شعارسال: ذخایر ژنتیکی، مدت تابش نور خورشید و نوع خاک، کیفیت محصولات باغداری ایران را در دنیا متفاوت میکند از جمله زعفران ایرانی که به گفته کمال یدالهی؛ مدیرعامل اتحادیه باغداران ایران، کشور از نظر میزان تولید آن در رتبه نخست جهان قرار دارد.
بیش از ۹۰ درصد زعفران جهان در ایران تولید میشود، زیرا این ادویه که «طلای بیابان» نیز نامیده میشود، در اقلیم خشک دوام میآورد و با عطر خوش و قوی، طعم مطبوع و رنگ طلایی به یکی از گرانترین ادویههای جهان تبدیل شده است.
۱۲۷ هزار هکتار زمین زیر کشت زعفران
حسین زینلی؛ مجری طرح گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی با پیشبینی تولید حدود ۳۵۰ تا ۴۰۰ تن زعفران در سال جاری اظهار میکند: در سال جاری ۱۲۷ هزار هکتار از اراضی به کشت زعفران اختصاص پیدا کرده است و ۲۳ استان کشور، پیاز زعفران کشت میکنند همچنین بیش از ۹۳ درصد تولید این محصول نیز در خراسان بزرگ انجام میشود.
وی درباره عملکرد تولید زعفران گفت: در سالهای اخیر با اقدامات انجام شده و انتقال دانش به مزارع، متوسط عملکرد تولید زعفران از ۳.۵ کیلو گرم در هر هکتار به ۹ کیلوگرم در هکتار افزایش یافته است و کشاورزان پیشرو در ایران در هر هکتار حدود ۳۰ کیلوگرم زعفران تولید میکنند.
مجری طرح گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی مهرماه را شروع فصل برداشت زعفران در استانهای سردسیر مانند آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و لرستان اعلام میکند و ادامه میدهد: برداشت این محصول تا پایان آذر ادامه دارد، نیاز کودی یکی از مسائل حوزه زعفران به شمار میآید از سوی دیگر در برخی سالها به دلیل کاهش قیمت زعفران و یا سرمازدگی، کشاورزان از تغذیه و آبیاری مزارع خود دست کشیدند.
معدن سه هزار ساله طلای سرخ
تولید زعفران در ایران پیشینه سه هزار ساله دارد و خاستگاه این محصول نیز کشور ما است. محمدرضا اردیخانی؛ عضو هیئت مدیره صندوق توسعه صادرات زعفران با اشاره به تولید ۹۰ درصد زعفران دنیا در ایران اظهار میکند: بر اساس آمار در هفت ماهه نخست سال ۶۶ تن زعفران صادر شد که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۴۲ درصد کاهش داشت البته این افت در فصل برداشت با افزایش ۴۷ درصدی تا حدودی جبران شد.
وی آمار صادرات زعفران از ابتدای سال تا پایان دی را ۱۶۱ تن برشمرده و میگوید: پیشبینی شده که تا پایان سال صادرات به بیش از ۲۰۰ تن برسد همچنین صادرات زعفران به ۴۰ کشور دنیا از جمله چین، امارات و اسپانیا در حال انجام است.
عضو هیئت مدیره صندوق توسعه صادرات زعفران میزان تولید زعفران در سال گذشته را ۲۳۸ تن اعلام میکند و میافزاید: برآوردها میشود که تولید زعفران به ۳۵۰ تن رسیده باشد، اما تحریمها عامل اصلی صادرات خام فروشی است، صادرات با بستهبندیهای ریز نیز آغاز شده است، اما هنوز به میزان قابل توجهی نرسیده، زیرا مبادلات بانکی دشوار است و این موضوع منجر به قاچاق زعفران میشود.
وی مهمترین دلیل کاهش صادرات زعفران را جدی شدن رفع تعهد ارزی از سال ۹۷ معرفی میکند و میگوید: با توجه به اینکه بزرگترین تولید کننده زعفران در دنیا هستیم، انتظار میرود که سهم مهمی در بازارهای جهانی داشته باشیم، درحالی که اکنون بخشی از محصول تولیدی به صورت خام صادر یا بخشی قاچاق میشود از جمله آمار تولید و صادرات زعفران افغانستان گویای قاچاق محصول از کشور ما است و کشوری که ۲۰ تن محصول تولید، اما ۹۰ تن صادر میکند، نمونه آشکار این موضوع است.
