ها مشتق شده‎اند و کشت و مصرف محصولات تراریخته طبق این قانون در بوسنی و هرزگوین مجاز است.

قرقیزستان
کشور قرقیزستان در سال ۲۰۱۷، به ارزش ۵۰۴ هزار دلار کنجاله سویا از آرژانتین وارد کرده است.

کشت و مصرف محصولات تراریخته به توجه به نبودن قانون ایمنی زیستی (ویژه محصولات تراریخته) در این کشور در حال حاضر بلامانع است. پیش نویس قانون ایمنی زیستی قرقیزستان در سال ۲۰۰۹ تهیه شده و در دست بررسی است. فرایند‌های صدور مجوز کشت و مصرف را مشخص کرده است.

اوکراین
کشور اوکراین در سال ۲۰۱۷، به ارزش ۶۶۱ هزار دلار ذرت از ایالات متحده آمریکا وارد کرده است.

طبق قانون ایمنی زیستی اوکراین موسوم به قانون «سیستم دولتی تولید، آزمایش، حمل و نقل و استفاده از ارگانیزم‌های اصلاح شده ژنتیکی (تراریخته)» مصوب سال ۲۰۰۷، تولید و مصرف محصولات تراریخته در کشور اوکراین مجاز است. این قانون فرایند‌های صدور مجوز کشت و مصرف محصولات تراریخته را مشخص کرده است.

نروژ
کشور نروژ در سال ۲۰۱۷ به ارزش ۱.۱۴ میلیون دلار و ۴۳.۹ هزار دلار ذرت به ترتیب از ایالات متحده امریکا و آرژانتین وارد کرده است. در همین سال ارزش واردات کنجاله سویا از برزیل به نروز ۱۶ میلیون دلار بود. همچنین نروژ در سال ۲۰۱۷، از کشور‌های برزیل و کانادا به ترتیب به ارزش ۱۱۳ میلیون دلار و ۷۲.۷ میلیون دلار سویا وارد کرده است.

تولید و مصرف محصولات تراریخته در نروژ مطابق با قانون فناوری ژنتیک مصوب ۱۹۹۳ مجاز بوده و فرایند‌های صدور مجوز کشت و مصرف در این قانون مقرر شده است.

ماداگاسکار
ماداگاسکار در سال ۲۰۱۷، به ارزش ۸۰۷ هزار دلار ذرت از ایالات متحده آمریکا وارد کرده است. در همین سال ارزش روغن سویای وارد شده به ماداگاسکار از آرژانتین و ایالات متحده آمریکا به ترتیب ۱۵.۹ میلیون دلار و ۷۰۹ هزار دلار بود.

کشور ماداگاسکار در حال حاضر قانونی درباره محصولات تراریخته ندارد. پیش‌نویس قانون ارگانیسم‌های اصلاح شده ژنتیک منطبق با قوانین اتحادیه اروپایی به مجلس ارائه شده است.

بلیز
بلیز در سال ۲۰۱۷، ۱.۰۵ میلیون دلار ذرت از ایالات متحده آمریکا و ۲۸۶ هزار دلار ذرت از برزیل وارد کرده است. همچنین در همین سال ۱۰۰ درصد کنجاله سویای مورد نیاز این کشور به ارزش سه هزار دلار از آمریکا وارد شد. بلیز در سال ۲۰۱۷ روغن سویا به ارزش ۶۹۳ هزار دلار از ایالات متحده آمریکا وارد کرده است.

کشور بلیز در حال حاضر فاقد مقررات لازم برای ارزیابی محصولات تراریخته است. طبق اعلام مراجع رسمی این کشور کشت محصولات تراریخته پس از تصویب قانون ایمنی زیستی و مطابق با ضوابط پیش بینی شده در این قانون انجام خواهد شد. پیش نویس قانون ایمنی زیستی به مجلس ارائه شده. در حال حاضر واردات محصولات تراریخته به کشور بلیز انجام می‌شود. واردات ذرت و سویا نمونه‌هایی از واردات محصولات تراریخته از ایالات متحده آمریکا به بلیز هستند.

عربستان سعودی
ارزش دانه ذرت (غیربذری) وارداتی از آمریکا به کشورعربستان سعودی در سال ۲۰۱۷ به ۲۷۴ میلیون دلار بود که معادل ۳ درصد از کل صادرات دانه ذرت (غیربذری) ایالات متحده آمریکا بود.

