شعار سال: با توجه به اینکه توسعه و پیشرفت مناطق محروم کشور یکی از اولویتهای انقلاب اسلامی برشمرده میشود، بدین جهت از «سید امیرحسین مدنی، معاون توسعه روستایی مناطق محروم کشور و مسئول دبیرخانه جهاد سازندگی» دعوت کردهایم تا در گپوگفتی به برنامههای این معاونت در دولت سیزدهم بپردازیم.
مدیرعاملی بنیادهای برکت و احسان ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره)، شرکت گسترش انفورماتیک ایران، عضویت در هیات مدیره شرکتهای صانیر و صندوق اشتغال برکت، معاونت بازرگانی شهاب خودرو، ریاست هیات مدیره شرکتهای آلوپن و گسترش کارآفرینی ایران، ریاست هیات امنای دانشگاه جامع انفورماتیک ایران و گروه جهادی آل یاسین از جمله سوابق و مسئولیتهای قبلی امیرحسین مدنی بهشمار میرود.
متن گفتگو به شرح ذیل است:گفتمان جهاد سازندگی چگونه در انقلاب شکل گرفت و چه ارتباطی با توسعه مناطق محروم دارد؟یکی از نفحاتی که در انقلاب اتفاق افتاد و امام خمینی (ره) در پیش گرفتند، حضور مردم در میدان بود. نرم افزار انقلاب اسلامی، نرم افزار مردم پایه بود که این بار اداره کشور و اصلاح کشور به دوش میکشیدند. از اوایل انقلاب اسلامی در بخشهای مختلف این مهم شکل گرفت همه پرسیها و انتخابات و ... همه در این راستا بود.
امام (ره) در ابتدای سال ۵۸ به روحانیت دستوری دارند که شما دست مردم را بگیرید و با مردم ادارهها را راه بیندازید. گزارشهای بسیار سنگینی به امام در خصوص محرومیت میرسد که سپس ایشان فرمان تشکیل جهاد سازندگی را صادر میکنند تا مردم به میدان بیایند و در محرومیت زدایی یاری کنند.
محرومیت زیرساختی فرهنگی و. جهاد سازندگی بر مبنای یک سری پارامترها شکل گرفت در هشت سال دفاع مقدس هم امام خمینی (ره) باز هم فقط به ارتش تکیه نمیکنند و از همان ابتدا حضور مردم را مطرح میکنند. بعد از رحلت امام خمینی (ره) و در زمان رهبری مقام معظم رهبری نیز همین نرم افزار مردم محور ادامه یافته است. با توجه به شرایطی که بعد از رحلت امام (ره) به وجود میآید دولتهایی که سر کار میآمدند با افتخار میگفتند نگاهشان تکنوکراتی هست و عملکردشان توجه به لیبرالیسم بوده است استدلالشان این بوده است که کشور زمانی انقلاب شده است و الان باید ساختارها کشور را اداره کنند.
هشت سال سازندگی یک مسیر، در هشت سال بعدی دوباره پوزیشنهای مدرنیت و اجتماعی نگر با مدلهای غربی پیش میرود، مقطع دولت احمدی نژاد هم باز با نگاه استفاده از مردم همراه بوده، ولی نگاه بالا به پایینی بوده است.
نقش رهبری در راهبری جهاد سازندگی طی سالهای گذشته رو چطور میبینید؟ یک مقطعی رهبری تشخیص میدهند که نرم افزار اصلی انقلاب دچار آسیب میشود از سال ۹۰ سیری در بیانات ایشان شکل میگیرد که حضور مردم بسیار اهمیت دارد اینکه ایشان در مقاطعی حتی جملات سنگینی میگویند: «آنچه برای بنای زندگی و سازندگی آینده مورد انتظار است، بدون مشارکت مردم تحقّقپذیر نیست؛ بنابراین علاوه بر مدیریّتی که مسئولین باید انجام بدهند، حضور مردم در هر دو عرصه لازم و ضروری است؛ هم عرصهی اقتصاد، هم عرصهی فرهنگ. بدون حضور مردم کار پیش نخواهد رفت و مقصود تحقّق پیدا نخواهد کرد.»
