شعار سال:طی دو سالی که موزه هنرهای معاصر تهران به واسطه بازسازی و مرمت تعطیل بود، فرصت مناسبی پیش آمد تا مسئولان و کارشناسان موزه به بررسی و کارشناسی آثار گنجینه بپردازند. آثاری که گفته می‌شود در سه سطح طبقه‌بندی شده‌اند اما طی بیش از ۴ دهه گذشته هیچگاه شناسنامه دقیقی از آنها منتشر نشده است.

احسان آقایی (رییس موزه هنرهای معاصر تهران) با اشاره به آنکه عملاً طی ۴۰ سال راه‌اندازی موزه هنرهای معاصر شاهد انجام کارشناسی و بررسی دقیق آثار گنجینه نبودیم، گفت: قبل از انقلاب بخش  آثار خارجیِ موزه خریداری شده بود و بعد از آنکه موزه افتتاح شد و پس از پیروزی انقلاب این پروژه متوقف شد؛ از این رو طی این سال‌ها مطالعه دقیقی در خصوص آثار گنجینه انجام نشد. دو سال گذشته فرصت مناسبی بود تا بتوانیم مطالعات دقیقی در این خصوص انجام دهید.

 به گفته او، طی بررسی‌های انجام شده، متوجه شدند که بسیاری از اطلاعاتی که از آثار در اختیار موزه قرار داشت نادرست بوده است چراکه کیوریتورهایی (نمایشگاه گردان‌ها) که عموما قبل از انقلاب در موزه فعال بودند خارجی بودند و بعد از پیروزی انقلاب از ایران رفته بودند؛ از این رو اطلاعات دقیقی از طریق آنها به دست ما نرسیده بود. بنابراین کارشناسان و مسئولان موزه درصدد بررسی اطلاعات آثار با سند خرید و عکس آثار برآمدند. در این راستا تکنیک آثار، ابعاد، نام هنرمند و تمام شناسنامه مرتبط با اثر مورد بررسی قرار گرفت.

آقایی تصریح کرد: در حال حاضر حدود ۶۰ درصد آثار گنجینه و موزه هنرهای معاصر تهران به‌طور کامل راستی‌آزمایی و اطلاعات آن  تصحیح شده است. با بازگشایی موزه هنرهای معاصر و آپلود شدن سایت موزه شاهد بارگذاری اطلاعات و تصاویر مرتبط با آثاری خواهیم بود که طی این مدت مورد بررسی کارشناسان قرار گرفته‌اند و اطلاعات آنها تصحیح شده است؛ که البته بخش عمده‌ای از آثار را نیز دربرمی‌گیرد. 

مدیر موزه هنرهای معاصر تهران در پاسخ به این سوال که در حال حاضر  بررسی و راستی‌آزمایی ۴۰ درصد از آثار گنجینه موزه هنرهای معاصر باقی‌مانده است و باتوجه به آن که دو سال زمان صرف شد تا ۶۰ درصد آثار بررسی شوند بنابراین ۴۰ درصد باقی مانده در چه زمانی بررسی خواهد شد، گفت: باید اذعان داشت که این پروژه بسیار سنگین است. فضا به گونه‌ای نیست که بتوان به راحتی از اطلاعات فردی استفاده کرد. حتماً باید بررسی آثار که مربوط به دوره‌ها و مکاتب مختلف هنری هستند توسط افرادی مورد کارشناسی قرار گیرد که اشراف کامل به آن دوره هنری داشته باشند. بنابراین کاری نیست که بتوان در آن تعجیل کرد. 

 او در خصوص این مهم که آیا شورای راهبردی یا گروه کارشناسان فنی این آثار را مورد بررسی قرار می‌دهند، گفت: چنین گروهی وجود ندارد. در واقع برای بررسی دوره‌های مختلف هنری به طور مثال باروک، امپرسیونیسم و.. از افراد مختلف که متخصص بررسی آثار این دوره هستند، کمک می‌گیریم. البته کارشناسان موزه نیز در این خصوص حضور دارند. بر مبنای مدیوم، بررسی آثار توسط گروه‌های کارشناسی متفاوت است. به طور مثال، یک تیم کارهای نقاشی، تیم دیگر کارهای مجسمه و گروه دیگر کارهای چاپ دستی را مورد بررسی قرار می‌دهند. در مجموع می‌توان گفت ۲۰ کارشناس آثار گنجینه موزه هنرهای معاصر را مورد بررسی قرار داده‌اند که هر یک در مدیوم خواسته تخصصی خود متمرکز شده است.

آقایی در ادامه در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه طی سال‌های گذشته با فعال شدن حراجی‌های آثار هنری در کشور  علاوه بر آنکه شاهد رونق بحث کارشناسی آثار هستیم درعین حال فضا برای حضور آثار تقلبی و دلال‌ها در بازار هنر  نیز باز شده است، از این رو راه‌اندازی نهاد یا بخش کارشناسی آثار هنری که بتواند مورد اعتماد هنرمندان،  فروشندگان و خریداران و البته عموم جامعه باشد بیش از گذشته احساس می‌شود چراکه در شرایط فعلی حتی کارشناسی برخی از اساتید امر که سال‌ها معتمد عرصه هنر بودند، زیر سوال رفته است. حال نهادی مانند موزه هنرهای معاصر تهران چه نقشی می‌تواند در این عرصه بازی کند، گفت: چنین مباحثی در تمام دنیا مطرح است و فقط مختص به ایران نیست. اتفاقاتی که در این عرصه می‌افتد مربوط به  تجارت و بازار اقتصاد هنر است. در همه جای دنیا کپی‌کاری آثار و حتی گرانفروشی آثار هنری و چکش زدن‌هایی که برای افزایش بی‌رویه قیمت آثار باشد، اتفاق می‌افتد. می‌توان گفت این بخش‌ها ازجمله ذات اقتصاد هنر به حساب می‌آیند. البته در تمام دنیا در کنار تمام این اتفاقات شاهد فعالیت نهادها و موسساتی هستیم که اصولاً خصوصی هستند اما به اندازه‌ای اعتبار دارند که نظرات آنها به عنوان معیار مدنظر قرار گرفته می‌شود و آنها می‌توانند اصالت‌سنجی کنند. این در حالی است که چنین نهادهایی در ایران وجود ندارد و اگر هم برخی از افراد درصدد اصالت‌سنجی آثار هنری برمی‌آیند، آنقدر اعتبار ندارند که مورد وثوق قرار بگیرند. چه بسا  اعتبار برخی از این افراد طی چند سال گذشته خدشه‌دار نیز شده است. 

