شعارسال: معلمی، فعالیت در حوزه روابط انسانی و بین معصوم‌ترین انسان هاست و کسانی که این شغل را پیشه می‌کنند، در حقیقت هم نشینی با بچه‌ها را دوست داشته اند و لذا، اصل را بر رضایت از آن گذاشته اند. به همین خاطر، نارضایتی از کار معلمی دلیل ندارد اگر چه علت دارد. به بیان دیگر از بعد اخلاقی و حتی منطقی، دلیلی ندارد که معلمی از کار خویش، رضایت نداشته باشد. اما گاهی به واسطه مزاحمت یک سری موانع و مسائل متفرقه و غیرمترفبه و در واقع به علتی، ممکن است برخی معلمان از کم و کیف کار خویش ناراضی باشند و البته این نارضایتی معمولا امری عارضی و از بیرون است.

اغلب معلمان، عوامل اقتصادی، معیشتی و کم بودن حقوق را باعث نارضایتی خود می‌دانند و معدودند معلمانی که نارضایتی خود را حاصل کمبود امکانات و نارسایی برنامه‌های آموزشی بدانند.

از نظر قریب به اتفاق معلمان، اوضاع آشفته‌تر و نابه سامان‌تر از آن است که حتی احتمال رضایت مندی معلمان از کارشان را بررسی کنیم. هر چه هست، موج نارضایتی جمعی است و به غیر از آن اساسا نمی‌توان فکر کرد. اگر چه مقدار رضایت مندی موجود نیز در سطح فردی و بین برخی معلمان خاص وجود دارد؛ چون دامنه و هیمنه فشار‌ها چنان زیاد است که جمع معلمان را در نوردیده و همگان را در یک ناراحتی از وضع موجود نگه داشته است. از نگاه آنها، هموار سازی راه منزلت و کیفیت کار معلمان با افزایش سطح معیشت شان امکان پذیر است. این نارضایتی جمعی معمولا در قالب یک سری تظاهرات روحی و رفتاری به ناگزیر نمایان می‌شود؛ افسردگی، خستگی، تقاضای بازنشستگی، انتقاد، اعتصاب و امثال آن از جمله رفتار‌های معمول معلمان است تا دست اندرکاران امر را نسبت به تحقق خواسته هایشان قانع و مجبور سازند، اگرچه کمتر در این مسیر موفق می‌شوند. به زعم آنها، وقتی به آموزش و پرورش به مثابه یک نهاد مصرفی و دور بازده نگاه می‌شود و هویت آن به شدت ایدئولوژیک و محصور در یک سری شعر‌ها و شعار‌های مناسبتی و تقویمی شده است، معلوم است که اساساً جزء اولویت‌های کلان نظام در بودجه بخشی و اعتبار سنجی نیست. از این رهگذر نه فقط معلمان قدر نمی‌بینند که دانش‌آموزان نیز در فرایند آموزش چنان که باید و شاید پیشرفتی حاصل نمی‌کنند و این از ماهیت محافظه کارانه نظام آموزشی است که گوهر معلمی به معنای اصولی و فارغ البالی آن در بین نظام‌های سیاسی به دست نخواهد آمد.

حکایت غریبی است که کار به دستان امور از یک نظام آموزشی پیرو و نه پیشرو، انتظار یاری و همراهی در زمینه‌هایی مثل حماسه آفرینی در تظاهرات و یا اداره صندوق‌های رای دارند، اما در مواجهه با خواسته‌های صنفی و شغلی معلمان، به بهانه‌های مختلف، پاسخی ندارند و آن‌ها را با برچسب‌های بی پایه از خود می‌رانند.