رهبری میگویند: «اگر از مردم منقطع شدیم دیری نخواهد پایید و کاری پیش نخواهد رفت.» ایشان در سال ۹۰ خطابشان به دولت است و حاکمیت باید کاری کند که مردم به میدان بیایند و هنرمندانه طراحیهایی انجام شود. از سال ۹۷ ایشان فرمان را تغییر میدهند و مخاطبشان را خود جوانان قرار میدهند، دولت جوان انقلابی را مطرح میکنند. این بدان مفهوم است که رهبری دیگر از دولتها قطع امید میکنند لذا خطاب را به مردم میکنند و مسئله آتش به اختیار را مطرح میکنند.
آتش به اختیار در زمان جنگ هنگامی انجام میشد که سامانههای واسطه دیگر از کار میافتاد و معلوم میشود که وقتی رهبری این مسئله را مطرح کردند دیگر از واسطههای ناامید شدند و مستقیما مردم و جوانان را مورد خطاب قرار دادند. در سال ۹۸ رهبری وقتی بحث گام دوم انقلاب به میان میآیند میفرمایند که آتش به اختیار هم سازماندهی میخواهد و این سازماندهی را به حلقههای میانی میسپارند یعنی جامعه نخبگانی میخواهد که این را سازماندهی کنند.
رهبری نهادها را به سمت اجتماعی سازی سوق میدهند و در سالهای ۹۷ و ۹۸ میبینیم که ستاد اجرایی و بنیاد مستضعفان در همین راستا پیش رفته و اجتماعی سازی میشوند. از یک مقطعی رهبری این ستادها را سمت نقش آفرینی به عنوان حلقههای میانی سوق میدهند و مجموعههای آستان قدس و ... به وسط میآیند.
رهبری در مراسم تنفیذ رئیس جمهور فلش را دوباره به سمت دولت بر میگردانند و این بدان معناست که این دولت بستر لازم برای حاکمیت مردمی را دارد. اخیرا در دیار رهبری و مردم قم در سالروز قیام ۱۹ دی رهبری به دولت مردمی اشاره میکنند و میگویند که باید این راه ادامه داشته باشد و البته خطاب به دولت میگویند که کامل نیست و باید ساز و کار مناسبی طراحی شود.
برنامهها و اولویتهای این دولت در حوزه جهاد سازندگی و توسعه مناطق محروم روستایی چیست؟زمینه این دولت رسیدگی به مردم است و رئیس دولت ملقب به سید محرومان است از این رو بوده است که رهبری دوباره پس از چند سال ماموریت مردم محوری را دوباره به دولت میسپارند. یکی از پارامترهایی که در همین حین و در راستای مردم محوری و رسیدگی به محرومان مطرح میشود بحث جهاد سازندگی است جهاد سازندگی در زمانهایی که نرم افزار کشور در حال تغییر به سمت مدلهای غربی و تکنوکراتی بوده، تعطیل شده است در زمان دولت آقای هاشمی به صورت ساختار دولتی در میآید و ابتدای زمان خاتمی فاتحه جهاد خوانده میشود.
حجت الاسلام رئیسی در ابتدای دولت تقریبا چهار ماه قبل رسما اعلام میکنند که ما بنا به احیای جهاد سازندگی داریم و دستور میدهند تا تیمهایی تشکل و این مسئله را به صورت کارشناسی مورد بررسی قرار دهند. ما هم جزو این تیم بودیم که تازه وارد بدنه دولت شده بودیم، گزارشی در حوزه محرومیت زدایی آماده کردیم و به رئیس جمهور ارائه دادیم و گفتیم اگر با توجه به شرایط کنونی، قرار به احیای جهاد سازندگی باشد، چرا که شرایط کنونی نسبت به آن دوران بسیار متفاوتتر شده است و زیرساختهای روستایی بسیار پیشرفت داشته است در حوزه راه نزدیک به ۸۰ درصد تکمیل و پیشرفت داشته است و به نظر میرسد نیازی به حضور مردم در این میدانها نیست و مردم باید وارد میدان چالشهای اصل انقلاب شوند، چالش اصلی کشور در حال حاضر مسائل اقتصادی و معیشتی است.
