شعار سال: قیمت عمده فروشی موز در میدان مرکزی طی سه تا چهار ماه گذشته از سوم آذرماه ۹۹ هر کیلوگرم بین ۲۲ هزار تا ۲۶ هزار تومان، ۱۰ آذرماه ۹۹ بین ۲۳ هزار تا ۲۶ هزار و ۵۰۰ تومان، ۱۷ آذرماه ۹۹ بین ۲۲ هزار تا ۲۵ هزارتومان، ۲۴ آذرماه ۹۹ بین ۲۴ هزار تا ۲۹ هزارو ۵۰۰ تومان، یکم دی ماه ۹۹ بین ۲۹ هزار تا ۳۳ هزارتومان، هشتم دی ماه بین ۳۱ هزار تا ۳۵ هزارتومان، ۱۵ دی ماه بین ۲۸ هزار تا ۳۲ هزارت تومان، ۲۲ دی ماه بین ۲۸ هزار تا ۳۱ هزار تومان، ۳۰ دی ماه بین ۲۸ هزار تا ۳۳ هزار تومان، ۶ بهمن ماه ۳۲ هزار تا ۳۹ هزار تومان، ۱۳ بهمن‌ماه بین ۲۷ هزار تا ۴۵ هزار تومان، ۲۰ بهمن ماه بین ۳۵ هزار تا ۴۵ هزارتومان و اسفندماه بین ۳۵ هزار تا ۶۰ هزارتومان بوده است.

در ابتدای امسال با شیوع ویروس کرونا و افزایش تقاضا، قیمت هر کیلوگرم موز در بازار به ۴۰ هزار تومان رسید که در آبان ماه به ۱۸ هزار تا ۲۷ هزار تومان کاهش یافت، اما در بهمن ماه امسال دوباره قیمت این محصول در بازار خرده فروشی بدون در نظر گرفتن کیفیت و درجه بندی برای مصرف کنندگان بین ۵۰ هزار تا ۶۰ هزار تومان رسید بدون اینکه تفکیک قیمتی بین تولید داخلی و خارجی باشد. حال این سوال پیش می‌آید که مابه التفاوت قیمت موز داخلی با موز خارجی (که موز داخلی سهم ۲۰ درصدی از بازار دارد) و به جیب تولیدکنندگان نمی‌رود، به جیب چه کسانی می‌رود و چه کسانی از این موضوع منتفع می‌شوند؟

ایران با نیاز سالیانه بین ۵۵۰ هزار تا ۵۷۰ هزار تن، یکی از واردکنندگان موز در جهان به شمار می‌رود که بخش عمده نیاز خود را از محل واردات تامین می‌کند. طبق آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران میزان واردات موز در سال ۹۸ حدود ۴۵۷ هزارو ۲۲۵ تن به ارزش ۳۰۸ میلیون دلار بوده که رقم قابل توجهی است.

حال براساس آمار وزارت جهاد کشاورزی، سال ۱۳۹۸ حدود ۱۰۰ هزار تن موز در سطح چهار هزار و ۸۳۸ هکتار از اراضی استان‌های جنوبی کشور تولید و به بازار عرضه شد که نشان می‌دهد ۲۰ درصد نیاز کشور از این محل تامین می‌شود. این بدان معناست که ۴۵۰ هزار تن موز از محل واردات و نزدیک ۱۰۰ هزارتن از محل تولید داخلی است.

این درحالی است که هر کیلوگرم موز تولید داخل با قیمت‌هایی بین ۹ هزار تا ۱۰ هزار تومان سرباغ از کشاورزان خریداری می‌شود، بنابراین باید با قیمت‌های مناسب به دست تولیدکنندگان برسد، اما جالب آن است که به قیمت نرخ‌های وارداتی به فروش می‌رسد.

با وجود اینکه ایران به یکی از تولیدکنندگان موز تبدیل شده، اما در سطح خرده فروشی‌ها برچسب و اتیکت موز داخلی دیده نمی‌شود و موز داخلی با قیمت وارداتی به فروش می‌رسد، درحالی که محصول تولید داخل می‌تواند نیاز اقشار کم درآمد جامعه را با نرخ‌های مناسب تامین کند.

طبق گزارش‌های موجود، ۹۹.۹ درصد موز مصرفی جهان از گونه «کاوندیش» است که بومی مناطق گرمسیری جنوب شرق آسیا، شبه‌جزیره مالزی و استرالیا است و امروزه این گیاه در همه مناطق گرمسیری با رطوبت مناسب کاشت می‌شود.

کشور‌های آفریقای جنوبی، چین، اوگاندا، فیلیپین و اکوادور به ترتیب بزرگترین تولیدکنندگان و کشور‌های اکوادور، کاستاریکا، کلمبیا و فیلیپین بزرگترین صادرکنندگان موز در جهان هستند. اما طبق آمار سال ۲۰۱۸ هند، چین، اندونزی، برزیل، اکوادور، فیلیپین، گواتمالا، کلمبیا، آنگولا و تانزانیا تولیدکنندگان برتر موز در جهان به شمار می‌روند.

