شعارسال: اگر چه ظرفیت واحدهای فولادی و نوردکاران ایرانی بیش از ظرفیت تولید امروزی است، اما عوامل متعدد از جمله تحریمها و انحصار فناوری نزد کشورهای پیشرفته، مداخله دولت در قالب قیمتگذاری دستوری و عدم ایفای نقش تنظیم گری، پایین بودن ظرفیت حملونقل، بحران بیآبی، کمبود برق و گاز و در نهایت تأمین مواد اولیه به عنوان بزرگترین چالش تولید محسوب میشود.
عوامل مطروحه و سد راه تولید موجب شده تا فاصله تولید فعلی فولاد با سند چشمانداز ۱۴۰۴ چشمگیر باشد. در حال حاضر ۳۴ واحد صنعتی در زمینه تولید شمش فولاد و سایر طرحهای فولادی با اشتغال زایی برای ۹ هزار و ۲۶۲ نفر در استان خراسان رضوی فعالیت دارند که یکی از پر چالشترین موانع تولید کمبود انرژی از جمله گاز و برق در این استان است.
*افزایش هزینه تولید
عضو انجمن نوردکاران فولاد ایران در خصوص موانع و مصائبی که فولادکاران برای تولید با آن روبرو هستند اظهار میکند: مهمترین و اساسیترین چالشی که در حال حاضر فولاد کاران در این استان با آن دست و پنجه نرم میکنند کمبود انرژی و قطعی گاز در زمستان و کمبود برق در تابستان است.
سید احمد رضوی نیک میافزاید: با قطعی برق و گاز در هرروز حداقل ۶۰ هزار تن تولید روزانه واحدها از دست میرود و لذا این موضوع به همین جا ختم نمیشود، زیرا با وجود تعطیلی کارخانهها و بیکاری کارگر، اما پرداخت حقوق پایدار است و لذا هزینه تولید را برای نوردکاران افزایش میدهد.
وی اذعان میکند: از طرف دیگر تعهدات بورسی واحدها به بورس مشمول جرائمی خواهد شد که این موضوع نیز به افزایش هزینه تولید دامن میزند.
رئیس هیئتمدیره و مدیرعامل شرکت مجتمع فولاد نیک صدرا توس با بیان اینکه تورم و گرانی نیز در صنعت فولاد تاثیر مستقیم داشته اذعان میکند: در صنعت فولاد که ۱۶ درصد صنعت کل کشور را تشکیل میدهد عامل متغیر هزینه و قیمت تمامشده محصولات در سه رسته معدن، ذوب و نورد در طول زنجیره فولاد تاثیر گذار است.
رضوی میگوید: این تورم در نهایت باعث تشدید افزایش قیمتها و بیکاری و ریزش شدید اشتغال و تولید در مقاطع مختلف و نیز هزینهبر شدن قطعات یدکی برای کارخانه جات اعم از بالادستی و پائیندستی میشود.
رضوی، عضو انجمن نوردکاران فولاد ایران: متأسفانه برخی عوامل داخلی با خام فروشی و صادرات شمش ایرانی به زیر قیمتهای جهانی موجب شدند تا شرکتهای تجاری و حاکمان حوزه خلیجفارس که قبلاً واردکننده محصولات طویل نهایی ایران بودند در حال حاضر با وضع تعرفه از ورود محصولات طویل نهایی ایران جلوگیری کنند.
وی در خصوص سایر عوامل تاثیر گذار بر تولید به ما میگوید: در قبال تأمین اجتماعی بابت ۶۰هزار نفر ۳۰ درصد حق مسلم از حقوق کارگران را اخذ و حق بیمه را از واحدها وصول میکند و تعهدات صادراتی هم بر اساس هرروز بازماندن از تولید شامل خسارات و ایجاد هزینههای مضاعف برای تولیدکننده و از دست رفتن بازار صادرات و مشتری میگردد.
*عقب ماندگی در بازارهای جهانی
عضو انجمن نوردکاران فولاد ایران در خصوص جایگاه ایران در تولید و جذب بازارهای جهانی نیز میگوید: در حال حاضر صادرات برای مواد خام جذابیت بیشتری دارد، زیرا ازیک سو شمش فولاد را با قیمتهای پایینتر از جهانی صادر میکنند و از سوی دیگر نسبت به محصولات فولادی در بازارهای جهانی با قیمتهای بیشتری فروخته میشود.
