شعار سال: شبکه الجزیره گزارش داد ۳۵ سال از بروز فاجعه چرنوبیل در نیروگاه هستهای اوکراین در ۲۶ آوریل میگذرد که اکنون با زمینهای بایر، ساختمانهای تخریب شده و آوار سنگین احاطه شده است.
فاجعه هستهای چرنوبیل در ۲۶ آوریل ۱۹۸۶ در پی انفجار ناشی از آزمایش سنجش امنیت نیروگاه هستهای مذکور در ۱۰۸ کیلومتری کیف پایتخت اوکراین رخ داد؛ این حادثه بدترین حادثه هستهای است که تاکنون در جهان رخ داده است.
مقیاس بین المللی رویدادهای هستهای و رادیولوژیک، رویدادهای هستهای را در مقیاسی از ۰ تا ۷ دسته بندی و آنها را به تصادف، حادثه و فاجعه تقسیم میکند. مقیاس ۷ نشان دهنده یک حادثه بزرگ است که به معنای انتشار عمده مواد رادیواکتیو با اثرات گسترده بهداشتی و زیست محیطی است که نیاز به اجرای اقدامات متقابل برنامه ریزی شده و گسترده دارد.
فاجعه چرنوبیل و فوکوشیما در سال ۲۰۱۱ به همین ترتیب طبقه بندی شده اند.
نکته مهم در مورد چرنوبیل این است که این نیروگاه در دو آزمایش خود در سالهای ۱۹۶۱ و ۱۹۶۲، ۴۵ میلیون کوری (واحد واپاشی هسته ای) ید رادیواکتیو صادر کرد.
وقوع انفجار در چرنوبیل که سبب پراکنده شدن ابرهای سیاه در سراسر اروپا شد، دهها هزار نفر را ناچار به تخلیه خانههای خود کرد.
۳۱ کارمند این مرکز و آتش نشان به دلیل تشعشعات اتمی بلافاصله جان خود را از دست دادند و هزاران نفر دیگر بعدها به بیماریهای ناشی از پرتوهای رادیواکتیو مانند سرطان دچار شدند. البته همچنان تعداد کل افراد کشته شده و اثرات درازمدت این انفجار بر سلامتی افراد همچنان مورد اختلاف است.
منطقه محل استقرار چرنوبیل در «پریپیات» در شمال اوکراین، در حال حاضر منطقهای با ساختمانهای تخریب شده و خالی از سکنه و باتلاقی است. این شهر ارواح زمانی محل زندگی ۵۰ هزار نفر بود که عمدتا در نیروگاه چرنوبیل کار میکردند.
صنعت هستهای همچنان قابل اعتمادترین راه نجات اقتصادی اوکراین است.
اما منتقدان داخلی و بین المللی ادعا میکنند که این صنعت با بحران چند ساله ناشی از فساد، مشکلات ایمنی ناشی از کهولت، راکتورهای فرسوده، قطع روابط با انحصار هستهای روسیه، و تغییر سیاست به سمت سوخت هستهای ساخت آمریکا روبرو است.
دست اندرکاران این صنعت، محیط بانان و سیاستمداران ادعا میکنند که ساخت یک مرکز ذخیره سازی سوخت مصرف شده در نزدیکی پایتخت و مجاورت بزرگترین ایستگاه هستهای اروپا در جنوب شهر زاپوریژژیا به داغترین درگیری مسلحانه اروپا، نگرانی آنها در مورد احتمال حادثه هسته ای، به ویژه در کشوری که از سال ۲۰۰۵ دو قیام مردمی را پشت سر گذاشت و یک قسمت از خاک خود را به روسیه از دست داد.
بیش از ۴۰۰ راکتور هستهای در سراسر جهان به روش مشابه هر نیروگاه حرارتی برق تولید میکنند.
شکاف در میلههای سوخت هستهای باعث گرم شدن یک خنک کننده، معمولا آب میشود که توربین بخار تولید کننده برق را گرم میکند. ایستگاههای حرارتی به زغال سنگ، گازوئیل یا گاز طبیعی نیاز دارند، در حالی که میلههای اورانیوم برای سالها یا دههها داغ میمانند و هیچ گاز آلوده کننده هوا منتشر نمیکنند.