کشور عربستان سعودی در سال ۲۰۱۷، به ارزش ۸۱.۲ میلیون دلار کنجاله سویا از ایالات متحده آمریکا وارد کرده است. این مقدار معادل ۲.۵ درصد از کل صادرات کنجاله سویا از ایالات متحده آمریکا به سایر کشور‌ها است؛ همچنین این کشور در سال ۲۰۱۷، به ارزش ۸۷.۶ میلیون دلار دانه سویا از ایالات متحده آمریکا وارد کرده است. این مقدار معادل ۰.۴ درصد از کل صادرات دانه سویا از ایالات متحده آمریکا به سایر کشور‌ها است.

عربستان سعودی قانون داخلی درباره محصولات تراریخته ندارد و از مقررات سازمان استانداردسازی «شورای همکاری خلیج [فارس]» تبعیت می‌کند که فرایند‌های صدور مجوز کشت و مصرف در کشور‌های عضو را مقرر کرده است. عربستان تاکنون محصول تراریخته تولید نکرده است و در حال حاضر وارد کننده محصولات تراریخته است.

مولداوی
مولداوی در سال ۲۰۱۷، ۱۵.۸ هزار دلار کنجاله سویا و ۱۶.۶ هزار دلار روغن سویا از ایالات متحده آمریکا وارد کرده است.

کشور مولداوی در سال ۲۰۰۱ قانون ملی ایمنی زیستی را تصویب کرد. فرایند‌های صدور مجوز کشت و مصرف در این قانون تعیین شده است و تولید و مصرف محصولات تراریخته در مولداوی طبق ضوابط این قانون مجاز است.

سوئیس
سوئیس در سال ۲۰۱۷، ۳۴.۷ هزار دلار کنجاله سویا و ۷۳.۶ هزار دلار دانه سویا از ایالات متحده آمریکا وارد کرده است.

برای صدور مجوز کشت و مصرف محصولات تراریخته در کشور سوئیس قانون موجود است. طی سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۱ دولت سوئیس پروژه ملی بررسی مخاطرات و مزایای محصولات تراریخته را از طریق بنیاد ملی علوم سوئیس انجام داد. نتیجه گزارش بنیاد ملی علوم سوییس این بود که «هیچ خطر سلامتی و زیست‌محیطی برای کشت محصولات تراریخته وجود ندارد.» با وجود این تأکید شد که مزایای اقتصادی کشت محصولات تراریخته برای سوئیس کم است. با وجود مخالفت کارشناسان که در این گزارش رسمی دولتی اعلام شد، تعلیق کشت به مدت ۵ سال با برگزاری رفراندوم تصویب شد. کشت آزمایشی کماکان مجاز است. واردات و مصرف محصولات تراریخته در سوئیس طبق قانون بلامانع است.

رژیم صهیونیستی
ارزش دانه ذرت (غیربذری) وارداتی از آمریکا به رژیم صهیونیستی در سال ۲۰۱۷، ۷.۴۵ میلیون دلار بود که معادل ۰.۰۸۱ درصد از کل صادرات دانه ذرت (غیربذری) ایالات متحده آمریکا بود. رژیم صهیونیستی در سال ۲۰۱۷، به ارزش ۱۹.۲ میلیون دلار کنجاله سویا از ایالات متحده آمریکا وارد کرده است. این مقدار معادل ۰.۵۹ درصد از کل صادرات کنجاله سویا از ایالات متحده آمریکا به سایر کشور‌ها است؛ همچنین رژیم اشغالگر قدس در سال ۲۰۱۷، به ارزش ۱۸.۲ میلیون دلار دانه سویا از ایالات متحده آمریکا وارد کرده است. این مقدار معادل ۰.۰۸۳ درصد از کل صادرات دانه سویا از ایالات متحده آمریکا به سایر کشور‌ها است.

طبق قانون واردات و مصرف محصولات تراریخته به عنوان خوراک انسان و دارو طبق قانون بلامانع است. آیین نامه بذر (گیاهان و ارگانیسم‌های اصلاح شده ژنتیک) ۲۰۰۵-۵۷۶۵ در اجرای قانون بذر‌ها ۱۹۵۶-۵۷۱۶ و قانون حفاظت گیاه ۱۹۵۶-۵۷۱۶ در سال ۲۰۰۵ به تصویب رسیده است. بند الف ماده ۲ این قانون شرایط صدور مجوز برای کشت آزمایشی را مقرر کرده است. مجوز تولید تجاری محصولات تراریخته در رژیم صهیونیستی صادر نمی‌شود.

