شعار سال: کوروش کمالی سروستانی؛ رئیس مرکز سعدی‌شناسی درباره نیاز جامعه و عصر حاضر به سعدی و آثارش گفت: شاعران کلاسیک و کسانی که در فرهنگ‌های ایران و جهان ماندگار می‌شوند، دلایل خاصی دارد و ما باید به این سؤال پاسخ دهیم که راز ماندگاری سعدی در این ۸۰۰ سال چیست؟ هیچ نهاد و گروهی و یا دولتی نمی‌تواند برای مانا کردن بزرگان کاری انجام دهد. زیرا بزرگان با آثارشان هستند که در فرهنگ، اندیشه، تفکر و زندگی مخاطبان خود جاری و ساری می‌شوند. به همین دلیل است که هم در ایران بزرگانی مانند سعدی، حافظ، فردوسی، خیام و دیگران و هم در جهان همه کسانی که اسمشان در زبان و ادبیات، حکمت و فلسفه و ... است، جایگاه ویژه‌ای پیدا می‌کنند.

وی افزود: اگر چه سالشمار زندگی انفسی سعدی به قرن هفتم می‌رسد. اما واقعیت این است که روزشمار آفاقی سعدی از حضور پیوسته و مداوم او یعنی از همان دوران تاکنون حکایت دارد. عمر آفاقی سعدی هرگز تمام نمی‌شود و حضور پرشکوهی است که اینک پس از قرن‌ها همچنان بر خوان آن نشسته‌ایم. هر سال در اول اردیبهشت نیز در یادبودش، خوشه‌چین حکمت، دانش، زبان و هنرش خواهیم بود.

کمالی سروستانی ادامه داد: آموزه‌های سعدی به دلیل خداباوری، انسان‌گرایی و جهان‌نگری یادگاران ماندگار و دلنشینی هستند که یک اثر، غزل، قصیده، حکایت و ... را ماندگار می‌کنند. یعنی این نگاه‌ها وجود داشته که سعدی به یکی از ستارگان درخشان ادب و حکمت ایرانی اسلامی تبدیل شده است و هشتصد سال است که خودش هست و حضور دارد. کسی این حضور را برایش نساخته است و خودش به واسطه آثارش توانسته در ذهن و زندگی مردم جاری و ساری باشد.

وی در ادامه بیان کرد: حست ذوالفقاری در کتاب فرهنگ ضرب المثل‌های فارسی حدود دو هزار ضرب‌المثل از کلیات سعدی برشمرده است. یعنی شعر، حکایت، غزل و داستان‌های سعدی را مردم تبدیل به ضرب‌المثل کرده‌اند. چه بسا بسیاری از آن‌ها را از زندگی مردم گرفته است، زیرا سعدی شاعر زندگی است. از این رو شعر‌ها و حکایت‌ها را از جامعه و زندگان می‌گیرد و برای انسان‌های زنده می‌سراید و بر دل آن‌ها می‌نشیند.

این سعدی‌پژوه تصریح کرد: شاعران کلاسیک از جمله سعدی با آثار خود عشق، زندگی، اخلاق، همنشینی، گفتگو، گذشت و ... را به ما می‌آموزند. انسان وقتی عاشق است، غزل عاشقانه سعدی هست. زمانی که انسان می‌خواهد رابطه خود را با مردمان پیش ببرد، حکایت‌های سعدی هست. ممکن است شکل‌هایی از روابط اجتماعی تغییر کرده باشد، طبیعی هم است و کسی هم نمی‌گوید همه آثار سعدی برای امروز قابل استفاده است.   

کمالی سروستانی گفت: درست است که ادبیات، اخلاق، نصیحت، حکایت و آموزش هم هست، اما با خواندن ادبیات از آن لذت می‌بریم. وقتی غزلی را از سعدی می‌خوانیم، از موسیقی، ترکیبات، واژگان و شعرش لذت می‌بریم. از او می‌آموزیم که چگونه با معشوق سخن بگوییم و یک رابطه عاشق و معشوق را تعریف کنیم. آنجا که عشق عرفانی تجلی می‌یابد، آن را می‌توان در آثار سعدی دید. انسان‌ها وقتی این‌ها را می‌بینند جذب آثار سعدی می‌شوند.   

