دکتر سیدنادر نوربخش، تحلیلگر مسائل اروپا درباره مناقشه اوکراین میگوید: با توجه به اینکه اوکراین عضو ناتو نیست هیچ الزامی از نظر قانونی برای کشورهای ناتو وجود ندارد که وارد رویارویی مستقیم با روسیه شوند. اروپا از نظر انرژی و به ویژه گاز به روسیه وابسته است از طرفی تمرکز سیاست خارجی آمریکا امروز بر روی چین است. همه اینها با هم مسائلی است که به نوعی به نفع این گزاره است که غرب وارد رویارویی گسترده به شکل جنگی جهانی و منطقهای با روسیه نشود. در مقابل غرب از ابزارهای خاص خود از جمله تحریم استفاده خواهد کرد تا اقتصاد روسیه را هدف قرار بدهد.
شعار سال: متن گفت وگوی با دکتر نوربخش را میخوانید:
_ به نظر میرسد مناقشه اوکراین به مسالهای جدی بین روسیه و غرب مبدل شده است. آیا احتمال جنگ در این منطقه وجود دارد؟
روسیه به شکل گسترده از سه جهت نیروهای خود را در مرزهای اوکراین مستقر کرده است
اگر اوکراین به ناتو بپیوندد محدوده بسیار بزرگتری از خاک روسیه هم مرز با ناتو میشود
توجه داشته باشید که در شرق اوکراین یعنی در منطقه دونباس در حدود ۸ سال است که وضعیت درگیری نظامی بین دولت مرکزی و جدایی طلبان مورد حمایت روسیه وجود دارد، شرایط کنونی که ما در حال حاضر شاهد آن هستیم به این بر میگردد که روسیه به شکل گسترده از سه جهت نیروهای خود را در مرزهای اوکراین مستقر کرده است. از جهت شمال یعنی از سمت مرز بلاروس که متحد روسیه است، از سمت شرق که مرز اصلی روسیه و اوکراین است و از جنوب از سمت شبه جزیره کریمه که از سال ۲۰۱۴ به روسیه ملحق شده است. روسیه به طور خاص نگران پیوستن اوکراین به ناتو است و این امر را خط قرمز خود میداند. در حال حاضر روسیه از طریق کشورهای بالتیک با ناتو مرزی نسبتا کم وسعتی دارد که با مرز اوکراین قابل قیاس نیست یعنی اگر اوکراین به ناتو بپیوندد محدوده بسیار بزرگتری از خاک روسیه هم مرز با ناتو میشود.
در صورت جنگ، موج جدیدی از بحران پناهجویی به سمت کشورهای اروپایی روانه خواهد شد
شرایط به گونهای است که نمیتوان به طور حتم گفت سناریو حمله تمام عیار وجود دارد یا نه
ورود غرب به جنگ احتمالی اوکراین تمام عیار نخواهد بود
در داخل اوکراین هم شرایط به صورت شرقی غربی است، شرق اوکراین بیشتر روس تبارهای هوادار روسیه هستند و در غرب اوکراین روسیه هیچ مقبولیتی ندارد. شرایطی که امروز وجود دارد یک و نیم میلیون آواره طی هشت سال را به دنبال داشت و اگر جنگی تمام عیار صورت بگیرد مطمئنا شاهد این خواهیم بود که موج جدیدی از بحران پناهجویی به سمت کشورهای اروپایی ایجاد شود که این برای اروپا موضوعی خطرناک است. به هر حال شرایط به گونهای است که نمیتوان به طور حتم گفت سناریو حمله تمام عیار وجود دارد یا نه؟ ولی وقتی این حجم از نیروها مستقر میشوند اتفاقی تصادفی و عملیات فریب و هر چیزی شبیه به این میتواند موجب رویارویی شود. از طرفی، چون اوکراین عضو ناتو نیست حمله به اوکراین هیچ الزامی ایجاد نمیکند که کشورهای عضو ناتو بخواهند وارد درگیری مستقیم شوند. چنین مسالهای برای کشورهای بالتیک و لهستان ماجرا را بسیار متفاوت میکرد. غرب در حال حاضر حمایتهایی انجام میدهد، ولی ورود غرب تمام عیار نخواهد بود. آلمان امروز حمایت لازم را از اوکراین نداشته و سعی کرده خویشتن داری کند و یک سری تفاوتها و اختلاف نظرها در داخل خود اروپا در قبال موضوع اوکراین وجود دارد.
