شعار سال: دکترمحمدتقى فرجی در نوشتاری با عنوان« فضاى مجازى و چالش هاى حقیقى» این گونه آورده است:
 
در جهان جدید که چالش هاى فرهنگی، به بهانه دوران گذار، و با بهاء توسعه تکنولوژى در صدد دور کردن بشر از معنویت و دورى انسان از اسلام است، شناخت پایگاه فکرى معاندین و شناساندن اردوگاه رسانه اى دشمنان از اصلى ترین وظایف روشنفکران دینى است. امروز تبیین صحیح دین و ترویج عالمانه دیندارى، ضرورتى اجتناب ناپذیر است. با توجه به پیشرفت خیره کننده تکنولوژى، پیشى گرفتن وصف ناپذیر اینترنت، فربهى مدرنیته و رونق بازار فضاى مجازى، ما باید علاوه بر دفاع از ارزش هاى دینى و معنوى، و استفاده بهینه از عرصه رسانه، تلاش مذبوحانه سرشاخه ها و سرورهاى شبکه هاى ضد دینى و ضد بشرى را شناسایى و خنثى نماییم. چه کسى است که نداند امروز صهیونیست و وهابیت با همه وجود در مقابل اسلام و مسلمانان صف آرایى کرده اند؟ هدف مشخص اسرائیل و عربستان در میدان جنگ نرم، ایستادگى در مقابل اسلام و ایران است. همانگونه که مارکسیسم و امپریالیسم، یا همان شرق و غرب سابق و اسبق نیز، گرچه ظاهراً متفاوت نشان مى دهند، اما هردو در دشمنى با آزادى و استقلال ملت ما مثل دو تیغه یک قیچى عمل مى کنند. امام على (ع) مى گوید،”وانما الدنیا منتهی بصر الأعمی ولا یبصر عمّا وراﺀها شیئاً، والبصیر ینفذها بصره و یعلم أنّ الدار وراﺀها. فالبصیر منها شاخص، والأعمی إلیها شاخص والبصیر منها مترود والأعمی لها متزود”. (و همانا دنیا نهایت دیدگاه کوردلان است که آن سوی دنیا را نمی­ نگرند، اما انسان آگاه نگاهش از دنیا عبور کرده، از پسِ آن، سرای جاویدان آخرت را می­ بیند، پس انسان آگاه به دنیا دل نمی­ بندد و انسان کوردل تمام توجهش دنیاست. بینا از دنیا زاد و توشه می­گیرد، و نابینا برای دنیا توشه فراهم می­کند).
 
این تفاوت عقل ها را نیک دان
در مراتب از زمین تا آسمان
هست عقلى چون چراغ سرخوشى
هست عقلى چون ستاره آتشى
 
اکنون که فضاى مجازى با مهندسى و پشتیبانى ارباب قدرت و ثروت از یک سو، و اهمال و سوء تدبیر حاکمان اسلامى از سوى دیگر، ناباورانه و ناعادلانه کفه ترازوى رقابت و وزن کشى موازنه قدرت در تأثیر گذارى رسانه اى را به نفع خود و به سوى ابتذال فرهنگى و انحراف فکرى سوق داده است، تعریف و بازتعریف آسیب هاى اجتماعى و شناسایى و شناساندن مضرات و منافع شبکه هاى مجازى، و نیز آموزش چگونگى استفاده از فضاى مجازى بعنوان یک راهبرد استراتژیک باید بیش از پیش مورد توجه و اهتمام اندیشمندان، اصحاب قلم و صاحبان رسانه قرار گیرد. نظر به ایجاد فاصله طبقاتى استفاده از اینترنت و اشغال فضاى مجازى، و با توجه به وجود رابطه معنی‌ دار بین برخی متغیرها، باید برای بالابردن میزان استفاده از روش هاى تبلیغ دین در فضای مجازی، در برابر موج تبلیغات منفى بر علیه دین برنامه‌ ریزی لازم صورت گیرد، زیرا با پررنگ‌ تر شدن هرچه بیشتر حضور دین در بین مردم، مشکلات و نارسایى هاى کنونى انسان و جامعه کاهش مى یابد. دین و دیندارى مؤمنانه تنها راه رستگارى مردم است.
امام على(ع)، فرمود، “عبادالله، أن التقوی دارحصن عزیز … ألا وبالتقوی تقطع حمه الخطایا…؛ ای بندگان خدا! بدانید که تقوا، دژی محکم و شکست ناپذیر است… آگاه باشید [که] با پرهیزکاری، ریشه­های گناهان را می­توان برید…”. (برای این­که روشنی چراغ بصیرت تداوم پیدا کند، باید سدی محکم جلوی طوفان هوس کشیده شود، و تقوا همان سد نیرومندی است که می­ تواند طغیان هوس را در انسان مهار کند).
 
