شعار سال: حجت‌الاسلام «حسن روحانی» رییس‌جمهوری در جلسه نهم مهرماه هیات دولت، بخشی از اظهارات خود را به اوضاع جنگ اقتصادی به واسطه تحریم‌های نفتی علیه ایران اختصاص داد و گفت: «در گذشته تحریم بودیم و نه جنگ اقتصادی؛ جنگ اقتصادی از سال ۹۷ شروع شده است. دولت در دوران قبل حداقل روزانه یک‌میلیون بشکه نفت با قیمت ۱۲۰ دلار صادر می‌کرد؛ قیمت نفت در سال ۹۲ که کاهش یافت، هر بشکه نفت ۱۰۴ دلار بود...»

ایران به دلیل برخورداری از منابع مختلف انرژی به ویژه نفت، همواره طی چهار دهه گذشته مورد توجه و در عین حال تحریم آمریکا و متحدان این کشور قرار داشته‌است. از نگاه ناظران، اما تفاوت چشمگیری بین تحریم نفتی ایران در دو دولت احمدی نژاد و روحانی وجود دارد.

قیاس تحریم نفتی در دو دولت

بررسی‌های صورت گرفته در خصوص میزان صادرات و درآمد نفتی در دولت دهم نشان می‌دهد، در اولین سال فعالیت آن دولت یعنی ۱۳۸۸ حدود ۶۶ میلیارد دلار درآمد نفتی به دست آمده‌است. سال ۱۳۸۹، اما درآمد حاصل از فروش نفت ایران به ۹۰ میلیارد و ۱۹۱ میلیون دلار و در سال ۱۳۹۰ به رقم خیره کننده‌ای ۱۱۸ میلیارد و ۸۶۱ میلیون دلار رسید؛ رقمی که تاکنون صنعت نفت ایران به خود ندیده است.

تشدید تحریم‌های آمریکا و برقراری تحریم‌های بین‌المللی در دو سال آخر دولت احمدی‌نژاد یعنی از سال ۹۰ به بعد باعث شد تا میزان فروش نفت ایران که از سال ۱۳۸۵ به طور متوسط حدودا روزی دو میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه بود، کاهش ۵۰ درصدی بیابد و به حدود یک میلیون و ۱۰۰ هزار بشکه برسد. به طوری که در سال ۱۳۹۱ درآمد ایران از فروش نفت به ۶۸ میلیارد و ۱۳۵ میلیون دلار تنزل یافت.

آثار تحریم‌های بین‌المللی تا زمانی که برجام در سال ۹۴ به تصویب برسد آشکارا در میزان فروش نفت مشهود بود و درآمد ایران از ۱۱۸ میلیارد دلار (در سال ۱۳۹۰) به ۲۷ میلیارد دلار در سال‌های ۹۳ و ۹۴ رسید.

انعقاد برجام، اما باعث ایجاد گشایش‌های تازه‌ای در اقتصاد ایران شد و دولت روحانی توانست تا سال ۲۰۱۸ یعنی اردیبهشت ۹۷ میزان فروش نفت ایران را به قبل از اجرای تحریم‌ها در دوره احمدی‌نژاد برساند.

در فضای پسابرجام ایران مجددا موفق شد روزانه حدود ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار بشکه نفت صادر کند با این تفاوت که قیمت نفت روند به شدت کاهشی یافته بود. در دولت روحانی به دلیل بحران‌های منطقه‌ای و اختلاف بین اعضای «اوپک» به عنوان سازمان کشور‌های صادرکننده نفت، بهای هر بشکه نفت تا ۲۸ دلار نیز کاهش یافت.

آغاز جنگ اقتصادی با تحریم نفت

جنگ اقتصادی آمریکا علیه ایران از ۱۸ اردیبهشت ماه ۱۳۹۷ آغاز شد؛ تاریخی که «دونالد ترامپ» رسما دستور خروج از آمریکا از توافق هسته‌ای را صادر کرد. از آن تاریخ، تحریم‌های آمریکا به صورت پله‌ای و تدریجی علیه جمهوری اسلامی ایران برگردانده شد.

به این ترتیب با خروج آمریکا از برجام، ابتدا ترامپ در میانه خردادماه سال ۹۷ معاملات دلار، طلا و فلزات گرانبها و همچنین صنعت خودرو و فروش هواپیما به ایران را هدف قرار داد. دور دوم تحریم‌های آمریکا (۱۴ آبان‌ماه همان سال) اجرایی شد که بخش صنعت نفت، مبادلات بانکی، کشتیرانی، خدمات بیمه‌ای و بخش انرژی را هدف قرارمی‌داد.

البته ترامپ چند بازه زمانی مختلف را به منظور معافیت برای خریداران عمده نفت ایران از قبیل چین، هند، کره جنوبی و ژاپن در نظر گرفت و به تمدید آن اقدام کرد. رییس جمهوری آمریکا در نهایت، اما تمامی معافیت‌ها را برداشت تا در راستای فشار حداکثری بر تهران، صادرات نفت ایران را به صفر برساند؛ هدفی که تا به امروز محقق نشده‌است.

هر چند آمار دقیقی از صادرات نفت ایران به دلیل جلوگیری از کارشکنی‌های آمریکا رسانه‌ای نمی‌شود، ولی برخی ناظران آن را چند صد هزار بشکه در روز ارزیابی می‌کنند.

چندی پیش «اسحاق جهانگیری» معاون اول رییس جمهوری در مراسم تودیع و معارفه روسای سابق و جدید بنیاد شهید و امور ایثارگران، ضمن تشریح برخی تلاش‌ها و برنامه‌های دولت برای کاهش فشار اقتصادی بر مردم تاکید کرد که درآمد نفتی کشور در سال ۹۸ در حدود ۸ میلیارد دلار بوده‌است؛ بنابراین پارسال درآمد حاصل از فروش نفت کمترین درآمد نفتی در ۱۳ سال اخیر بوده‌است.

همچنین حسن روحانی که روز یک‌شنبه ۲۳ شهریور از طریق ویدئو کنفرانس به مناسبت شروع سال تحصیلی دانشگاه‌ها سخنرانی می‌کرد با اشاره به فشار تحریم‌های آمریکا گفت درآمد نفتی کشور «که در سال ۹۰ تا ۱۲۰ میلیارد دلار بود» در سال ۹۸ به «کمی از بیش از ۲۰ میلیارد دلار» رسید.

با نگاهی به آمار انتشاریافته از صادرات نفت ایران و درآمد حاصل از آن، جنگ اقتصادی آمریکا آشکارا مشاهده می‌شود که به باور کارشناسان با هدف کشاندن ایران پای میز مذاکره انجام گرفته‌است.

از نگاه ناظران هر چند تحریم‌های آمریکا بر شرایط اقتصادی ایران بی‌تاثیر نبوده، اما ترامپ با توسل به این ابزار فرسوده تاکنون به اهداف خود نرسیده‌است. دومینوی برکناری‌ها در کاخ سفید از جمله برکناری «جان بولتون» مشاور امنیت ملی کاخ سفید و «برایان هوک» مسوول امور ایران در وزارت خارجه آمریکا نشان از شکست پروژه فشار حداکثری آمریکا علیه ایران دارد.


شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از ایرنا، تاریخ انتشار: ۱۶مهر ۱۳۹۹، کد خبر: irna.ir، ۸۴۰۶۴۵۰۱