رضوی بیان میکند: متاسفانه در طی سالهای گذشته دولتمردان به دلیل خام فروشی و فروش بیشازحد مواد اولیه زیر قیمت جهانی موجب شدند تا بازارهای مصرف منطقه که تا دیروز تمام محصولات خود را از ایران تامین میکردند حالا به تولید کننده محصولات طویل تبدیل شوند و اشتغال داخلی کشور با بحران مواجه شود.
وی دلیل به وجود آمدن این مشکل را خام فروشی و صادرات شمش ارزان و با کیفیت از ایران عنوان کرده و میگوید: متأسفانه برخی عوامل داخلی با خام فروشی و صادرات شمش ایرانی به زیر قیمتهای جهانی موجب شدند تا شرکتهای تجاری و حاکمان حوزه خلیجفارس که قبلاً واردکننده محصولات طویل نهایی ایران بودند در حال حاضر با وضع تعرفه از ورود محصولات طویل نهایی ایران جلوگیری کنند.
وی یادآور میشود: با صادرات شمش و خام فروشی عملاً ارزشافزوده کشور دو دستی تحویل تجار خارجی شده و صادرات ارزان مواد اولیه شامل شمش، بیلت، بلوم، اسلب موجب تحریم صادرات محصولات نهایی فولاد ایران از سمتوسوی تجار خارجی و کشورهای همسایه شده است.
رضوی هم چنین با اشاره به این موضوع که در خصوص واردات ماشینآلات و نصب و تجهیزات نیز در طی سالهای گذشته دچار عقب ماندگیهای بسیاری هستیم اذعان میکند: با توجه اینکه صنعت فولاد ایران صنعتی است که باید بازسازی شود و از فنّاوری روز برخوردار شود لذا اکثر صنایع فولادی ایران مانند ذوبآهن و مابقی صنایع زیرساخت قدیمی دارند و نیاز به بازسازی و نوسازی و تجهیز ماشینآلات دارند.
ضمن اینکه قطع بدون اطلاع برق باعث خسارات غیرقابلجبران در تأسیسات و تجهیزات کارخانهها فولادی گردیده که هیچ متولی و پاسخگویی متأسفانه ندارد و عین خلاف قانون تسهیل کسب کار و اصل ۴۴ قانون اساسی است.
متأسفانه تورم و گرانی قیمتها سبب عدم بهینهسازی آن و درنتیجه باعث افزایش هزینه تولید و پرت و ضایعات و مصرف بیرویه حاملهای انرژی تا سقف دو برابر استاندارد جهانی شده است.
رضوی، رئیس هیئتمدیره و مدیرعامل شرکت مجتمع فولاد نیک صدرا توس: شرکتهای دولتی از رانت مواد اولیه ارزان تا محصول نهایی و مدیریت بازار برخوردارند میافزاید: این شرکتها به دلیل دسترسی در طول زنجیره به مواد اولیه از سنگآهن گرفته تا محصول نهایی و یارانه ویژه برخوردارند لذا بخش خصوصی از آن بیبهره است و با این حجم از قدرت و انحصار بازار مقاطع تخت تحت سیطره این دسته قرارگرفته و اجازه دخالت به هیچ نهاد و ناظری را نمیدهند.
وی در خصوص پیامدهای این آشفتگی و دودی که به چشم تولید کننده ایرانی میرود به ما میگوید: متاسفانه تاوان این افزایش غیرمنطقی، عدم رقابتپذیری در بازار داخلی و صادراتی و ایجاد رانت و سو استفاده برخی واحدهای متکی به دولت و خصولتی و فنا شدن واحدهای کوچک و زودبازده و کوچک شدن قدرت خرید مصرفکننده داخلی و دوری از بازار صادرات و ایجاد رکود و تعطیلی واحدهای فولادی و ریزش شدید اشتغال را به همراه داشته است.
رضوی تاکید میکند: با وضع تعرفه از یکسو و خودزنی نهادهای داخلی با وضع عوارض صادراتی بر روی مقاطع طویل سبب از بین رفتن کل بازار صادرات این نوع محصول و رونق خام فروشی برخلاف منویات مقام معظم رهبری هستیم لذا باید گفت که نفس نورد کاران مقاطع طویل به شماره افتاده و کسی نیست بداد این رسته برسد و فولاد کشور متولی عادل ندارد.
*رقابت نابرابر دولت با بخش خصوصی
عضو انجمن نوردکاران فولاد ایران هم چنین رقابت بخش خصوصی و فعال در این حوزه را با دولت بسیار نابرابر دانشته و اظهار میکند: تبعیض منافع شدید بین تولیدکنندگان دولتی که از منابع و قدرت برخوردار هستند در حال حاضر رقیب جدی و نابرابر بخش خصوصی در طول زنجیره فولاد است.