طبع خواهد تا کشد از خصم کین
عقل بر نفس است بند آهنین
آید و وصفش کند واداردش
عقل چون شحنه است در نیک و بدش
عقل ایمانى چو شحنه عادل است
پاسبان و حاکم شهر دل است
 
وقتى من مى گویم، “فضای مجازی و چالش هاى حقیقى”، مرادم مخالفت با استفاده از اینترنت و شبکه هاى مجازى نیست، بلکه آنچه مراد مى کنم، استفاده ناصحیح و یا سوء استفاده از مفاهیم علوم انسانى است. همانگونه که بنده قبلاً و پیش از این نیز گفته بودم، رادیو و تلویزیون و ویدیو و ماهوار، هرگز قابل انحصار و کنترل نبوده و نیست، امروز هم مى گویم، تکنولوژى و اینترنت و فضاى مجازى هرگز قابل انحصار و کنترل نبوده و نخواهد بود. در این میان، اما آنچه مهم و حائز اهمیت بیشتر است توجه به آثار منفى و مخرب شبکه هاى معاند و بازشناسى مضرات آن و تمیز حق از باطل است. در جوامع مدرن و متأثر از مدرنیته اکثر مردم از اینترنت، کامپیوتر، لپ تاپ، تبلت، گوشى، تلویزیون، ماهواره و سایر ملزومات هوشمند و دیجیتال استفاده مى کنند. تکنولوژى و اینترنت ابزارى در خدمت بشریت است، نه ابزارى براى خیانت به بشر! محققان علوم ارتباطات مى گویند، استفاده غلط و بى رویه از تکنولوژى و اینترنت، سلامت جسمی, اجتماعی و روانی انسان را دچار آسیب جدى و خطرناک مى کند. خداوند فرمود،”یَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنکُمْ وَالَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَات”.(خدا کسانی از شما را که ایمان آورده‏اند و کسانی را که به آنان دانش داده شده، به رتبه‏ هایی بالا می‏برد). قرآن بر لزوم تعلیم و تعلم توصیه نموده و مردم را به دلیل ترک تفکر سرزنش کرده، و مى فرماید،”چرا از هر گروهی، طائفه‌ای از آنان کوچ نمی ‌کنند، تا در دین آگاهی یابند و به هنگام بازگشت به سوی قوم خود آنها را انذار نمایند، تا شاید از مخالفت فرمان الهى حذر نمایند”.
 
هم ضلال از علم خیزد هم هُدی
همچنانکه تلخ و شیرین از نَدی
صد هزاران فضل دارد از علوم
جان خود را می‌ نداند این ظلوم
 
دانشمندان و نظریه پردازان عرصه تئوریک، که مى باید چراغ راه مردم و جوانان باشند، و انتظار مى رود که در برخورد با کج اندیشى، انحراف و القائات افکار التقاطى فعال باشند، به ادله اى و از آن جمله اینکه حضور در فضاى مجازى را دون شأن خود مى دانند، قالباً غایب بزرگ فضاى مجازى بشمار مى روند و در این میدان کم رنگ نشان مى دهند. اهل ایمان و مؤمنان اصولى نیز الا و لابد نفس شبکه هاى مجازى را فاسد و حضور در آنها را گناهى نابخشودنى مى دانند! از این رو، و با توجه به عدم حضور مأثر مؤمنان و متفکران در فضاى مجازى، فضا براى بى دینان و بى فکران باز مى شود. افرادى از اینجا رانده و از آنجا مانده، هم آنها که هم سواد ندارند، و هم الفباى اداره زندگى حداقلى خود را نمى دانند، این روزها صحنه گردان شبکه هاى فاسد و ضد بشرى شده، و از این طریق، بر علیه دین و معنویت دینى لجن پراکنى مى کنند. تکنولوژی و اینترنت که براى ایجاد شبکه هاى جهانى و تسهیل در کار ارتباطات ملى و بین المللى تعریف شده است، عملاً باعث انزوا، بلکه تفرق و از هم گسیختگى روابط بین الملل شده است. افزایش روبه تزاید و حیرت آور افسردگى، و نیز احساس انزوا و تنهایى، از جمله کرامات و برکات استفاده ناصواب از نت و اعتیاد ویرانگر به شبکه هاى اجتماعى فیک و فاسد است. امام على(ع) فرمود،”من قلوب عمی و آذان صمّ والسنه بکم”. ( افرادی که به کوردلی مبتلا هستند، و گوش قلبشان کر و زبان جانشان لال شده است، بیمارانی که منبع شناخت­ عقلی و قلبی آنان مسدود شده است؛ بدین جهت از شناخت عمیق هستی محروم شده اند”.
 