ساده به نظر میرسد، اما دی اکسید اورانیوم مهر و موم شده در لولههای آلیاژ زیرکونیوم در میله ها، اشعهای منتشر میکند که باید در راکتورهای مهر و موم شده باشد. میلههای طراحی شده اوکراین که توسط شوروی تعبیه شده اند، شش ضلعی و شبیه لانه زنبور عسل هستند، در حالی که میلههای ساخته شده غربی مربع هستند.
سوئیچ خیلی ساده نیست -، اما ضروری است، زیرا روس اتم، انحصار هستهای روسیه که صدها میلیون دلار در سال از اوکراین میگرفت، توسط کرملین کنترل میشود؛ و کرملین تمایل شناخته شدهای برای استفاده از منابع انرژی به عنوان نوعی چنگال سیاسی دارد.
در سال ۲۰۰۵، اولین خیزش ضد روسی اوکراین موسوم به انقلاب نارنجی، یک دولت غرب گرا را منصوب کرد که بلافاصله به دنبال راههایی برای از بین بردن صنعت هستهای از سوخت روسیه بود.
این شرکت یک غول انرژی هستهای مستقر در پیتسبورگ به نام شرکت برق وستینگهاوس را انتخاب کرد. برخی از کارشناسان و سیاستمداران هشدار دادند که میلههای سوخت ساخته شده در وستینگهاوس ممکن است آب بندی نشده و به طور بالقوه باعث ذوب شدن راکتور شود.
«اسکار ناجا» مشاور روسیه و اروپای شرقی برای «َبلونا» ناظر صنعت هستهای مستقر در نروژ به الجزیره گفت: «تغییر به سوخت وستینگهاوس به طور بالقوه خطرناک است.»
در سال ۲۰۱۲، میلههای سوخت وستینگهاوس پس از آسیب دیدن پاکتهای محافظ در دو راکتور، باید از ایستگاه برق اوکراین جنوبی خارج شوند.
اوکراین از روس اتم درخواست سوخت و کمک کرد - «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه، با ابراز خوشحالی اظهار داشت که کارشناسان روس اتم برای حل مشکلات فنی پیچیده، [سوخت وستینگهاوس]را بیرون آورده و سوخت روسی را دوباره بارگیری میکنند.
«میخائیل گاسف» عالیترین بازرس ایمنی هستهای اوکراین در آن زمان ادعا کرد ضرر اوکراین به ۱۷۵ میلیون دلار رسید - و استفاده از سوخت وستینگهاوس را ممنوع کرد.
کارشناسان اوکراینی در ارزیابی او شک کردند و پس از اخراج در میان صدها مقام طرفدار روسیه پس از دومین قیام مردمی ضد روسی اوکراین، انقلاب کرامت ۲۰۱۴، تصمیم او لغو شد.
«نیکولای آزاروف» نخست وزیر پیشین یکی دیگر از شخصیتهای سیاسی طرفدار روسیه که پس از شورش از اوکراین فرار کرد، در سال ۲۰۱۷ گفت که این تصمیم «علی رغم منافع امنیتی اوکراین» گرفته شده است.
وستینگهاوس میلهها را اصلاح کرد - و هیچ مورد دیگری گزارش نشده است.
«این ممکن است نشانهای از فرهنگ بهتر برای ایمنی و امنیت در صنعت باشد، با این وجود گروه وی نگران است که ممکن است به دلیل قدیمی بودن تجهیزات در کارخانه ها، حوادث شدیدتر و بیشتر شود.»
در سال ۲۰۱۸، وزیر انرژی وقت اعلام کرد که اوکراین «وابستگی خود را» به سوخت روس اتم منتقل کرد.
نه دقیقا. تا سال ۲۰۲۰، فقط شش راکتور از ۱۵ راکتور اوکراین با سوخت وستینگهاوس بارگذاری شده اند و هفتمین را اواخر امسال بارگذاری خواهد کرد.
با این حال، تنوع در عرضه سوخت یک واقعیت است.