در گزارشی که به رئیس جمهور ارائه کردید به چه موضوعاتی اشاره شده بود؟در گزارشی که خدمت ریاست جمهوری ارائه دادیم لزوم محرومیت زدایی را در سه دسته اقتصاد، فرهنگی، اجتماعی و هویتی (که مشکلات بسیاری در حوزه هویتی در روستاهای ما وجود دارد) و مدیریت ارائه خدمات مطرح کردیم.
به طور مثال روستاییان برای انجام یک کار عادی برای مثال خرید مسکن با ۴۰ دستگاه درگیر هستند! و اینها همه عوامل مهمی در افزایش میزان مهاجرت هستند ناچار که برای همه کارهای اداری باید به شهر مراجعه کنند. این مشکل فقط برای مناطق محروم نیست و در کل کشور با آن دست و پنجه نرم میکنیم.
در حوزه محرومیت زدایی در حال حاضر گروههای مختلفی فعالیت میکنند بعد از شهادت حاج قاسم سلیمانی شیب عجیب غریبی در تشکیل گروههای مردمی داریم و جهش چند برابری داشتیم. قوانین دست و پاگیر زیادی هست که روستاییان را آزار میدهد برای مثال یک نفر که ۸۰ سال است در یک روستای کوهپایهای زندگی میکند اکنون به او اجازه ساخت منزل مسکونی اش را نمیدهند و یا اگر هم بدهند هزینه بالایی را باید برای دریافت مجوز صرف کند. این مسائل باید حل شود.
متاسفانه در حال حاضر دستگاههای زیادی در راستای محرومیت زدایی فعالیت میکنند، ولی این مشکلات روستاییان هنوز هم حل نشده است. چرا بعد از ۴۰ سال نمیتوانیم بگوییم محرومیت از بین رفته است! دستگاههای زیادی به صورت موازی کار میکنند و باری به هر جهت است فرماندهی برای هماهنگی این دستگاهها وجود ندارد. ساختار ایجاد شده و اصلاح نشده است. مشکل در حوزه تنظیم گری و مدیریتی و هماهنگی این دستگاه هاست. اگر بنا بر احیای جهاد سازندگی است باید این جهاد مطابق گام دوم انقلاب باشد. بسیج سازندگی فقط ۴۲ هزار گروه دارد این بسیج باید در راس پشتیبانی شود و کار آن ۱۰ برابر شود بنا نیست به صورت موازی دستگاه دیگری ایجاد شود بلکه یک پشتیبان و هماهنگ کننده برای همه اینها نیاز است.
در جلساتی که داشتیم، در خصوص جایگاه حقوقی جهاد سازندگی نظرات مختلفی مطرح شد و بنا شد مدتی با گروههای مختلف در این خصوص بررسی و تصمیم گیری شود. جلسات متعددی برگزار شد و نظرسنجی از ۷۴۰ گروه جهادی انجام شد و در نهایت گزارش مفصلی خدمت ریاست جمهوری ارائه شد. این جهاد سازندگی باید ستادی باشد و در راستای هماهنگی و پشتیبانی دستگاههای حاضر باشد و تنظیم گری و تسهیل گری مردمی کند و در حوزه عملیات مدیریت و فرماندهی را آغاز کند تا دغدغه رهبری و حل مسائل کشوری برطرف شود.
حاصل آن گزارش قرار است چه شود و هدف چیست؟در شورای عالی اداری مصوب شد که شورای توسعه روستایی تبدیل به شورای جهاد سازندگی به ریاست رئیس جمهوری شود و در نبود ایشان معاون اول حضور یابند. مجموعه ستادی فرابخشی شروع به فعالیت کند. هم اکنون چالشهای کشور مشخص است و نرم افزار مردمی ۱۴۰۰ متناسب با چالشهای روز و ابزارهای روز شکل گیرد. در واقع باید گفت نرم افزار ۱۴۰۰ با نرم افزار سال ۵۸ از لحاظ چالشها و ابزارها بسیار متفاوت است که باید دوباره احیا و بازسازی شود. مسئله اصلی کشور اقتصاد و معیشت مردم است که باید در این راستا با همراهی مردم گام برداشته شود و به گفته رهبری اگر مردم دخیل نباشند شکست قطعی است.