لزوم جدایی بخش کشاورزی از پتروشیمی
اردیخانی یکی دیگر از راههای قاچاق را صادرات زعفران تولیدی توسط کارتهای اجارهای بیان میکند و توضیح میدهد: در این صورت نیز ارز حاصل از صادرات به کشور باز نمیگردد برای جلوگیری از قاچاق زعفران لازم است که بخش کشاورزی باید از پتروشیمی جدا شود تا زعفران به سرنوشت فرش و پسته دچار نشود، هرچند در شرایط کنونی تمام مسائل بازار را در اختیار داریم، اما تحریم و مبادلات ارزی مشکلاتی ایجاد کرده است.
وی تصریح کرد: وقتی صادرکنندگان زعفران را با ارز آزاد از بازار خریداری میکنند، امکان بازگشت به سامانه طلا و ارز با نرخ ۶۷ هزار تومان وجود ندارد بنابراین انتظار میرود دولت بخش کشاورزی را جدا کند که این به معنای خودداری صادرکنندگان از رفع تعهد ارزی نیست بلکه امکان بازگشت ارز به سامانه طلا و ارز وجود ندارد.
عضو هیئت مدیره صندوق توسعه صادرات زعفران با اشاره به لوکس بودن این محصول در جهان اظهار میکند: این زعفران توسط اتباع خارجی از جمله افغانستانیها و هندیها به طور مستقیم از تولیدکنندگان و بازار مشهد به قیمتهای ارزان با وزنهای ۲۰۰ کیلوگرم تا یک تن خریداری و آشکار از کشور خارج میشود.
به گفته وی بخش عمده زعفران کشور به صورت خام فروشی و فله از کشور خارج میشود و بخشی دیگر نیز به صورت قاچاق توسط کامیون و کانتینرها و بخشی توسط افرادی با داشتن کارت بازرگانی اجارهای به صورت غیرقانونی از کشور خارج میشود.
اردیخانی گردش مالی زعفران را در جهان هشت میلیارد دلار میداند و ادامه میدهد: ایران به عنوان بزرگترین تولید کننده زعفران در جهان از این بازار ۳۰۰ میلیون دلار گردش مالی دارد که بسیار ناچیز است، تحریمها و نبود امکان مبادلات بانکی مشکل اصلی صادرات زعفران ایران است که با توجه به افزایش قیمت دلار در ایران، خرید کشورهای واردکننده این محصول به صورت تبادل ریالی است.
وی یکی از عوامل اصلی قاچاق زعفران ایران به افغانستان را تعرفه ۳۷ درصدی عنوان میکند و یادآور میشود: این درحالی است که تعرفه صادرات زعفران از افغانستان به هندوستان به صفر میرسد.
کشف ۴۱ کیلوگرم قاچاق در هشت ماه
بر اساس آمار ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، صادرات زعفران ایران در سال ۱۴۰۱ به رقم قابل توجه ۲۴۰ تن به ارزش تقریبی ۲۴۴ میلیون دلار رسید که نشاندهنده تقاضای بالا برای زعفران ایرانی در بازارهای جهانی است. میزان تولید زعفران در همین سال ۳۹۸ تن بوده که با توجه به آمار حدود ۸۵ تنی مصرف داخلی، حکایت از ظرفیت صادرات قابل توجه زعفران ایرانی دارد.
آمارها نشان میدهد که در هشت ماهه سال ۱۴۰۳ میزان کشفیات قاچاق زعفران ۴۱ کیلوگرم، ۱۲ ماه ۱۴۰۲ میزان کشفیات ۶۵۹ کیلوگرم و کشفیات ۱۲ ماهه سال ۱۴۰۱ حدود ۲۹۰ کیلوگرم بوده است.
سید روح اله لطیفی؛ سخنگوی کمیسیون توسعه تجارت خانه صنعت، معدن و تجارت زعفران را در کنار خشکبار از کالاهای دارای مزیت تولید در ایران میخواند و میگوید: با وجود سهم بالای ایران در تولید این محصول در جهان نقش آفرینی آن در بازارهای جهانی شایسته نیست و باید با نگاه ملی، در کنار هم برای تولید، فرآوری، بسته بندی، بازاریابی و فروش آن برنامه داشته باشیم و دولت نقش تسهیلگری، مشوق و همراه را در این خصوص ایفا کند.