الجزایر
کشور الجزایر در سال ۲۰۱۷، به ارزش ۶.۰۱ میلیون دلار کنجاله سویا از ایالات متحده آمریکا وارد کرده است. این مقدار معادل ۰.۱۸ درصد از کل صادرات کنجاله سویا از ایالات متحده آمریکا به سایر کشور‌ها است.

الجزایر سالانه حدود ۲ میلیارد دلار ذرت، سویا و پنبه تراریخته از کشور‌های آمریکا، آرژانتین، برزیل و هند وارد می‌کند. در ۲۴ دسامبر ۲۰۰۰ با صدور بخشنامه‌ای [۴۴]صرفا واردات بذر تراریخته منع شد.

اکوادور
کشور اکوادور در سال ۲۰۱۷، به ارزش ۵۷.۸ میلیون دلار کنجاله سویا از ایالات متحده آمریکا وارد کرده است. این مقدار معادل ۱.۸ درصد از کل صادرات کنجاله سویا از ایالات متحده آمریکا به سایر کشور‌ها است.

بر اساس ماده ۲۶ قانون استقلال غذایی ۲۰۰۹ واردات مواد غذایی تراریخته مجاز است. ماده ۵۶ قانون تنوع زیستی کشاورزی، بذر و کشاورزی پایدار مصوب ۱ ژوئن ۲۰۱۷ مجلس اکوادور کشت آزمایشی محصولات تراریخته را مجاز دانست. ماده ۱۵ و ۴۰۱ قانون اساسی مصوب ۲۰۰۸ اکوادور واردات و رهاسازی بذر تراریخته را منع کرده است مگر با درخواست رئیس جمهور و تصویب مجلس.

پرو
کشور پرو در سال ۲۰۱۷، به ارزش ۸۸ میلیون دلار کنجاله سویا از ایالات متحده آمریکا وارد کرده است. این مقدار معادل ۲.۷ درصد از کل صادرات کنجاله سویا از ایالات متحده آمریکا به سایر کشور‌ها است؛ همچنین این کشور در سال ۲۰۱۷، به ارزش ۵۱.۳ میلیون دلار دانه سویا از ایالات متحده آمریکا وارد کرده است. این مقدار معادل ۰.۲۳ درصد از کل صادرات دانه سویا از ایالات متحده آمریکا به سایر کشور‌ها است. ارزش دانه ذرت (غیربذری) وارداتی از آمریکا به کشور پرو در سال ۲۰۱۷، ۵۴۰ میلیون دلار بود که معادل ۵.۹ درصد از کل صادرات دانه ذرت (غیربذری) ایالات متحده آمریکا بود. در همین سال کشور‌های آرژانیتن و برزیل به ترتیب به ارزش ۳۱۰ میلیون دلار و ۲۱ و ۱ میلیون دلار روغن سویا به پرو صادر کردند.

کشت آزمایشی، واردات و مصرف محصولات تراریخته در پرو مجاز است. کشت و واردات بذر تراریخته با هدف کشت تجاری بر اساس قانون مورتاریوم ۱۰ ساله تعلیق شده است..

بوتان
واردات و مصرف محصولات تراریخته در بوتان مجاز است. شیوه‌نامه ارزیابی سلامت و زیست‌محیطی محصولات غذایی تراریخته (جهت واردات و مصرف) در سال ۲۰۱۴ تصویب شده است. هر گونه پژوهش، تولید بذر و واردات بذر تراریخته با هدف کشت آزمایشی و غیر آزمایشی بر اساس ماده ۱۹ قانون ایمنی زیستی ۲۰۱۵ ممنوع است.

ونزوئلا
کشور ونزوئلا در سال ۲۰۱۷، به ارزش ۹۶ میلیون دلار کنجاله سویا از ایالات متحده آمریکا وارد کرده است. این مقدار معادل ۲.۹ درصد از کل صادرات کنجاله سویا از ایالات متحده آمریکا به سایر کشور‌ها است؛ همچنین این کشور در سال ۲۰۱۷، به ارزش ۲۵.۸ میلیون دلار دانه سویا از ایالات متحده آمریکا وارد کرده است. این مقدار معادل ۰.۱۲ درصد از کل صادرات دانه سویا از ایالات متحده آمریکا به سایر کشور‌ها است.