وی با بیان اینکه شرکتهای دولتی از رانت مواد اولیه ارزان تا محصول نهایی و مدیریت بازار برخوردارند میافزاید: این شرکتها به دلیل دسترسی در طول زنجیره به مواد اولیه از سنگآهن گرفته تا محصول نهایی و یارانه ویژه برخوردارند لذا بخش خصوصی از آن بیبهره است و با این حجم از قدرت و انحصار بازار مقاطع تخت تحت سیطره این دسته قرارگرفته و اجازه دخالت به هیچ نهاد و ناظری را نمیدهند.
رئیس هیئتمدیره و مدیرعامل شرکت مجتمع فولاد نیک صدرا توس بیان میکند: در بخش مقاطع تخت نیز فعالیت شرکتهایی مانند فولاد مبارکه و چند شرکت دیگر که خود تولیدکننده مواد اولیه و محصول بهصورت انحصاری هستند موجب شده تا هیچ قدرتی تاب رویارویی با این رسته دولتی را پیدا نکند.
فعال حوزه فولادی: متاسفانه بورس کالا در انحصار گرایی کامل قرار داشته و لذا برای شمشهای فولادی قیمت سازی میکنند از این رو دولت در بورس کالا قیمت شمش را برای تولید کننده داخلی ۵۲۰ دلار قیمت گذاری میکند در حالی که همین شمش را به کشورهای عربی به قیمت ۴۶۵ دلار صادر میکند!
رضوی میگوید: این پارادوکس ایجادشده در بخش دولتی وخصولتی سبب رانت شدید در حوزه مقاطع تخت و تبعیض منافع در صنعت فولاد گردیده بهنحویکه قیمت بین مواد اولیه و محصول در مقاطع طویل که عمده تولیدکنندگان آن بخش خصوصی است کمتر از ۷ درصد و حتی ۳ درصد در بازار انحصاری بورس میباشد که عملا هزینه تولید نوردکاران را هم پر نمیکند و سبب ریزش اشتغال و نیمه فعال بودن این صنعت و تعطیلی و ریزش ظرفیت تولید آن گردیده است.
این تولید کننده ادامه میدهد: در مقابل مقاطع تخت که صنعتی حاکمیتی بوده دارای مارجین بالغبر ۳۵ درصد است و سود و رانت سرشاری را نصیب این بخش دولتی کرده و این امر نماد خام فروشی و صادرات مواد اولیه در سالهای قبل در حدود چهار برابر محصول نهایی در کشور و باقیمت پایینتر از عرضه در بازار داخل گردیده است.
*کمر به قتل صنعت داخلی
یکی دیگر از فعالان حوزه فولاد خراسان رضوی نیز با بیان اینکه دولتمردان کمر به تعطیلی واحدهای تولید داخل بسته اند به ما گفت: متاسفانه بورس کالا در انحصار گرایی کامل قرار داشته و لذا برای شمشهای فولادی قیمت سازی میکنند.
این فعال حوزه فولادی در مقاطع طویل که حاضر به فاش شدن نامش نیست به ما اظهار کرد: دولت در بورس کالا قیمت شمش را برای تولید کننده داخلی ۵۲۰ دلار قیمت گذاری میکند در حالی که همین شمش را به کشورهای عربی به قیمت ۴۶۵ دلار صادر میکند!
وی با بیان اینکه صادرات شمش ارزان کشورهای خلیج فارس را به رقیب صنایع داخل کشور تبدیل کرده است اظهار کرد: وقتی شمش را پائینتر از قیمت به کشورهای عربی صادر میکنند لذا طبیعی است که دیگر آنها صالب خردیاری میلگرد و محصولات ایرانی نیستند.
این تولید کننده اذعان کرد: در حال حاضر کارخانههای داخلی ظرفیت ۳۴ میلیون تن تولید نبشی و میله گرد را در اختیار دارند، اما مشکلات و تحریمهای داخلی و بی توجهی دولتمردان به این موضوع موجب شده تا تولیدات نوردکاران به زیر ۱۸ میلیون تن برسد.
وی با بیان اینکه در طول سال به مراتب برق و گاز تولید کنندگان قطع میشود و نه تنها خسارتی پرداخت نم یوشد بلکه تولید کنندگان را دچار خسارتهای سنگین نیز میکنند لذعان کرد: این در حالی است که مدام در جلسات صحبت از تولید و حمایت از تولید میشنویم، اما فقط شعار است.