بدگهر را علم و فن آموختن
دادن تیغ است دست راهزن
تیغ دادن در کفِ زنگی مست
به که آید علم، نادان را به دست
علم و مال و منصب و جاه و قران
فتنه آرد در کف بدگوهران
 
ارتباط مجازى با مخاطبین سطحى، نامطمئن و ناپایدار، جایگزین ارتباط حقیقى، مطمئن و پایدار شده است. تکنولوژى که باید نور باشد و روشنى ببخشد، نار شده است و آتش به همه آفاق مى زند! بنده تکرار و تأکید مى کنم، هیچ آدم عاقلى با آموزش عالى و ابزار متعالى از قبیل اینترنت و امثال آن مخالف نیست. اینترنت مى تواند وسیله اى باشد براى روابط انلاین با دنیاى علم و آثار منبع و تألیفات مرجع، همانگونه که محققان و پژوهشگران براى دسترسى به معلومات روز و فن آورى روزآمدى از اینترنت استفاده مى کنند، اما آنچه باعث نگرانى روشنفکران ماست، نفوذ و تسلط افراد و عوامل منفى و مخرب، با هدف فریب جوانان، و نهایتاً استعمار و استثمار و استحمار فرهنگى و ملى ملت است. شک نکنیم که دین اسلام و ملت هاى مسلمان، بیش از سایر ادیان و ملت ها مورد تهاجم ادمین هاى شبکه نفوذ و شبکه هاى مجازى معلوم الحال قرار دارد. زیرا قدرت هاى مادى و ارباب زر و زور و تزویر، از اسلام واقعى مى ترسند. بنابراین، مى کوشند با سرمایه گذارى روى ابزارى چون اینترنت وماهواره و با به خدمت گرفتن مشتى مزدور، اسلام و ایران، تمدن ملى ما را هدف قرار دهند. بسیارى از تخریب گران فضاى مجازى بازیگرانى هستند، که از کارگردانان سناریوى تخریب پول مى گیرند. امام علی(ع) ضمن بیان ویژگی­ های پیامبر(ص) می­ فرماید،”مردمی که از شناخت عمقی بی­ بهره­اند و شناخت آنان از هستی، منحصر به محسوسات است، به عنوان بیمارانی هستند که به ناآگاهی و سرگردانی مبتلا هستند”.
 
عمر در محمول و در موضوع رفت
بى بصیرت از پى مصنوع رفت
هر دلیلى بى نتیجه, بى اثر
باطل آمد در نتیجه خود نگر
 
تکنولوژى و اینترنت، از مهمترین اختراعات انسان و از هنرهاى مهم علوم انسانى است. گرچه تأئید، یا تکذیب این ابزار مثل سایر ابزارهاى مجازى، داراى ضمیرى غیر مطلق و نسبى است. بر این اساس، فضاى مجازى همواره با چالش هاى حقیقى روبرو بوده و روبرو خواهد بود. هم باید مضرات فضاى مجازى را دید و داده هاى آن را واکاوى کرد، و هم باید از مزایاى آن استفاده صحیح نمود. دسترسى به اطلاعات روز دنیا، آسان سازى آموزش عالى، تکمیل تحصیلات تخصصى، فراگیرى فلسفه و دیالوگ هاى فلسفى با فیلسوفان ملى و فراملى، روابط اقتصادى و تجارت آنلاین، اشتغال و کارآفرینى، برقرارى ارتباط آسان و کم هزینه با جهانیان، امکان استفاده از منابع علمى، اطلاعات روز و آگاهى هاى عمومى، از جمله مزایاى حداقلى تکنولوژى و اینترنت است. متقابلاً عوارض جسمى و روحى، اضطراب و افسردگى، اعتیاد و وابستگى، انزوا و دورى از بستگان و دوستان واقعى، تنبلى و تکرارهاى ملال آور، دورى از ورزش و تفریحات سالم، اتلاف وقت و سرگرمى هاى بیهوده، شیوع فساد و ترویج روابط نامشروع اخلاقى، شکستن حریم خصوصى، سردى روابط اجتماعى و خانوادگى، کم رنگ شدن عواطف انسانى، افزایش آمار طلاق، کاهش آمار ازدواج، خلط اطلاعات غلط و درست، ایجاد بى اعتمادى، شیوع شایعه و و اشاعه دروغ، و وقوع ناهنجارى اجتماعى، از جمله مضرات حداقلى تکنولوژى و اینترنت است. دین اسلام برای علم و دانش ارزش بسیار زیادى قایل است. هیچ دینی مانند اسلام مردم را دعوت به عقلانیت، و تحذیر از جهالت نکرده است.
 