وی صادرات زعفران در ۶ ماهه نخست امسال را ۵۷ هزار و ۱۰۱ کیلو گرم (۵۷.۱ تن) به ارزش ۴۹ میلیون و ۴۶۵ هزار و ۹۶۰ دلار برشمرده و میافزاید: این رقم نسبت به نیمه نخست سال گذشته در وزن ۴۱.۵ درصد و در ارزش ۵۲.۲ درصد کاهش داشته است، حدود ۴۵ درصد از زعفران صادر شده در این مدت در قالب بسته بندی بین یک تا ۳۰ گرم انجام شد و حدود ۵۵ درصد هم بالای ۳۰ گرم و در قالب فلهای بوده است که این میزان نسبت به مدت مشابه که ۷۱.۳ درصد به شکل فلهای و ۲۸.۷ درصد در قالب بسته بندی بوده، رشد خوبی در صادرات با هویت ایرانی داشته است.
مسئله رفع تعهد ارزی
سخنگوی کمیسیون روابط بینالملل و توسعه تجارت خانه صنعت معدن تجارت ایران با اشاره به کاهش صادرات زعفران با وجود حفظ سطح زیر کشت زعفران و ادامه تولید توضیح میدهد: میزان قاچاق این محصول، به اندازه همان مقدار کاهشی است که در آمار صادرات رسمی زعفران از گمرکات کشور به بازار جهانی دیده میشود، یکی از دلایل قاچاق زعفران به کشورهای همسایه، همجواری استانهای تولیدکننده اصلی با افغانستان است، اما موضوع دوم به مساله رفع تعهد ارزی بر میگردد که تمایل به عدم بازگشت ارز، سبب شده تا بخشی از فعالان این حوزه به سمت صادرات غیر رسمی کشیده شوند.
وی با اشاره به همجواری افغانستان با کشور هند یادآور میشود: این کشور مصرف کننده ۵۰ تا ۶۰ تن زعفران در سال است و همکاری این دو کشور در زمینه تعرفه گمرکی سبب شده تا زعفران ایرانی اگر از کانال افغانستان به هند صادر شود برای این کشور با تعرفه صفر درصدی همراه است در حالی که این عدد برای تجار با مبدا ایران به کشور هند ۳۸ درصد است.
به گفته لطیفی زعفران ایران در ۶ ماه نخست سال به ۵۰ کشور جهان صادر شد که مقصد نخست امارات بود با عدد ۱۵ هزار و ۶۱۰ کیلو گرم که تقریباً ۲۸ درصد صادرات را به خود اختصاص داده است، دومین مقصد، اسپانیا بوده که ۱۱ هزار و ۵۶ کیلو گرم زعفران به این کشور صادر شد که ۷ هزار و ۶۶۵ کیلو گرم آن به شکل فلهای بوده است.
وی سومین مقصد زعفران را کشور چین عنوان میکند و میگوید: مقصد سوم چین بوده با صادرات ۱۰ هزار و ۴۷۳ کیلو گرم که از این میزان ۸ هزار و ۱۴ کیلو گرم به شکل فلهای انجام شده، افغانستان مقصد چهارم صادرات زعفران ایرانی است که ۶ هزار و ۹۰۸ کیلو گرم صادرات رسمی به این همسایه صورت گرفته و سه هزار و ۶۴۱ کیو گرم صادرات در قالب فلهای بوده است، قطر با خرید ۲ هزار و ۲۶۳ کیلو گرم مقصد پنجم به شمار میآید که ۷۰۱ کیلو گرم به شکل فلهای بوده است.
عراق، انگلستان، ترکیه، یونان، نپال، موریس، نیوزلند، اتریش، روسیه، فیلیپین، بلژیک، ژاپن، پاکستان، تایلند، تایوان، آلمان، هلند، مالزی، کویت، کانادا، سوئیس، سوئد، صربستان نیز از در فهرست دیگر کشورهای مقصد زعفران ایرانی قرار دارند.