رهبری در سال ۹۹ فرمودند که رزمایش مواسات و همدلی شکل گیرد و مردم به میدان آمدند، کار جدیدی که امسال تعریف کردند فرمودند این رزمایش را به سمت اشتغال زایی و رفع مشکلات معیشت مردم ببرید که متاسفانه این فرمایش روی زمین ماند. رفع مشکلات اقتصادی و اشتغال بسیار سخت است که هنوز کسی به صورت جدی وارد میدان نشده است. اگر پارسال سرمان بالا بود و رهبری بابت انجام رزمایش مواسات تشکر کردند امسال سرمان پایین است چرا که هیچ کار عملیاتی جدی در راستای اشتغال زایی و رفع مشکلات معیشتی مردم برداشته نشده است. به همین سبب لازم است که مردم در جهت فرمان رهبری به سمت اشتغالزایی و کارآفرینی بروند.
دولت باید در راستای جهاد تولید و تبیین راهکار داشته باشد. اولویت کنونی کشور به فرموده رهبری اقتصاد است دولت نهضتی با عنوان نهضت احیای واحدهای اقتصادی راه انداخته است که عینا کار جهاد سازندگی است. رشد اقتصادی با بهبود بهره وری و سرمایه گذاری اتفاق میافتد که دولت امسال ۵/۴ درصد از طریق بهره وری و ۵/۳ درصد از طریق سرمایه گذاری را مطرح کرده است.
به اندازه کل بودجه دولت سرمایه گذاری نیاز است که چگونه میتواند رشد هشت درصدی اتفاق بیفتد؟ اگر مجموعههایی که قبلا زیرساخت هایشان ایجاد شده و الان به دلیل نبود بودجه و یا مشکلات دیگر تعطیل هستند، احیا شوند بودجهای به مراتب کمتر از تاسیس مجموعههای جدید میطلبد که جهاد سازندگی باید در این راستا وارد میدان شود. اتمام پروژههای نیمه تمام هم در همین راستا است که بودجه کمتری میطلبد و مشکلات بزرگی را در حوزه اقتصاد رفع میکند.
آیا هدف احیای همهی واحدهای تولیدی است؟زمانی که هدایت منابع به درستی انجام نشود و کنترل درست نقدینگی صورت نگیرد مشکلات اقتصادی دوچندان میشود. دولت حاضر در راستای کنترل نقدینگی کارهای خوبی شروع کرده است و نشان میدهد که این مشکلات باید از راس اجرایی کشور حل شود در واقع میتوان گفت تصمیم گیری در خصوص هدایت سرمایه گذاری به سمت مشاغل تولیدی در دست حاکمیت است که آن هم بخشی در حوزه اختیارات دولت است.
منابع نباید به صورت موازی در دستگاههای مختلف تلف شود. یکپارچه سازی و پشتیبانی واحد باید انجام شود. برای احیای واحدهای تولیدی باید از مدلهای مختلفی که در دنیا استفاده میشود، بهره برداری کرد چرا که همه واحدهای نیمه تعطیل کنونی لزوما قابل احیا نیستند و یا منفعتی در احیای آن وجود ندارد، ولی همین واحدها هم منابعی هستند که باید در راستای حل مشکلات دیگری به کار گرفته شود.
سخن پایانی:در حال حاضر در مرحله طراحی هستیم و به مدلهای خوبی رسیده ایم. حل مشکلات اقتصادی کاری نیست که به سادگی صورت گیرد و باید فرمولهای هنرمندانهای طراحی شود که مردم به میدان بیایند و بتوان در راستای حل مشکلات اقتصادی و معیشتی گام برداشت.
اشتغال زایی نیز برنامه گستردهای میطلبد که در واقع با توانمندسازی متفاوت است توانمندسازی یعنی به صورت جامع با استفاده از مزیتهای منطقهای و فردی و عوامل محیطی حاکم برنامه ریزی کرد. به طور مثال نباید بیش از حد روی مسائل کشاورزی در مناطقی که مشکل آبی وجود دارد، تاکید کرد، در چنین مناطقی باید بر روی حوزههای دیگری تمرکز و برنامه ریزی کرد.
شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری فارس، تاریخ انتشار: ۹ اسفند ۱۴۰۰، کدخبر:، www.farsnews.ir، ۱۴۰۰۱۲۰۷۰۰۰۴۲۸