شعارسال: در سال‌های اخیر ایران به‌طور جدی به سمت توسعه و تقویت مسیر‌های ترانزیتی منطقه‌ای حرکت کرده است و یکی از محور‌ها برجسته این تلاش‌ها، ارتقاء ارتباط ترانزیتی با کشور پاکستان است و تهران و اسلام‌آباد با امضای سند همکاری حمل‌ونقل و ترانزیت، گامی مهم در جهت تسهیل عبور کالا و تقویت مراودات اقتصادی برداشتندو این همکاری در چارچوب دیپلماسی اقتصادی دولت جمهوری اسلامی تعریف شده و نقش ایران را به عنوان یک مسیر ترانزیتی راهبردی در منطقه پررنگ‌تر می‌کند.

یکی از پروژه‌های کلیدی در این زمینه، تقویت بخش ریلی مسیر زاهدان–کویته است؛ مسیر ریلی که انتظار می‌رود ظرفیت ترانزیت بین ایران و پاکستان را تا پنج برابر افزایش دهد و مدیران راه‌آهن ایران در دیدار با مقامات پاکستانی اعلام کردند که امکان جابجایی کالا در مسیر ریلی میان دو کشور در وضعیت کنونی پایین‌تر از ظرفیت واقعی است و پاکستان آمادگی خود را برای مشارکت در تأمین زیرساخت‌ها و واگن‌ها اعلام کرده است و همچنین پیش‌بینی شده است که در سال جاری میزان ترانزیت ریلی میان دو کشور به حدود ۱۰۰ هزار تن برسد.

در کنار مسیر ریلی، مرز ریمدان در استان سیستان و بلوچستان به عنوان یکی از گذرگاه‌های راهبردی میان ایران و پاکستان در دستور کار قرار دارد و مسئولان جمهوری اسلامی اعلام کرده‌اند که زیرساخت‌های مرز ریمدان حداکثر طی سه ماه آینده تکمیل و صادرات و واردات رسمی از این مرز آغاز خواهد شد و علاوه بر این، بحث ایجاد منطقه آزاد مشترک ایران و پاکستان در حوالی ریمدان و اتصال این منطقه به بندر چابهار نیز مطرح شده است تا ایران بتواند جایگاه خود را به‌عنوان یک نقطه محوری ترانزیت در مسیر‌های شرق–غرب تقویت کند.

نقشه تجارت آسیا با محوریت ایران و پاکستان بازنویسی می‌شود

مهدی کریمی، کارشناس حمل و نقل و تزانزیت اظهار کرد: با گسترش همکاری‌های حمل‌ونقلی میان ایران و پاکستان، دو کشور در آستانه تبدیل شدن به محور ترانزیتی جدید منطقه قرار گرفته‌اند و از توسعه خطوط ریلی و دریایی تا پیوستن ایران به کریدور چین–پاکستان، چشم‌انداز تازه‌ای از همکاری‌های راهبردی برای اتصال شرق و غرب آسیا در حال شکل‌گیری است و ایران و پاکستان در ماه‌های اخیر مسیر تازه‌ای از همکاری‌های اقتصادی را آغاز کرده‌اند؛ مسیری که تمرکز اصلی آن بر حمل‌ونقل، ترانزیت و ایجاد پیوند‌های زیرساختی است، دو کشور با تکیه بر موقعیت ژئوپلیتیکی ویژه خود در مسیر جاده ابریشم جدید، در تلاش هستند تا به بازیگران اصلی در شبکه تجارت آسیا تبدیل شوند.

وی افزود: در جریان بیست‌ودومین نشست کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و پاکستان در تهران، وزرای دو کشور با تأکید بر نقش حمل‌ونقل به عنوان محور توسعه روابط تجاری، از تدوین نقشه راه تجارت ۱۰ میلیارد دلاری خبر دادند. این هدف بر پایه پروژه‌هایی، چون گسترش خطوط ریلی، جاده‌ای، دریایی و هوایی استوار است.

اتصال دریا به ریل؛ راهی برای جهش تجارت

کارشناس حمل و نقل و تزانزیت تصریح کرد: یکی از مهم‌ترین تصمیمات این نشست، راه‌اندازی خطوط مستقیم کشتیرانی میان بنادر ایران و پاکستان بود و این خطوط قرار است بنادر چابهار و بندرعباس را به کراچی، گوادر و پورت‌قاسم متصل کند؛ اقدامی که هزینه حمل‌ونقل را کاهش داده و سرعت مبادلات تجاری را افزایش می‌دهد؛ کارشناسان معتقدند، هم‌افزایی چابهار و گوادر نه تنها به سود دو کشور، بلکه در خدمت تقویت امنیت زنجیره تأمین منطقه‌ای است؛ در کنار حمل‌ونقل دریایی، بازسازی مسیر ریلی زاهدان – میرجاوه – تفتان نیز در دستور کار قرار گرفته است و این مسیر که پل ارتباطی اصلی دو کشور در حوزه ریلی محسوب می‌شود، پس از نوسازی می‌تواند به مسیر ترانزیت کالا‌های چین و آسیای مرکزی از طریق پاکستان و ایران تا بنادر خلیج‌فارس تبدیل شود.