جهد کن تا پیر عقل و دین شوى
تا چو عقل کل تو باطن بین شوى
عاقل آن باشد که با او مشعله است
او دلیل و پیشواى قافله است
 
بر اساس آنچه شرحش رفت، اینترنت و فضاى مجازى، هم مى تواند سازنده و مفید باشد، و هم مى تواند مخرب و مضر باشد. اما علیرغم خوانش این هردو ضد، لاجرم باید بپذیریم که فضاى مجازى بسته به نوع استفاده از آن، و فرد استفاده کننده، هم مثبت و مفید، و هم منفى و مضر است. انسان خودساخته و مستغنى از مزایاى آن بهره مى برد، و افراد وابسته و بیمار مضرات آن را دنبال مى کنند. بهوش باشیم که فریب این عروس هزار داماد را نخوریم! بزرگان و فرهیختگان، از هر فرصت و مجالى براى تبیین و ترویج و تبلیغ خدا و قرآن و پیامبر(ص) و دین و معنویت و معرفت و مکتب و اخلاق و حقیقت و عدالت و انسانیت و تمشیت و تربیت و محبت شفقت و عشق و تعلیم و تعلم و علم و آموزش استفاده مى کنند. جریان هاى انحرافى و افراد فاسد، که نوعاً از مزدوران و فریب خوردگان تشکیل مى شوند، مأموریت دارند که از نت و شبکه هاى منفى و مخرب براى اشاعه فقر و فساد و دزدى و کلاه بردارى و بزهکارى و دروغ و توهین و ظلم و خیانت و بى دینى و عقده گشایى و کینه توزى و حسادت ورزى استفاده کنند. آنها صرفاً سخن سخیف سرورهاى پیدا و پنهان را تکرار و بازنشر مى دهند. انسان در مقام خلیفه الله و بعنوان خلیفه خدا در زمین، مى باید از شأن و شخصیت خود مراقبت نماید، و با خودسازى و فربهى علمى، اجازه ندهد برخى از فضاى مجازى سوء استفاده کنند. قرآن پیرامون برهان نظم مى گوید، “إِنَّ فِی خَلْقِ السَّماواتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلاَفِ اللَّیلِ وَالنَّهَارِ. لَآیَاتٍ لِقَوْمٍ یَعْقِلُون”. (قطعاً در آفرینش آسمان‏‌ ها و زمین و پى در پى آمدن شب و روز… نشانه‏‌ هایى هست، براى گروهى که خردورزى مى‏‌کنند).
 
خویش را صافی کن از اوصاف خود
تا ببینی ذات پاک صاف خود
هرکه در خلوت به بینش یافت راه
او ز دانش ها نجوید دستگاه
 