شک نیست که تداوم این وضعیت به نفع هیچ کس نیست و نظام و فرهنگیان، هر دو به یک اندازه ضرر خواهند کرد. البته شاید جمعیت زیاد معلمان و نفوذ کم آن‌ها در هم اندیشی‌ها و تصمیم گیری‌های صنفی، باعث شده تا همیشه مسئله معلمان به مثابه‌ی کلافی سردرگم در بین کابینه‌های چپ و راست، دست به دست بگردند به طوری که دستی قادر به گشودن گره از کار فروبسته آن‌ها نباشد. برای همین است که هنوز بسیاری از متولیان امر، بر اساس آموزه‌های به جا مانده از سده‌های دور، معلمی را نه یک حرفه و فن که نوعی بازی با روح و تن می‌دانند و معلم را شبیه شمعی فرض می‌کنند سوختن و ساختن سرنوشت ناگزیر اوست.

حتی با توجه به نظریه مشهور سلسله مراتب نیاز‌ها کـه بـه وسـیله آبراهـام مزلـو ارائـه شـد، می‌بینیم که جامعه معلمان ما هنوز در تامین نیازسطح طبقه اول مشکل دارند. در این نظریه، فرض بر این است که در درون هر انسان، پنج دسته نیاز؛ فیزیولـوژیکی و جسمانی، آزادی وحس ایمنی، اجتماعی و تعلق خاطر، ارزش و منزلت درونی و برونی، و در نهایت خود شکوفایی وجود دارد. حال صرف نظر از اعطای دستمزد که وظیفه اصلی و بدیهی نظام است، که البته در آن هم اختلال ایجاد می‌شود، اما در مورد موضوعاتی شبیه؛ مواجه بدون تبعیض با معلمان مثل سایر کارمندان از طرف مسوولان

- شرکت دادن معلمان در تصمیم‌گیری‌های مختلف نظام آموزشی

- تفویض اختیار و اعطای آزادی‌های نسبی در بیان اندیشه‌ها

- تامین شرایط فیزیکی و شاداب سازی فضای مدارس

- پاداش‌های مادی مناسب با موفقیت و تلاش معلمان

به راستی چه اندازه تلاش شده است تا سایر نیاز‌های معلمان و در نهایت رضایت مندی آن‌ها حاصل شود؟

پایان کلام این که

رضایت مندی واقعی معلمان گرچه مطلوب است، اما به آسانی ممکن نیست خاصه در روزگار امروز که بر اثر طوفان تحولات تکنولوژیک، آموزش و پرورش رقابتی نابرابر با فن آوری‌های دیجیتال پیدا کرده و امید مردم را از برخی معلمان و به ویژه در دوره متوسطه قطع کرده است. با این همه و با فرض خوش باورانه در تامین رضایت معلمان، باز هم این سوال به قوت خود باقی است که آیا این راضی کردن منجر به لذت بردن معلمان از کارشان هم خواهد شد یا نه؟ لذتی که از قبل آن، معلمی را نه یک وظیفه که کار خوبی فرض کنند که قبل از همه، خود از بابت انجام آن لذت می‌برند. البته این تشکیک با احترام به ساحت تمام معلمانی است که هنوز فارغ از تمام تنگنا‌ها و کمبود‌ها و بنا به تعلق خاطر خاصی که به بچه‌ها دارند، همه چیز را قبل از ورود به کلاس پشت در جا می‌گذارند و همواره از کار خویش راضی و از آن لذت می‌برند. به عقیده آن‌ها؛ شغل معلمی، بنا به ماهیت فرهنگی، انسانی و عاطفی خاصی که دارد، با مشاغل دیگر تفاوت دارد و یک معلم موفق و مترقی، نمی‌تواند و نباید از کار خویش راضی باشد و در پایان هر برنامه آموزشی، به این بیندیشد که می‌توانست و باید بعدا، بهتر از این فعالیت کند. چنین نارضایتی، خلاق و امید بخش خواهد بود، البته اگر غم نان و اندوه زمان بگذارند!

شعارسال با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از سایت صدای معلم، تاریخ انتشار: 19مرداد1402، کدخبر: 23663، sedayemoallem.ir