پیش از اینکه کشت موز در ایران مورد اقبال قرار بگیرد، همه محصول مورد نیاز با تخصیص ارز از محل واردات تامین می‌شد، اما از سال‌های ۹۶ به بعد که بخشی از این محصول در داخل کشور تولید شد همچنان این محصول با قیمت‌های وارداتی به دست مصرف کنندگان می‌رسد.

موز میوه مصرفی در همه کشور‌ها از جمله ایران است، اما قیمت‌های نجومی این محصول باعث شده به‌تازگی مردم از مصرف این محصول روی برگردانند و تقاضای آن نیز کاهش یابد، این درحالی است که موز کالای مورد نیاز مردم است، اما چون از اقلام اساسی مصرفی محسوب نمی‌شود به دلیل محدودیت‌های ارزی موجود در کشور، ارز آن حذف و ثبت سفارش آن از اردیبهشت ماه ممنوع شد.

با کم شدن واردات موز، عرضه این محصول در بازار کاهش یافت و در واکنش به این کاهش عرضه، قیمت موز در ماه‌های اخیر افزایشی شد که البته با صدور مجوز واردات احتمال ریزش قیمت این کالا در بازار پیش بینی شده است، اما با این وجود همچنان قیمت این محصول در بازار بالاست.

صادرات سیب به ازای واردات موز

«کاظم خاوازی» وزیر جهاد کشاورزی دی‌ماه امسال در نامه‌ای به وزیر صنعت، معدن و تجارت، مجوز واردات موز در ازای صادرات سیب درختی را خواستار شد.

پیش از این، وزارت جهاد کشاورزی تولید حدود چهار میلیون و ۱۲۰ هزارتن سیب درختی را در کشور پیش بینی کرده بود که نسبت به سال گذشته (۹۸) با حدود چهار میلیون تن تولید، سه درصد افزایش نشان می‌دهد که بخش عمده آن برای مصرف تازه‌خوری، بخشی وارد صنعت کنستانتره و آب‌گیری و بخشی نیز صادر شده است.

هر ساله بین یک میلیون تا ۱.۵ میلیون تن سیب درختی به کشور‌های هدف صادر می‌شود.

با توجه به کمبود و افزایش قیمت موز در بازار، چندی پیش «حمید زادبوم» رییس کل سازمان توسعه تجارت ایران با تاکید بر تداوم ممنوعیت ثبت سفارش واردات موز اعلام کرده بود که برای کاهش التهاب بازار واردات این محصول از محل تعرفه سیب درختی میسر است.

طی سال‌های اخیر صادرکنندگان سیب می‌توانستند در ازای هر سه کیلوگرم صادرات، یک کیلوگرم موز وارد کنند، اما با تصمیم اتخاذ شده صادرکنندگان سیب می‌توانند اقدام به واردات موز کنند.

برای حل این مشکل در بازار میوه و تره بار، به تازگی نرخ مصوب هر کیلوگرم موز توسط دولت ۲۵ هزارتومان تعیین شد، اما همچنان این محصول با نرخ‌های بالا به‌دست مردم می‌رسد.

البته «زهرا جلیلی‌مقدم» مدیرکل دفتر امور میوه‌های گرمسیری و نیمه گرمسیری وزارت جهاد کشاورزی چندی پیش به ایرنا گفته بود که کشور نیازمند واردات ارقام تجاری سازگار با کمترین مصرف آب است، زیرا میزان مصرف آب موز بالاست؛ بنابراین برای توسعه کشت این محصول باید با دقت و احتیاط بیشتر عمل کرد.

با وجود تلاش برای دستیابی به علل برابری نرخ موز داخلی و خارجی، اما مسوول اتحادیه بارفروشان پاسخگو نبود.

تحقق تعادل قیمت بازار موز در گرو تهاتر موز با صادرات سیب درختی

در این زمینه، «محمدمهدی برومندی» معاون امور باغبانی وزارت جهاد کشاورزی درباره وضعیت تولید و علت افزایش قیمت موز در بازار، گفت: علت کاهش واردات این محصول در ماه‌های اخیر، قرار گرفتن موز در گروه هفت کالایی و عدم ثبت سفارش است که به تازگی با فرایند تهاتر از سر گرفته شده است.

وی از سیاست‌ها و برنامه‌های این معاونت در راستای کاهش واردات محصول موز را اجرای تهاتر واردات موز در قبال صادرات سیب درختی و افزایش تعرفه واردات از چهار درصد در سال ۹۲ به ۲۰ درصد در سال ۹۸ اشاره کرد و افزود: در صورت تامین اعتبار طرح توسعه و تولید میوه‌های گرمسیری در محیط‌های کنترل شده و سایبان‌ها این امر میسر خواهد شد.