کالای مقرون به صرفه برای قاچاقچیان
غلامرضا میری؛ نایب رئیس شورای ملی زعفران اظهار میکند: زعفران محصولی است که قاچاقپذیری بسیار زیادی دارد، زیرا خرید و فروش غیرقانونی همه محصولات کشاورزی مقرون به صرفه یا برای قاچاقچیان دارای ارزش قابل توجهی نیست، اما از آنجا که قیمت زعفران بالا است و فضای کمی را اشغال میکند به راحتی قاچاق میشود.
وی اجرای قانون پیمان سپاری ارزی را سرآغاز افزایش قاچاق زعفران میداند و میگوید: تا پیش از این اجرای پیمان سپاری در برگشت ارز حاصل از صادرات، به ۴۷ کشور دنیا زعفران صادر میکردیم میزان تولید سالانه به ۳۲۵ تن میرسید که در آن سال به ۴۷ کشور دنیا ۳۲۵ تن زعفران صادرات داشتیم در حالی که این رقم با وجود رشد تعداد واردکنندگان زعفران به ۶۷ کشور در سال ۱۴۰۲ به ۲۲۳ تن رسیده است.
رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران افزایش تعداد مقاصد صادراتی این محصول را نیازمند رشد میزان صادرات زعفران تا ۵۰۰ تن میداند و تاکید میکند: قاچاق در سالهای اخیر به مشکل بزرگی برای صادرکنندگان و کشاورزان همچنین جایگاه زعفران ایرانی با سه هزار سال قدمت تبدیل شده است ریشه مشکلات نیز به سال ۹۷ بر میگرددکه قرار شد همه صادرکنندگان ارز حاصل از صادرات را به کشور برگردانند.
خروج ۱۰۰ تن زعفران از کشور در بار قاچاقچیان
وی با اشاره به پیگیری صادرکنندگان زعفران برای لغو اجرای قانون پیمانسپاری یا فروش ارز این تجار در سامانه نیما میافزاید: تاکنون جلسات، مصاحبهها و مکاتبههای زیادی با مسئولان دولت و نمایندگان مجلس انجام شده، اما این تلاشها تأثیری نداشته است در نتیجه شاهد خروج سالانه بیش از ۱۰۰ تن زعفران از کشور توسط قاچاقچیان هستیم.
میری تجارت غیرقانونی زعفران را زمینهساز عرض اندام قاچاقچیان در بازارهای جهانی میداند و خاطرنشان میکند: این در حالی است که صادرکنندگان با سالها تلاش و صرف وقت و سرمایه خود توانستند تعداد واردکنندگان زعفران در دنیا را از سه به ۶۷ کشور برسانند و اکنون نه تنها از آنها تقدیر نمیشود بلکه در مقابل آنها فرش قرمزی برای قاچاقچیان پهن شده که به راحتی بتوانند محصول را با کیفیتهای پایین از کشور خارج کرده و در بازارهای جهانی جولان دهند.
وی قیمت زعفران عرضه شده از سوی قاچاقچیان را ۲۰ تا ۳۰ درصد پایینتر از قیمت صادرکنندگان قانونی میداند و میگوید: کسانی که سالها کارآفرینی، سرمایهگذاری، اشتغالزایی بازارسازی کردند در رقابت با محصول ارزانتر قاچاقچیان چارهای جز افسوس ندارند و با همه تلاشهایی که برای باز کردن مسیرهای قانونی خروج زعفران از کشور و ورود ارز انجام میدهند، مورد حمایت قرار نمیگیرند.
نایب رئیس شورای ملی زعفران با اشاره به ثبت رکورد تولید ۳۲۵ تن زعفران در سال قبل از اجرای قانون پیمانسپاری ارزی میگوید: در آن سال به ۴۷ کشور دنیا صادرات زعفران انجام میشد و اکنون به دلیل وضعیتی که برای تجار ایجاد شده و باید ارز خود را در مرکز مبادله بانک مرکزی عرضه کنند، میزان قاچاق به ۱۰۰ تن رسیده است، زیرا صادرکنندگان باید ارز خود را بین ۲۰ تا ۳۰ درصد پایینتر از نرخ بازار آزاد به فروش برسانند و این موضوع دلیل اصلی کاهش صادرات رسمی زعفران به شمار میرود.