_ چه لزومی باعث میشد اوکراین به ناتو بپیونند و تبعات هم مرز بودن روسیه با مرزهای ناتو چیست؟
ناتو از دید روسیه تهدیدی بر علیه منافع ملی روسیه قلمداد میشود
سناریوی مورد علاقه روسیه این است که دولتی متحد همچون بلاروس در اوکراین بر سر کار بیاید
دولت اوکراین از سال ۲۰۱۴ با انتخاب خود به سمت روابط حسنه با غرب رفته است. ۸ سال پیش واکنش نخست روسیه تصرف شبه جزیره کریمه بود و با برگزاری همه پرسی کریمه را رسما به خاک خود منضم کرد. ناتو از دید روسیه تهدیدی بر علیه منافع ملی روسیه قلمداد میشود. خصوصا در ناحیه قفقاز شمالی و ولگا گراد و این برای روسیه بسیار مهم است و اگر توجه کنید عمق دفاعی روسیه در آن قسمت کمتر از سایر بخشها است پس با استقرار ناتو در اوکراین بخش مهمی از جغرافیای سیاسی روسیه مستقیما مورد تهدید قرار میگیرد و روسیه تا جایی که ممکن است سعی میکند چنین اتفاقی نیفتد و یا این منطقه به شکل حائل باقی بماند و البته سناریوی مورد علاقه روسیه این است که دولتی متحد همچون بلاروس در اوکراین بر سر کار بیاید. روسیه خود را با شرایط دوران جنگ سرد مقایسه میکند زمانی که شوروی کل اروپای شرقی را تحت پیمان ورشو در نفوذ خود داشت و در مقایسه با شرایط کنونی روسیه احساس ضعف میکند و عقیده دارد در طی تاریخ دو بار از سمت غرب مورد حمله قرار گرفته است و رسالتی هم برای خود قائل است تا در حمایت از روس تبارها و روس زبانهای خارج از خاک روسیه فعال شود و این هم به اهداف سیاست خارجی روسیه اضافه شده و از این رو اوکراین را در حوزه نفوذ خود میداند نکته مهم مورد توجه این است که علی رغم اختلاف سیاسی موجود بین دولت روسیه و اوکراین پیوندهای مردم این دو کشور بسیار بالا است. از نظر تاریخی و فرهنگی و زبانی تشکیل کشور روسیه زادگاه اش ناحیه اوکراین امروزی است و روسیه بر این منطقه حساسیت ویژه دارد.
_ احتمال تقسیم اوکراین وجود دارد؟
این احتمال وجود دارد که دو جمهوری خود خوانده در شرق اوکراین خود مختار شوند
تقابل ژئوپولتیکی گسترده بین ناتو و روسیه
این هم یکی از سناریوها است و روسیه پیشتر نشان داده که جدا شدن بخشهایی از کشورهای دیگر به قیمت عقب ننشستن از مواضع ژئوپلیتیکی خود برایش مسالهای ندارد در ماجرای آبخازیا در گرجستان شاهد این وضعیت بودیم از این رو این احتمال وجود دارد که دو جمهوری خود خوانده در شرق اوکراین خود مختار شوند و یا جدا شوند. در هر صورت آنچه مسلم است این است که نمیتوان در سر این موضوع به روسیه یا اوکراین کاملا حق داد این تقابل ژئوپولتیکی گستردهای است که بین ناتو و روسیه ایجاد شده و اوکراین بخشی از این پازل گسترده است.
_ دلیل دخالت آمریکا چیست؟
آمریکا به عنوان تامین کننده امنیت کشورهای اروپا به ویژه اروپای شرقی نقشی مهمی دارد
به دلیل وابستگی امنیتی اروپا، آمریکا به عنوان تامین کننده امنیت کشورهای اروپا به ویژه اروپای شرقی نقشی مهمی دارد. پیوستن کشورهای اروپای شرقی به ناتو به معنای وابستگی امنیتی آنها به آمریکا است بجز این کشورهای اروپای شرقی مثل لهستان از نظر تاریخی دیدی بسیار منفی به روسیه دارند. لهستان و مجارستان و رومانی و بسیاری از دیگر کشورهای شرق اروپا به مدت نیم قرن زیر سلطه نظام سلطه کمونیستی بلوک شرق بودند؛ بنابراین بعد از پیوستن آنها به ناتو ناتو چتری دفاعی برایشان بود و امروز بسیاری در لهستان و کشورهای بالتیک عقیده دارند اگر عضو ناتو نبودند این احتمال وجود داشت که تجربه اوکراین در این کشورها رخ بدهد به طور مثال در لهستان آمریکا پایگاههای نظامی زیادی دارد و دید ضد روسی وجود دارد و این کشور از نظر نظامی به آمریکا بسیار وابسته است و با توجه به تجربه تاریخی همواره از جانب روسیه نگرانی امنیتی دارند.
_ رخ دادن یک جنگ میتواند وضعیت نظامی گستردهای ایجاد کند و پای آمریکا را به این منطقه باز کند؟
غرب از ابزارهای خاص خود از جمله تحریم استفاده خواهد کرد تا اقتصاد روسیه را هدف قرار بدهد
البته با توجه به اینکه اوکراین عضو ناتو نیست هیچ الزامی از نظر قانونی برای کشورهای ناتو وجود ندارد که وارد رویارویی مستقیم با روسیه شوند. اروپا از نظر انرژی و به ویژه گاز به روسیه وابسته است از طرفی تمرکز سیاست خارجی آمریکا امروز بر روی چین است. همه اینها با هم مسائلی است که به نوعی به نفع این گزاره است که غرب وارد رویارویی گسترده به شکل جنگی جهانی و منطقهای با روسیه نشود. در مقابل غرب از ابزارهای خاص خود از جمله تحریم استفاده خواهد کرد تا اقتصاد روسیه را هدف قرار بدهد نهایتا در محیط آنارشیک روابط بین بین الملل مباحثی همچون قدرت، بقا و افزایش نفوذ کشورها را بر آن میدارد تا از هر ابزاری برای رسیدن به این امر استفاده کنند و این امر بیش از آنکه ناشی از ایدئولوژی باشد به دلیل الزامات ژئوپلیتیکی است.
شعار سال، با اندکی تلخیص واضافات برگرفته از شفقنا، تاریخ انتشار: ۲۴ بهمن ۱۴۰۰، کد خبر: fa.shafaqna.com/۱۳۱۷۵۷۹