شعار سال: دکتر محمدجواد هراتی در مراسم افتتاحیه همایش بین المللی انسان‌شناسی در حکمت ابن سینا با اشاره به ضرورت توجه به اندیشمندان و اندیشه‌های اسلامی گفت: کم توجهی به مبانی و مباحث فلسفی خودی موجب کنارگذاشتن و در نتیجه جایگزینی مفاهیم غیر در مجموعه فلسفی خواهد شد.

وی با اشاره به تفاوت معنای برخی مفاهیم در فرهنگ‌های مختلف همچون مفهوم علم افزود: معنای علم در جهان مدرن همان علم ابزاری است و ما نیز امروزه علم را معادل همان «science» ترجمه می‌کنیم. بدین ترتیب مفهومی را از فرهنگ دیگر به فرهنگ خود آورده‌ایم و معنای تاریخی خود از علم را کنار گذاشته و معنای مدرن آن را جایگزین می‌کنیم. در واقع کلمه کلیدی علم را کنار نگذاشته‌ایم بلکه به معنای قرآنی علم با همه قداست آن، معنای جدیدی دادیم که معنای معادل مدرن «science» است و امروزه در همه جهان اسلام علم به معنای مدرن آن به کار می‌رود.

هراتی با انتقاد از رویکرد نظام آموزشی افزود: متاسفانه در نظام آموزشی گذشته، کتاب دینی را بینش دینی می‌نامیم و درباره آن عبارت «علم» به کار نمی‌بریم بلکه فقط کتاب علوم طبیعی و تجربی را «علم» اطلاق می‌کنیم. در دانشگاه این تلقی را تئوریزه می‌کنیم و می‌گوییم علم روش‌مند است و روش نیز همان است که از قرن نوزدهم به بعد بیان شده و آنچه ما قبل معنای پوزیتیوسیتی علم است را خارج از علم معنا می‌کنیم.

وی ادامه داد: در واقع این مشکل اساسی نظام آموزشی ما است که درباره علمی که از دبستان به ما آموزش می‌دهند، خودآگاهی تاریخی نداریم و تصور می‌کنیم که علم از ازل تا ابد همین مفهوم را دارد. بدین ترتیب وقتی که در حوزه علوم انسانی، علوم اجتماعی، روانشناسی و علوم تربیتی و حقوق وارد می‌شویم، فرهنگ و هویت خودمان را موضوع مطالعه این علوم قرار می‌دهیم.

رئیس مرکز هماهنگی و توسعه پژوهش و آموزش علوم قرآنی و علوم انسانی کشور گفت: در فیزیک، شیمی، زیست‌شناسی و مهندسی، موضوع طبیعت است، اما با توجه به آنچه گفته شد موضوع علوم انسانی، موضوع خود ما و باور‌ها و عقایدمان است. بدین ترتیب پذیرش نظریه‌های علوم انسانی سکولار موجب می‌شود تا آثارش بلافاصله در تغییرات هویتی ما ظهور و بروز پیدا کند و بلافاصله هویت انسان را دگرگون می‌کند. بر این اساس بحران فرهنگی در دانشکده‌های علوم انسانی زودتر از دیگر دانشکده‌های فنی مهندسی دیده می‌شود.

وی در دانشکده‌های فنی مهندسی ورودی‌ها و خروجی‌ها از فرهنگ عمومی جامعه که یک فرهنگ دینی است کمتر فاصله می‌گیرند، اما با پذیرش نظریه‌های مذکور، در خروجی‌های دانشکده علوم انسانی، این فاصله گرفتن از فرهنگ بومی و فرایند سکولار شدن بیشتر است. این امر ناشی از مطلق شدن معنای مدرن علم است و نادیده گرفتن معارف فرهنگی و تاریخی خود.

وی افزود: انتقال شتابزده مفاهیم مدرن، مراکز رسمی علم به کانون‌های بحرانی حوزه‌های معرفتی تبدیل می‌شوند و باید از این شتابزدگی بدون در نظر گرفتن مقتضیات بومی جلوگیری کرد.

 

شعار سال، با اندکی تلخیص واضافات برگرفته از سایت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، تاریخ انتشار: ۱۷ بهمن ۱۴۰۰، کد خبر: www.msrt.ir/۶۶۷۲۱