افت ۲۰۰ تنی صادرات و ضربه به کیفیت محصول
وی خاطرنشان میکند: با توجه به افزایش تعداد کشورهای متقاضی زعفران باید میزان صادرات حداقل به ۵۰۰ تن در سال میرسید در حالی که سال ۱۴۰۲ این رقم با ۱۰۰ هزار تن کاهش به به مرز ۲۲۳ تن رسید و با در نظر گرفتن ۲۰ کشور وارد کننده جدید به فهرست مقاصد صادراتی باید میزان افت صادرات را حدود ۲۰۰ تن برآورد کرد.
میری پایین بودن کیفیت زعفران خریداری شده توسط قاچاقچیان را به زیان اعتبار این محصول در بازارهای خارجی میداند و ادامه میدهد: بارها پیامهایی از مشتریان زعفران به ما میرسد که کیفیت محصل پایین آمده، زیرا فعالیت قاچاقچیان به جایگاه زعفران ایران نیز ضربه وارد میکند بنابراین باید از ادامه فعالیت قاچاقچیان جلوگیری کرد.
وی با اشاره به درخواست صادرکنندگان از مسئولان برای جلوگیری از قاچاق محصول تصریح میکند: به سادگی میتوان از ادامه روند قاچاق زعفران جلوگیری کرد، زیرا صادرکننده برای انجام معامله با مشتریان خارجی نیازمند تهیه دلار از بازار آزاد است و با نرخ ارز ۹۲ هزار تومانی معاملات را انجام میدهد، اما در زمان بازگرداندن ارز باید آن را تا ۳۰ درصد ارزانتر از بازار آزاد و در سامانه نیما بفروشیم و به همین دلیل صادرکننده دچار ضرر و زیان میشود.
رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران زیان صادرکنندگان را زمینهساز ورود قاچاقچیان به بازار عنوان میکند و میگوید: خریداران غیرقانونی از این فرصت طلایی که برای آنها ایجاد شده بیشترین سوءاستفاده را برده و زعفران زا از مبادی غیرقانونی خارج میکنند همچنین به دلیل پایین بودن قیمت محصول، خریداران ترجیح میدهند به جای تجار قانونی از قاچاقچی خرید کنند.
حمایت از تجار با اجازه فروش ارز در بازار آزاد
وی در ادامه خاطرنشان کرد: صادرکنندگان زعفران موافق بازگرداندن ارز به کشور و کمک به اقتصاد هستند همچنان که تاکنون کمترین صادرکنندگان دارای بدهکاری ارزی به بانک مرکزی هستند، اما در صورتی که مسئولان اجازه دهند که ارز حاصل از صادرات را در بازار به قیمت آزاد به فروش برساند، از روز بعد یک گرم زعفران از کشور خارج نخواهد شد، زیرا توجیه اقتصادی قاچاق از بین میرود.
میری حفظ جایگاه زعفران ایران و حمایت از صادرکنندگان و تولیدکنندگان زعفران را نیازمند رفع این مشکل ارزی عنوان میکند و میافزاید: امیدوارم در روزهای پایانی سال برای حل مشکل صادرکنندگان و تولیدکنندگان زعفران تدبیری اندیشیده شود و با لغو تصمیم فروش ارز حاصل از صادرات در اتاق مبادله یا سامانه نیما گام بزرگی برای حمایت از فعالان تولید و تجارت زعفران برداشته شود تا پس از این شاهد قاچاق زعفران نباشیم.
افت صادرات قانونی و خیز فروش غیر رسمی و قاچاق
از سوی دیگر فرشید منوچهری؛ دبیر انجمن زعفران ایران اظهار میکند: تولید زعفران در کشور امسال حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد افزایش تولید زعفران داشته و قیمت نیز افت نداشته است با این وجود میزان صادرات زعفران در ۱۰ ماه ابتدای سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۰ درصد کاهش پیدا کرده است.
وی با انتقاد از دستورالعملهای بانک مرکزی در بازگشت ارز حاصل از صادرت محصولات کشاورزی توضیح میدهد: این تصمیم زمینه را قاچاق زعفران فراهم کرده است و مقدار قابل توجهی از زعفران کشور از طریق کشورهای همسایه از کشور خارج میشود تاجایی که کاهش ۱۰ درصدی صادرات قانونی زعفران در برابر صادرات غیر رسمی و قاچاق این محصول میزان قابل توجهی نیست.