وی در ادامه در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه آیا شما هم معتقد هستید سعدی به درستی شناخته نشده است، اظهار کرد: با تحولات اجتماعی دوران قاجار در ایران و شکل‌گیری انقلاب مشروطه و تحولات پس از آن به دلایل مختلفی سعدی‌ستیزی را در آثار برخی شاعران و نویسندگان می‌بینیم. زمانی که دیدگاه تجددگرایانه در پیش از مشروطه نطفه می‌بندد تا زمان انقلاب مشروطه و تا سقوط پهلوی برخی معتقد بودند، زمان گلستان سعدی گذشته است. در حالی که سعدی تا این دوره، یکی از بزرگترین شاعران ایران زمین بوده است و توجه به او نه فقط به دلیل شاعری بلکه به دلیل زبان‌آوری‌اش و نقشی که در پیوند زبان فارسی با زندگی مردم ایجاد کرده، بوده است.

این زبان‌شناس ادامه داد: تا دوره مشروطه گلستان به کتاب آموزشی ایرانیان تبدیل و سال‌ها در کنار قرآن کریم در مکتب‌خانه‌ها تدریس می‌شود. ذهن مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌های ما گلستانی بوده است. همچنین گلستان به همه جای جهان پرواز کرده است. اولین کتاب ادبیات فارسی که ترجمه شد، اولین کتابی که در تبریز چاپ شد و اولین کتابی که در کلکته حدود ۲۰۰ سال پیش به چاپ رسید، گلستان سعدی بود. سعدی در روزگاری در اوج قله زبان و ادب فارسی بود و در دوره تجددخواهی و تحولات مشروطه موجب بی‌مهری‌هایی از سوی تجددخواهان قرار گرفت.   

وی تصریح کرد: در روزگار ما به ویژه در چهار دهه اخیر و پس از پیروزی انقلاب، با تشکیل مرکزی سعدی‌شناسی، نامگذاری روز اول اردیبهشت به نام یادروز سعدی و برگزاری همایش‌ها و نشست‌ها و نگاه هنرمندان در تئاتر و موسیقی به مجموعه آثار سعدی گام‌های مهمی برداشته شد و برخی از روشنفکران به خردگرایی بازگشتند.

کمالی سروستانی با بیان اینکه تاکنون نه تنها برای سعدی بلکه برای حافظ و فردوسی و .. نیز کاری نکرده‌ایم، گفت: ما برای کدام یک از این‌ها یک سریال تلویزیونی ساخته‌ایم؟ ما برای کدام یک از آن‌ها یک فیلم سینمایی ماندگار ساخته‌ایم؟ ما چقدر از آن‌ها را در خیابان‌ها، کوچه‌ها، فضای مجازی و ... به نمایش گذاشته‌ایم؟ آن‌ها اگر ماندگار شده‌اند به دلیل درونمایه آثارشان بوده است.

به گفته وی، اکنون آثار سعدی به اغلب زبان‌های دنیا ترجمه شده است. کتابی در هند به نام «کریما» منتشر می‌شود که منسوب به سعدی و بسیار مشهور است، اما کمتر در ایران شناخته شده است. این کتاب گزیده‌ای از آثار سعدی همراه با اضافاتی است که از نظر نسخه خطی متعلق به سعدی نیست. اما گزیده‌ای است که آن را به عنوان آثار سعدی تدریس می‌کنند. علاوه بر این در حوزه امپراتوری عثمانی نیز آثار سعدی با اقبال مواجه بوده است و در غرب نیز بسیاری از نویسندگان به ویژه نویسندگان آلمانی، فرانسوی و انگلیسی از وی تأثیر پذیرفته‌اند و در آثار خود از سعدی نام برده‌اند.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات، برگرفته از ایکنا، تاریخ انتشار: ۱ اردیبهشت ۱۴۰۰، کد خبر:۳۶۶۰۹۱، www.iqna.ir