پیوستن ایران به کریدور ۶۰ میلیارد دلاری چین – پاکستان (CPEC) می‌تواند نقشه تجارت آسیا را دگرگون کند و حتی تعامل کریدور ریلی اسلام‌آباد – تهران – استانبول که ذیل اکو تعریف شده، با کریدور اقتصادی چین – پاکستان که با هدف دور زدن تنگه مالاکای تحت نفوذ آمریکا توسعه یافته، می‌تواند راهبردی برای مقابله با غرب باشد و حضور ایران در این طرح، حلقه‌ای حیاتی میان شرق و غرب می‌سازد و امکان دسترسی مستقیم به بازار‌های چین، غرب آسیا، ترکیه و اروپا را فراهم می‌کند

کریمی ادامه داد: ایران همچنین برنامه ساخت خط‌آهن جدید با عرض استاندارد در مسیر زاهدان–کویته را دنبال می‌کند؛ اقدامی که ظرفیت جابه‌جایی بار و مسافر میان دو کشور را چند برابر خواهد کرد و در کنار این، قطار بین‌المللی اکو در مسیر اسلام‌آباد – تهران – استانبول (ITI) قرار است به‌صورت منظم ماهیانه فعال شود تا پلی ریلی میان جنوب آسیا و اروپا شکل گیرد.

وی عنوان کرد: پیوستن ایران به کریدور ۶۰ میلیارد دلاری چین – پاکستان (CPEC) می‌تواند نقشه تجارت آسیا را دگرگون کند و حتی تعامل کریدور ریلی اسلام‌آباد – تهران – استانبول که ذیل اکو تعریف شده، با کریدور اقتصادی چین – پاکستان که با هدف دور زدن تنگه مالاکای تحت نفوذ آمریکا توسعه یافته، می‌تواند راهبردی برای مقابله با غرب باشد و حضور ایران در این طرح، حلقه‌ای حیاتی میان شرق و غرب می‌سازد و امکان دسترسی مستقیم به بازار‌های چین، غرب آسیا، ترکیه و اروپا را فراهم می‌کند.

کارشناس حمل و نقل و تزانزیت افزود: موقعیت استراتژیک ایران در تلاقی کریدور‌های شمال–جنوب و شرق–غرب، فرصتی تاریخی برای شکل‌دهی به یک اتحاد سه‌جانبه میان ایران، چین و پاکستان فراهم آورده است و این اتحاد می‌تواند به کاهش هزینه‌های ترانزیت، افزایش امنیت انرژی و ایجاد مسیر جایگزین برای مسیر‌های دریایی غربی منجر شود.

کریمی بیان کرد: همکاری‌های حمل‌ونقلی و ترانزیتی میان دو کشور تنها یک پروژه اقتصادی نیست، بلکه نقطه آغاز شکل‌گیری یک نظم ترانزیتی نوین در منطقه است و نظمی که در آن، ایران و پاکستان با تکیه بر جغرافیا، دریا و ریل، به حلقه اتصال شرق به غرب جهان تبدیل می‌شوند؛ در این نظم نوین، همکاری‌های مرزی به‌ویژه مرز تازه احداث ریمدان، نقش پررنگی دارند و باید تردد کامیون‌های دو طرف روان شود.

وی خاطرنشان کرد: ایران و پاکستان دارای ۴ مرز مشترک است که شامل، گذرگاه مرزی میرجاوه (ایران) – شهر تفتان (پاکستان) (جاده و قطار)، گذرگاه مرزی پیشین (ایران) –‌مند (پاکستان) (جاده)، گذرگاه مرزی کوهک (ایران) - چدگی (پاکستان) (جاده) و گذرگاه مرزی ریمدان (ایران) - گبد (پاکستان) (جاده) است.

در سال‌های اخیر، ایران و پاکستان با تکیه بر موقعیت ژئوپلیتیکی استراتژیک خود، گام‌های بلندی در جهت تقویت همکاری‌های حمل‌ونقلی و ترانزیتی برداشته‌اند. امضای سند همکاری حمل‌ونقل و ترانزیت، توسعه مسیر ریلی زاهدان–کویته، راه‌اندازی خطوط کشتیرانی مستقیم میان بنادر دو کشور، و تکمیل زیرساخت‌های مرز ریمدان، نشان‌دهنده تعهد جدی دو طرف برای تبدیل شدن به محور ترانزیتی منطقه‌ای است و این اقدامات نه‌تنها ظرفیت ترانزیت کالا را چندین برابر افزایش می‌دهد، بلکه زمینه‌ساز ایجاد پیوند‌های اقتصادی عمیق‌تر و تسهیل مبادلات تجاری در چارچوب چشم‌انداز ۱۰ میلیارد دلاری دو کشور خواهد بود.

هم‌زمان، پیوستن ایران به کریدور اقتصادی چین–پاکستان (CPEC) و هم‌افزایی آن با کریدور ریلی اسلام‌آباد–تهران–استانبول (ITI)، فرصتی تاریخی برای شکل‌گیری یک شبکه ترانزیتی یکپارچه از شرق آسیا تا اروپا فراهم کرده است. این همکاری‌های چندجانبه، علاوه بر کاهش وابستگی به مسیر‌های دریایی تحت نفوذ غرب، امنیت زنجیره تأمین منطقه‌ای را تقویت کرده و ایران را به عنوان حلقه‌ای حیاتی در مسیر جاده ابریشم نوین تثبیت می‌کند. در این راستا، همکاری‌های مرزی، به‌ویژه فعال‌سازی مرز ریمدان و برنامه‌ریزی برای ایجاد منطقه آزاد مشترک متصل به بندر چابهار، نقش کلیدی در تحقق این چشم‌انداز راهبردی ایفا خواهد کرد.

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از ایمنا، 16مهر1404، 912791، www.imna.ir