دبیر شورای ملی زعفران ایران با اشاره به جدی بودن مشکل قاچاق زعفران ادامه میدهد: مسئولان جهاد کشاورزی و دولت باید برای این مشکل چارهاندیشی کنند، زیرا هدف قاچاقچیان به دست آوردن درآمد بیشتر است بنابراین با اقداماتی مانند مخلوط کردن زعفران بیکیفیت با زعفران ایرانی و فروش آن به کشورها به نام زعفران ایرانی به کیفیت و اصالت زعفران ایران لطمه وراد میکنند.
وی پدیده قاچاق زعفران را مشکلی فراگیر در بین تجار افغانستان، اسپانیا، چین، یونان و حتی ترکیه بیان میکند و میگوید: در این شرایط کمترین ارزش افزوده نصیب کشاورز و صادرکننده ایرانی میشود. از سوی دیگر هنوز در بازارهای جهانی هویت مشخصی برای زعفران ایرانی ایجاد نکردیم.
منوچهری تصریح میکند: شورای ملی زعفران بدون استفاده از بودجه دولتی و حمایت اتاق بازرگانی ایران و خراسان رضوی در راستای ایجاد این هویت مشخص برای زعفران ایرانی با سازمان جهانی مالکیت فکری ارتباط برقرار کرده و پس از برگزاری نشست مشترک برند ایرانی تأیید شد؛ ولی هنوز درگیر تأمین منابع مالی برای ثبت این برند در ۶۰ کشور جهان هستیم و امکان تأمین منابع مالی برای ثبت این برند را نداریم.
گام نخست؛ ثبت زعفران ایرانی
وی به ثبت رساندن زعفران ایرانی را در کشورهای جهانی را گام نخست برای حمایت از تولید و صادرکنندگان این محصول میداند و ادامه میدهد: شورای ملی زعفران در حال انجام این کار است و لازم است که دولت و متولیان به ما کمک کنند همچنین باید هزینه تمام شده تولید زعفران را برای کشاورز پایین بیاوریم تا کشورهای دیگر به کشت زعفران روی نیاورند هرچه قیمت افزایش پیدا کند انگیزه کشت زعفران در کشورهای دیگر افزایش پیدا میکند.
وی در پایان تاکید کرد: کشورهای آسیای میانه تا چند سال پیش زعفران را نمیشناختند، اما اکنون با حمایت و سرمایهگذاری کشورهای اروپایی تولید کننده عمده زعفران هستند. اینها بخشی از بازار جهانی را در اختیار میگیرند.
دبیر شورای ملی زعفران ایران، زعفران را یک محصول فوق استراتژیک توصیف میکند و میگوید: به ازای هر واحد سرمایهگذاری برای زعفران به ازای ۱۰۰ واحد نتیجه میگیریم بنابراین لازم است که سهم ۹۶ درصدی خود را در بازار زعفران حفظ کنیم و با بازار سازی برای محصول با کیفیتتر تا پایان برنامه پنجم توسعه هدف درآمد یک میلیارد یورو را برای صادر کننده ایرانی داشته باشیم.
وی برندسازی زعفران را نیازمند حمایت دولت عنوان میکند و یادآور میشود: زعفران تنها محصولی است که انحصار آن در دنیا در اختیار ما قرار دارد، اما آیا همیشه به همین شکل باقی میماند؟ دیگر کشورهای آسیایی از جمله ازبکستان تاجیکستان نیز این محصول را کشت میکنند و این احتمال وجود دارد که در آینده با توجه به دستمزد ارزان و امکانات کشاورزی و زمین و آب بخشی از جایگاه ما را بگیرند پس باید برای حفظ بازار جهانی اقدام کنیم.
رفع موانع تعهد ارزی، جداسازی محصولات کشاورزی از دیگر کالاهای صادراتی و ایجاد مشوقهای صادراتی از جمله راهکارهایی است که برای رونق تولید و صادرات طلای سرخ ایران در برابر قاچاق رو به رشد این محصول پیشنهاد میشود تا بازار زعفران به عنوان یک میراث ملی برای کشور حفظ شود در حالی به گفته کارشناسان ادامه سیاستهای ناکارآمد در این حوزه باعث میشود که نهتنها بخش عمدهای از این بازار را به رقبا واگذار کنیم، بلکه خطر از بین رفتن هویت ایرانی این محصول نیز جدی خواهد شد.
شعارسال با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از ایمنا، تاریخ انتشار: 14اسفند1403، کدخبر:844019، www.imna.ir