فضاى مجازى، اینترنت، ماهواره، و ارتباطات آنلاین، از مفاهیم علوم انسانى و از جمله هنرهاى فن آورى تکنولوژى برتر است. تکنولوژى آمرانه نیامده است، که آمرانه برود. باید با علم آموزى، و ترویج و تقویت آموزه هاى علمى، و فربهى فرهنگى و معنوى، آموزش استفاده صحیح از دانش و داده هاى تکنولوژى، شناخت تحرکات و تحریکات منفى و مخرب جریان هاى انحرافى، تلاش کنیم از مضرات فضاى مجازى بکاهیم، و از مزایاى آن استفاده نماییم، بویژه باید جوانان را هم درک کنیم، و هم دریابیم. اکنون خطر بیخ گوش دختران و پسران جوان است. خطر انحراف و اغفال، خطر فقر و فساد، خطر بیکارى و گرانى، خطر امتناع از ازدواج و عدم مسئولیت پذیرى! معلوم و مبرهن است که خطر آلودگى، اقشار آسیب پذیر جامعه را بیشتر تهدید مى کند. در تعریف هدایت و رهنمون انسان و جامعه، و حرکت خنثى سازى آثار تهاجم فرهنگى، پر واضح است که کار سلبى به تنهایى جواب نمى دهد، باید کار ایجابى کرد. انجام کار ایجابى، یعنى مستغنى کردن مردم از مایحتاج یک زندگى عزیزانه و در شأن ملت ایران، استغناى ملت، یعنى تمشیت و معیشت، عدالت و آزادى، رفاه و تفریح، امنیت و آسایش، آزادى و حقوق شهروندى، قانون و انضباط اجتماعى، اشتغال و درآمدسازى، آبادانى و آینده نگرى، ثبات و پایدارى، و اعتماد و شفاف سازى است. اینها و بیش از اینها، البته با حرف و شعار نه ممکن بوده، و نه ممکن خواهد بود. به عمل کار برآید، به سخندانى نیست! قرآن عقل و آگاهى را اساس همه ارزش ها، و جهل و نادانى را ریشه همه ضد ارزش ها مى داند. طبق نظر اسلام اعمال انسان باید مبتنى بر علم و عقل و معرفت باشد. تفسیر علم کلام و سخن متکلمان هم همین است.
 
نه هرکه چهره برافروخت دلبری داند
نه هر که آینه سازد سکندری داند
نه هر که طرف کله کج نهاد و تند نشست
کلاه داری و آیین سروری داند
 
در بحث شناخت شناسى انسان و جامعه، و رشد رو به تزاید تکنولوژى، مسئله تزکیه و تعلیم بسیار مهم و حائز اهمیت است. اگر ملتى مقام و مرام و منش خود را نشناسد، و حق و حقوق خود را حقاً و کماهوحقه نداند، روشن است که در انتخاب و اختیار دچار خبط و خطا مى شود. انسان تا خود را نسازد، نمى تواند جامعه خود را بسازد. آدمى تا متعلم نشود، معلم نمى شود. برخى براى همه کس، و همه چیز نسخه مى نویسند جز براى خودشان! لازمه ساختن جامعه خودسازى است. جامعه متشکل از انسان، با خودسازى انسان ها ساخته مى شود. انسان و جامعه خود ساخته و مستغنى، در نبرد جنگ نرم و در مقابل بوق و کرناى بلندگوهاى بیگانه حتماً و حکماً پیروز است. در عبور از مشکلات و نارسایى هاى کنونى، رعایت اهم و مهم و عملیاتى کردن اولویت ها، حائز اهمیت بسیار است. توجه و اهتمام به شأن مردم و مراعات منزلت ملى این ملک و ملت، رسیدگى فورى و بهنگام به نیازهاى روزمره مردم( امروز واکسن و آب و برق)، سازندگى و گلستان کردن ایران، حفظ عزت ملى و جلوگیرى از مهاجرت بى رویه، ارج و قرب نهادن به گذرنامه ایرانى، رفع تحریم ها و کنترل تورم، مبارزه با فقر و فساد و گرانى، حل مشکل اشتغال و ازدواج جوانان، تولید ملى و تأمین امنیت سرمایه گذارى، زدودن یآس و ایجاد امید، فراهم آوردن زمینه شادى و نشاط مردم و جوانان، از اولین اولویت هاى معوقه ملى، و وظایف بر زمین مانده حکمرانى دهه هاى اخیر است. گرچه فرصت هاى بسیارى از کف رفته است، و سوء مدیریت و عدم کارآمدى، باعث تأثیر گذارى منفى و مخرب فضاى مجازى، و تزاحم و تنازع چالش هاى حقیقى شده است.
 
آشنایان ره بدین معنی برند
در سرای خاص، بار عام نیست
تا نسوزد برنیاید بوی عود
پخته داند کاین سخن با خام نیست
 

 
شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته ازپایگاه خبری شفقنا ، تاریخ انتشار: 24 تیر  1400، کدخبر:1184513 ، www.fa.shafaqna.com