 او با تاکید بر اینکه باید بیاموزیم که بتوانیم نهادسازی کنیم، یادآور شد: باید نهادهایی را راه‌اندازی کنیم که به اندازه‌ای اعتبارشان برایشان اهمیت داشته باشد و به اندازه‌ای درآمد کسب کنند که هیچگاه به خاطر پول یا هر چیز دیگری درصدد کارشناسی نادرست آثار هنری و کاهش ارزش اعتبارشان برنیایند. این نهادها باید وابسته به بخش خصوصی باشند چراکه دولت نمی‌تواند در این حوزه ورود کند. نباید فراموش کرد که چنین امری جزء کارکرد موزه‌ها نیست. موزه‌ها همیشه خودشان را از فضای اقتصاد هنر دور نگاه می‌دارند. هرچند ممکن است این مهم تعبیر من باشد، اما معتقد هستم در همه جای دنیا صدق می‌کند. مزه‌ها روی شرافت‌شان  معامله نمی‌کنند. در واقع می‌توان گفت موزه‌داری و حراج آثار هنری دو رسته متفاوت از یکدیگر هستند. از این رو نیاز است تا نهادهای خصوصی در‌ این‌باره فعال شوند. 

آقایی در ادامه یادآور شد: نباید فراموش کرد که دولت هیچ کاری را نمی‌تواند انجام دهد مگر آنکه قانون اجازه داده باشد. چنین قانونی در دولت وجود ندارد. اگر هم بخواهد چنین نهادی در بخش دولتی شکل بگیرد باید ساز و کار آن، چگونگی کسب درآمد و...  مورد بررسی قرار گیرد که در نهایت پروسه بسیار طولانی خواهد بود. 

آثار خاص مختص موزه 

مدیر موزه هنرهای معاصر تهران در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر آنکه آیا اتفاق افتاده یکی از آثار گنجینه موزه هنرهای معاصر کپی شده و به نام اصل در حراجی‌های آثار هنری و حتی حراج‌های زیر زمینی و در بازار سیاه آثار هنری به فروش رسیده باشد، گفت: در گنجینه موزه هنرهای معاصر سه سطح از آثار نگهداری می‌شود: برخی از آثار،  خاص هستند که همه دنیا آنها را می‌شناسند این آثار به‌طور مثال اثری از پیکاسو در موزه هنرهای معاصر تهران نگهداری می‌شود. در واقع می‌توان گفت حتی اگر این آثار کپی هم بشوند بازهم در جوامع اقتصاد هنر ارزش نخواهند داشت چراکه همه دنیا می‌دانند آن اثر از پیکاسو در ایران نگهداری می‌شود و هرجا این اثر بخواهد به فروش برسد نیازمند تاییدیه از سوی موزه هنرهای معاصر تهران است. 

او ادامه داد: پس اینگونه نیست که بتوانند به همین سادگی آن اثر را کپی و در بازارهای هنری در خارج از کشور به فروش برسانند. بسیاری از این آثار خاص، دارای شناسنامه‌ها و تاریخچه‌هایی هستند که تمام دنیا از روند خرید و فروش و محل‌های نگهداری آنها مطلع هستند. البته ممکن است این آثار در فعالیت‌های زیرزمینی به عنوان وثیقه مورد استفاده قرار بگیرند اما تجربه تاریخی نشان داده است که چنین امری زیاد اتفاق نمی‌افتد. ضمن آنکه تاکنون چنین مواردی در خصوص آثار نگهداری شده در موزه هنرهای معاصر تهران و ایران اتفاق نیفتاده است.

انتشار ۵ کتاب همزمان با گشایش موزه 

آقایی در ادامه از انتشار پنج کتاب همزمان با افتتاح موزه هنرهای معاصر تهران خبر داد و گفت: در حدود ۱۴۲۰ اثر ایرانی و حدود ۱۵۰۰ اثر خارجی در موزه نگهداری می‌شود که طی این مدت مورد بررسی و کارشناسی قرار گرفته‌اند. در این میان، این کتاب‌ها نتیجه مطالعاتی است که طی سال‌های گذشته انجام شده. از میان این کتاب‌ها، سه کتاب برای نخستین بار است که منتشر می‌شود  که در این میان کتاب آثار چاپ دستی موزه به چشم می‌خورد که هیچگاه تاکنون منتشر نشده بود. عکس‌های موزه و کتاب چاپ دستی آثار ایرانی موزه از دیگر کتاب‌هایی هستند که که برای نخستین بار است منتشر می‌شوند.

شعار سال،با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته  از خبرگزاری ایلنا، تاریخ انتشار: 26 مرداد1399، کدخبر:954189،www.ilna.news