به غیر از سوخت، ناظران همچنین نگران پیر شدن راکتورهای فرسوده اوکراین هستند که ۱۲ مورد از آنها در دهه ۱۹۸۰ شروع به کار کردند و قرار بود در سال ۲۰۲۰ تعطیل شوند.
اما کمپانی انرژی اتمی اوکراین (انرگواتم) با صرف صدها میلیون دلار بر روی هر یک و بیشتر به لطف وامهای اتحادیه اروپا عمر آنها را افزایش داد.
این یک روال معمول در سراسر جهان است - متوسط طول عمر تقریبا ۱۰۰ راکتور هستهای در ایالات متحده ۴۰ سال است و عمر ۸۸ راکتور دیگر برای ۲۰ سال دیگر تأیید شده است. اما برخی از کارشناسان نگران اقدامات ایمنی و ارتقا هستند.
بنک واچ گروه زیست محیطی مستقر در پراگ سالها از اوکراین خواسته است تا پایان عمر راکتورهای خود را اعلام کند.
تا دسامبر، اوکراین دو مرکز ذخیره سازی بسیار مشکل ساز داشت - و یک مرکز ناتمام. یکی در ایستگاه خاموش چرنوبیل تقریباً پر است. در مورد دوم، حیاطی در فضای باز خارج از نیروگاه هستهای زاپروژیا، هزاران میله سوخت مصرف شده در ظروف بتونی تهویه شده ذخیره میشود.
این منظره برای یک متخصص بازدید کننده وحشتناک بود.
«پاتریشیا لورنز» از «دوستان زمین» یک گروه دوستدار محیط زیست که در سال ۲۰۱۴ با یک مأموریت حقیقت یابی از این نیروگاه بازدید کرد، به الجزیره گفت: من ناگهان در مقابل انبار موقت کاملاً محافظت نشده ایستادم. از این محل اساساً در برابر جنگ و تروریسم محافظت نمیشود، در حالی که جبهه در آن زمان نزدیک آنجا بود.»
در ماه مه ۲۰۱۴، پلیس دهها ملی گرای راست افراطی مسلح و نقابدار را که سعی در ورود به نیروگاه داشتند، برگرداندند.
از آن زمان، خط مقدم به سمت شرق حرکت کرده است و در دسامبر، انرکو اتم سومین تأسیسات را در ۷۰ کیلومتری شمال کیف افتتاح کرد که قرار است اولین گروه از سوخت مصرف شده را در ماه ژوئن دریافت کند.
اما برنامههای انتقال سوخت مصرف شده از طریق کیف انتقادات شدیدی را به همراه داشت.
«ولادیمیر بوریکو» متخصص محیط زیست در کی یف به خبرنگاران گفت: این اتفاق در کشوری میافتد که بی قانونی حاکم است.
۳۵ سالی که از انفجار چرنوبیل میگذرد، مشکل دیگری را نیز به وجود آورده که صنعت هستهای شوروی هرگز با آن روبرو نبود: فساد. ماهیت اقتصاد برنامه ریزی شده و کنترل مداوم آژانسهای اطلاعاتی تحت اتحاد جماهیر شوروی فساد را در این صنعت تقریباً غیرممکن کرده بود، اما اوکراین پس از شوروی به کانون فساد تبدیل شد.
در سال ۲۰۲۰، اوکراین در فهرست ۱۸۰ کشور جهان توسط سازمان شفافیت بین الملل در رتبه ۱۱۷ قرار گرفت.
رشتههای رسوایی فساد، صنعت هستهای اوکراین را پس از شوروی آلوده کرد.
ناظران، فعالان مبارزه با فساد اداری و افراد داخلی از سالها پیش ادعا میکنند که برخی از مقامات انرگو اتم فاسد هستند - و معاملات غیرشفاف آنها مانند تهیه تجهیزات با کیفیت پایین ممکن است منجر به یک فاجعه شود. گهگاه، آنها با اتهامات واقعی روبرو میشوند.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری جماران، تاریخ انتشار: ۷ اردیبهشت ۱۴۰۰، کد خبر: ۱۵۰۷۱۳۶، www.jamaran.news