ونزوئلا سالانه ۶۰ درصد ذرت، ۹۹ درصد سویا و کنجاله سویا، و ۹۰ درصد روغن سویا مورد نیاز خود را از کشور‌های تولیدکننده نوع تراریخته این محصولات (آرژانتین، آمریکا، برزیل، پاراگوئه و کلمبیا) وارد می‌کند. مطابق با ماده ۹ قانون بذر مصوب ۲۰۱۵ ونزوئلا هر گونه تولید، رهاسازی، واردات، توزیع و تکثیر بذر‌های تراریخته برای کشت ممنوع و [۵۴]واردات و مصرف محصولات غذایی تراریخته مجاز است.

ترکیه
کشور ترکیه در سال ۲۰۱۷، به ارزش ۲۹.۶ میلیون دلار کنجاله سویا از ایالات متحده آمریکا وارد کرده است. این مقدار معادل ۰.۹ درصد از کل صادرات کنجاله سویا از ایالات متحده آمریکا به سایر کشور‌ها است.

بر اساس ماده ۷ تا ۹ قانون موجودات و محصولات اصلاح شده ژنتیکی مصوب ۲۰۱۰ تحقیق و توسعه و کشت آزمایشی مجاز است. بر اساس بند ۱ ماده ۶ همین قانون، تولید و به‌نژادگری محصولات تراریخته ممنوع، ولی تجاری‌سازی [واردات]با دریافت مجوز مجاز است.

صربستان
کشور صربستان در سال ۲۰۱۷، به ترتیب به ارزش ۳۴۹ هزار دلار، ۲۰۰ هزار دلار و ۷۳.۶ هزار دلار ذرت از ایالات متحده آمریکا، اسپانیا و آرژانتین وارد کرده است.

بر اساس ماده ۲ قانون ارگانیسم‌های اصلاح‌شده ژنتیک ۲۰۰۹ کشت تجاری و واردات (برای مصرف غذایی و دارویی انسان و دام) در صربستان ممنوع و کشت آزمایشی مجاز است.