*چه باید کرد؟
حسین شریعت مقدم اقتصاددان و کارشناس بازارهای انرژی اظهار میکند: عرضه قطرهچکانی مواد اولیه، مهندسی قیمت، مصوبات خلقالساعه و اجباری و انحصارگرایی و عدم عدالت در توزیع و انحصارگرایی و یکهتازی شرکت بورس کالای ایران وعدم تخصیص مواد اولیه مناسب با ظرفیت قابلقبول از مشکلات پیش روی صنعت فولاد است.
وی یادآور میشود: در زنجیره فولاد، از معدن گرفته تا صنایع پایین دستی، کارخانجات مختلفی فعالیت میکنند و با یکدیگر تفاوت دارند و منافع همه کارخانجات بزرگ و کوچک و متوسط باید مورد توجه قرار گیرد.
این کارشناس اقتصادی با اشاره به مقایسهای بین صنعت فولاد ایران و ترکیه به ما میگوید: میزان تولید فولاد ترکیه در سال ۲۰۲۰ برابر با ۳۵،۸ میلیون تن بوده است که در رتبهبندی جهانی تولیدکنندگان فولاد این کشور را در ردهٔ هشتم و دو رتبه بالاتر از ایران قرار داد.
کارشناس انرژِی: صنایع فولاد امروزه با مسائلی، چون مسئله تامین انرژی، مسئله تامین سنگ آهن، وجود ظرفیتهای خالی در پاییندست و تولید محصول با ارزش افزوده پایین، روبرو است و لذا این چهار مسئله که مهمترین مسائل این صنعت را تشکیل میدهند منجر به عدم تحقق انتظارات از این صنعت مادر جهت کمک به توسعه صنعتی کشور شده است
شریعت مقدم اذعان میکند: تولید ایران در همان سال ۲۹ میلیون تن گزارش شد و این در حالی است که ترکیه برخلاف ایران، بدون داشتن معادن و سنگ آهن و با تکیه بر تأمین فولاد پایه با خرید قراضه آهن به عنوان بزرگترین وارد کننده قراضه آهن در جهان تبدیل به یکی از قطبهای تولید فولاد در جهان شده است.
وی بیان میکند: تمام این موفقیتها در حالی است که ترکیه با قیمتهای جهانی انرژی که در حدود ۱۰ برابر قیمت حاملهای انرژی در ایران است دست به تولید میزند.
این کارشناس اقتصادی میگوید: زمانی که میزان عرضه و تقاضا مشخص کنندهٔ قیمت در بازار خرید و فروش است، میزان حاشیه سود صنایع در هر قسمت از زنجیره فولاد بر اساس نیاز به محصولات مرتبط با آن مشخص میشود، در نتیجه میزان سرمایهگذاری در بخشهای سودآور بیشتر شده و موتور صنعت فولاد حرکتی رو به رشد خواهد داشت.
شریعت مقدم بیان میکند:، اما در ایران شاهد هستیم که مدل قیمتگذاری دستوری موجب با کندی و یا توقف تولید کننده شده است.
وی یادآور میشود: جایی که سرمایهگذاران امنیت سرمایهگذاری را پایین دیده و سود خود را گره خورده با سیاستهای انحصاری یک یا چند شرکت بزرگ میبینند، محل مناسبی برای سرمایهگذاری نخواهد بود فلذا رشد این صنایع نیز در هالهای از ابهام قرار میگیرد.
وی حرکت تدریجی به سمت واقعی کردن قیمت نهادههای تولید به منظور افزایش بهرهوری واحدهای موجود و غلبه بر معضل تامین انرژی را یکی ار راههای مقابله با مشکلات امروزی دانسته و میگوید: اقتصاد ایران با برخورداری از صادرات ۵ میلیارد دلاری محصولات فولادی و برخورداری از ۱.۶ درصد از کل ذخایر سنگ معدن دنیا، ظرفیت مناسبی برای توسعه این صنعت و بهرهگیری از آن در جهت تقویت توسعه صنعتی دارد.
شریعت مقدم اذعان میکند: با این وجود، علیرغم این ظرفیتهای صنعتی، صنایع فولاد امروزه با مسائلی، چون مسئله تامین انرژی، مسئله تامین سنگ آهن، وجود ظرفیتهای خالی در پاییندست و تولید محصول با ارزش افزوده پایین، روبرو است و لذا این چهار مسئله که مهمترین مسائل این صنعت را تشکیل میدهند منجر به عدم تحقق انتظارات از این صنعت مادر جهت کمک به توسعه صنعتی کشور شده است.
شعارسال با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از سایت تحلیل بازار، تاریخ انتشار: 25مرداد1402، کدخبر: 237078، www.tahlilbazaar.com