برومندی اظهار داشت: همچنین وزارت جهاد کشاورزی هیچ ممنوعیتی برای واردات میوه‌های گرمسیری موز، انبه، آناناس و نارگیل اعلام نکرده و این موضوع در حیطه وظایف وزارت صنعت، معدن و تجارت قرار دارد.

معاون امور باغبانی وزارت جهاد کشاورزی تصریح کرد: اکنون موز در استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان، جنوب استان کرمان، فارس و بوشهر در فضا‌های باز، کنترل شده و سایبان‌ها تولید می‌شود که ۹۹.۸ درصد این تولید مربوط به استان سیستان و بلوچستان است.

وی با بیان اینکه امکان کاشت موز در سایر استان‌های کشور نیاز به بررسی بیشتر در شرایط کنترل شده توسط موسسات تحقیقاتی دارد، اضافه کرد: کشت و پرورش موز در مناطق جنوب استان سیستان و بلوچستان از قدیم رواج داشته و با توجه به شرایط مستعد و تامین نیاز‌های اکولوژیک موز در این استان، سطح زیر کشت آن در حال افزایش است.

برومندی افزود: معاونت امور باغبانی وزارت جهاد کشاورزی برنامه توسعه، اصلاح و نوسازی باغ‌های موز در فضای باز و محیط‌های کنترل شده (گلخانه‌ها و سایبان ها) را طی یک مدت زمان پنج ساله در دست دارد.

وی اظهار داشت: براساس این برنامه پنج ساله (از سال ۹۶ تا پایان سال ۱۴۰۰) باغ‌های موز کشور یک‌هزار و ۷۵۰ هکتار توسعه، ۲ هزار و ۵۰۰ هکتار اصلاح و نوسازی و ۲۵۰ هکتار تحت پوشش سایبان، اجرایی می‌شود.

معاون امور باغبانی وزارت جهاد کشاورزی ابراز امیدواری کرد: با انجام عملیات اصلاح و نوسازی باغ‌ها شامل تغذیه، هرس، مبارزه با آفات و بیماری ها، زمینه افزایش کمیت و کیفیت محصول تولیدی موز در کشور فراهم شود.

وی از دلایل کوچک بودن اندازه موز در ایران را فراهم نبودن شرایط کامل اقلیمی برشمرد و افزود: اکنون با ورود برخی ارقام تجاری و جدید و اصلاح باغ‌ها در استان سیستان و بلوچستان، امکان تولید میوه موز با کیفیت و اندازه بزرگ وجود دارد، البته بازارپسندی میوه‌های با سایز کوچک در بین برخی از خانوار‌های ایرانی بیشتر شده است.

برومندی اظهار داشت: پیگیری اخذ ردیف اعتباری و اجرایی شدن طرح تولید میوه‌های گرمسیری در فضای باز و محیط کنترل شده و زیر سایبان، اصلاح باغ‌های درجه ۲ و بازسازی باغ‌های غیراقتصادی و درجه سه و برگزاری دوره‌های آموزشی ویژه کارشناسان و بهره‌برداران در کشور، از برنامه‌های اولویت‌دار این معاونت است.

وی، سرانه مصرف موز در کشور را ۶.۸ کیلوگرم در سال برای هر ایرانی عنوان کرد و ادامه داد: وقوع سیل، پدیده سرمازدگی و خشکسالی، موانع تولید از جمله تغییر شرایط اقلیمی و کاهش کمی و کیفی منابع آبی و خاکی مناسب موجب خساراتی در توسعه باغ‌ها می‌شود.

وی اضافه کرد: البته هر ساله خسارت‌های ناشی از سیل در باغات موز توسط صندوق بیمه کشاورزی پرداخت می‌شود.

موز ایرانی به مصرف آبمیوه‌گیری‌ها می‌رسد

در همین پیوند، «اسدالله کارگر» رئیس اتحادیه فروشندگان میوه و سبزی درباره قیمت موز ایرانی گفت: وقتی در بازار با کمبود یک میوه روبه‌رو می‌شویم، به طور حتم عدم تعادل عرضه و تقاضا موجب افزاش قیمت‌ها می‌شود.

وی اظهار داشت: موز ایرانی کوچک و دارای کیفیت پایین‌تری نسبت به برند‌های خارجی است، بنابراین در کشور ما بازارپسندی ندارد و بخش عمده این محصول با قیمت‌های کمتر در اختیار صنایع تبدیلی کنستانتره و آب میوه گیری‌ها قرار می‌گیرد.

کارگر تصریح کرد: موز تولید داخل به دلیل ظاهر کوچک قابل رقابت با موز‌های وارداتی نیست و مردم از این محصول استقبال نمی‌کنند و کمتر مشاهده می‌شود که موز تولید داخل، وارد بازار شود.

وی اضافه کرد: با توجه به محدودیت منابع ارزی و کمبود این محصول در بازار، به نظر نمی‌رسد به سرعت، بازار موز کشور متعادل شود.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از اگروفودنیوز، تاریخ انتشار ۲۷ اسفند ۱۳۹۹، کد خبر: -، agrofoodnews.com.