جدول ۴: وضعیت محصولات تراریخته در ۳۷ کشور

ردیف	نام کشور	کشت و تولید	مصرف (واردات)	توضیحات
1	کرواسی	مجاز	مجاز	بر اساس مجوزهای کشت و مصرف صادره از سوی اتحادیه اروپایی عمل می‌شود.[58]
2	قبرس	مجاز	مجاز	بر اساس مجوزهای کشت و مصرف صادره از سوی اتحادیه اروپایی عمل می‌شود.
3	دانمارک	مجاز	مجاز	بر اساس مجوزهای کشت و مصرف صادره از سوی اتحادیه اروپایی عمل می‌شود.
4	لتونی	مجاز	مجاز	بر اساس مجوزهای کشت و مصرف صادره از سوی اتحادیه اروپایی عمل می‌شود.
5	لیتوانی	مجاز	مجاز	بر اساس مجوزهای کشت و مصرف صادره از سوی اتحادیه اروپایی عمل می‌شود.
6	مالتا	مجاز	مجاز	بر اساس مجوزهای کشت و مصرف صادره از سوی اتحادیه اروپایی عمل می‌شود.
7	هلند	مجاز	مجاز	بر اساس مجوزهای کشت و مصرف صادره از سوی اتحادیه اروپایی عمل می‌شود.
8	انگلستان	مجاز	مجاز	بر اساس مجوزهای کشت و مصرف صادره از سوی اتحادیه اروپایی عمل می‌شود.
9	اسلوونی	مجاز	مجاز	بر اساس مجوزهای کشت و مصرف صادره از سوی اتحادیه اروپایی عمل می‌شود.
10	بلژیک	مجاز	مجاز	بر اساس مجوزهای کشت و مصرف صادره از سوی اتحادیه اروپایی عمل می‌شود.
11	اتریش	مجاز-بررسی موردی	مجاز	عضو اتحادیه اروپایی- با وجود عدم ممنوعیت کلی برای کشت تراریخته، به استناد ماده (ب)26 دستورالعمل EU 2015/412 تا کنون به صورت موردی از کشت رخدادهایی که در اتحادیه اروپا مجوز کشت دارند اجتناب کرده است. [59]
12	لوگزامبورگ	مجاز-بررسی موردی	مجاز	عضو اتحادیه اروپایی- با وجود عدم ممنوعیت کلی برای کشت تراریخته به استناد ماده (ب)26 دستورالعمل EU 2015/412 به صورت موردی از کشت رخدادهایی که در اتحادیه اروپا مجوز کشت دارند اجتناب کرده است.
13	لهستان	مجاز-بررسی موردی	مجاز	عضو اتحادیه اروپایی- با وجود عدم ممنوعیت کلی برای کشت تراریخته به استناد ماده (ب)26 دستورالعمل EU 2015/412 به صورت موردی از کشت رخدادهایی که در اتحادیه اروپا مجوز کشت دارند اجتناب کرده است.
14	بلغارستان	مجاز-بررسی موردی	مجاز	عضو اتحادیه اروپایی- با وجود عدم ممنوعیت کلی برای کشت تراریخته به استناد ماده (ب)26 دستورالعمل EU 2015/412 به صورت موردی از کشت رخدادهایی که در اتحادیه اروپا مجوز کشت دارند اجتناب کرده است.
15	فرانسه	مجاز-بررسی موردی	مجاز	عضو اتحادیه اروپایی- با وجود عدم ممنوعیت کلی برای کشت تراریخته به استناد ماده (ب)26 دستورالعمل EU 2015/412 به صورت موردی از کشت رخدادهایی که در اتحادیه اروپا مجوز کشت دارند اجتناب کرده است.
16	آلمان	مجاز-بررسی موردی	مجاز	عضو اتحادیه اروپایی- با وجود عدم ممنوعیت کلی برای کشت تراریخته به استناد ماده (ب)26 دستورالعمل EU 2015/412 به صورت موردی از کشت رخدادهایی که در اتحادیه اروپا مجوز کشت دارند اجتناب کرده است.
17	یونان	مجاز-بررسی موردی	مجاز	عضو اتحادیه اروپایی- با وجود عدم ممنوعیت کلی برای کشت تراریخته به استناد ماده (ب)26 دستورالعمل EU 2015/412 به صورت موردی از کشت رخدادهایی که در اتحادیه اروپا مجوز کشت دارند اجتناب کرده است.
18	مجارستان	مجاز-بررسی موردی	مجاز	عضو اتحادیه اروپایی- با وجود عدم ممنوعیت کلی برای کشت تراریخته به استناد ماده (ب)26 دستورالعمل EU 2015/412 به صورت موردی از کشت رخدادهایی که در اتحادیه اروپا مجوز کشت دارند اجتناب کرده است.
19	ایتالیا	مجاز-بررسی موردی	مجاز	عضو اتحادیه اروپایی- با وجود عدم ممنوعیت کلی برای کشت تراریخته به استناد ماده (ب)26 دستورالعمل EU 2015/412 به صورت موردی از کشت رخدادهایی که در اتحادیه اروپا مجوز کشت دارند اجتناب کرده است.
20	بوسنی و هرزگوین	مجاز	مجاز	با تعیین فرایندهای صدور مجوز در قانون ارگانیسم‌های اصلاح شده ژنتیک مصوب 2009 (هماهنگ با قوانین اتحادیه اروپایی) هم‌اکنون کشت و مصرف محصولات تراریخته در بوسنی مجاز است.[60]
21	قرقیزستان	مجاز	مجاز	قانون ملی برای محصولات اصلاح شده ژنتیکی موجود نیست. منعی برای کشت، واردات و مصرف وجود ندارد.
22	اوکراین	مجاز	مجاز	قانون ایمنی زیستی 2007 فرایندهای صدور مجوز کشت و مصرف را مشخص کرده است.
23	نروژ	مجاز	مجاز	قانون فناوری ژنتیک مصوب 1993 فرایندهای صدور مجوز کشت و مصرف را مقرر کرده است.
24	ماداگاسکار	مجاز	مجاز	قانون داخلی درباره محصولات تراریخته ندارد. پیش‌نویس قانون ارگانیسم‌های اصلاح شده ژنتیک منطبق با قوانین اتحادیه اروپایی به مجلس ارائه شده است.
25	بلیز	مجاز	مجاز	قانون داخلی درباره محصولات تراریخته ندارد. پیش‌نویس قانون به مجلس ارائه شده است.
26	عربستان سعودی	مجاز	مجاز	قانون داخلی درباره محصولات تراریخته ندارد. از مقررات سازمان استانداردسازی « شورای همکاری خلیج [فارس]» تبعیت می‌کند که فرایندهای صدور مجوز کشت و مصرف در کشورهای عضو را مقرر کرده است.
27	مولداوی	مجاز	مجاز	قانون ایمنی زیستی مصوب 2001 فرایندهای صدور مجوز کشت و مصرف را مقرر کرده است.
28	سوئیس	معلق	مجاز	با وجود مخالفت کارشناسان (در یک گزارش رسمی دولتی) تعلیق کشت با برگزاری رفراندوم تصویب شد.[61] برای صدور مجوز کشت و مصرف محصولات تراریخته قانون موجود است.[62] کشت آزمایشی کماکان مجاز است.[63]
29	رژیم صهیونیستی	ممنوع	مجاز	کشت آزمایشی مجاز است.
30	روسیه	ممنوع	مجاز	ماده 2 و 4 قانون فدرال 358-FZ (قانون اصلاح قوانین معین فدراسیون روسیه در حوزه مهندسی ژنتیک) مصوب 7/3/2016[64]
31	الجزایر	ممنوع	مجاز	در 24 دسامبر 2000 با صدور بخشنامه‌ای صرفا واردات بذر تراریخته منع شد. الجزایر سالانه حدود 2 میلیارد دلار ذرت، سویا و پنبه تراریخته از کشورهای آمریکا، آرژانتین، برزیل و هند وارد می‌کند.
32	اکوادور	ممنوع	مجاز	ماده 15 و 401 قانون اساسی 2008 اکوادور واردات و رهاسازی بذر تراریخته را منع کرده است مگر با درخواست رئیس جمهور و تصویب مجلس.[65] بر اساس ماده 26 قانون استقلال غذایی 2009 واردات مواد غذایی تراریخته مجاز است.[66] ماده 56 قانون تنوع زیستی کشاورزی، بذر و کشاورزی پایدار مصوب 1 ژوئن 2017 مجلس اکوادور کشت آزمایشی محصولات تراریخته را مجاز دانست.[67]
33	پرو	معلق	مجاز	کشت و واردات بذر تراریخته با هدف کشت تجاری بر اساس قانون مورتاریوم 10 ساله به تعلیق در آمده است. کشت آزمایشی و مصرف مجاز است.
34	بوتان	ممنوع	مجاز	هر گونه پژوهش، تولید بذر و واردات بذر تراریخته با هدف کشت آزمایشی و غیر آزمایشی بر اساس ماده 19 قانون ایمنی زیستی 2015 ممنوع و واردات و مصرف محصولات تراریخته مجاز است. در سال 2014 شیوه‌نامه ارزیابی سلامت و زیست‌محیطی محصولات غذایی تراریخته (جهت واردات و مصرف) تصویب شده است.
35	ونزوئلا	ممنوع	مجاز	ماده 9 قانون بذر مصوب 2015 هر گونه تولید، رهاسازی، واردات، توزیع و تکثیر بذرهای تراریخته برای کشت ممنوع است. واردات و مصرف محصولات غذایی تراریخته مجاز است. ونزوئلا سالانه 60 درصد ذرت، 99 درصد سویا و کنجاله سویا، و 90 درصد روغن سویا مورد نیاز خود را از کشورهای تولیدکننده نوع تراریخته این محصولات (آرژانتین، آمریکا، برزیل، پاراگوئه و کلمبیا) وارد می‌کند.
36	ترکیه	ممنوع	مجاز	بر اساس بند 1 ماده 6 قانون موجودات و محصولات اصلاح شده ژنتیکی مصوب 2010 تولید و به‌نژادگری محصولات تراریخته ممنوع ولی تجاری‌سازی [واردات] با دریافت مجوز مجاز است.[68] بر اساس ماده 7 تا 9 همین قانون تحقیق و توسعه و کشت آزمایشی مجاز است.
37	صربستان	ممنوع	ممنوع	بر اساس ماده 2 قانون ارگانیسم‌های اصلاح‌شده ژنتیک 2009 کشت تجاری و واردات (برای مصرف غذایی و دارویی انسان و دام) ممنوع است. ولی کشت (رهاسازی) آزمایشی مجاز است.