شعارسال: در سال‌های اخیر، افت تحصیلی دانش‌آموزان به یکی از دغدغه‌های اصلی نظام آموزشی کشور تبدیل شده است. هم‌زمان با آغاز امتحانات نهایی، آمار‌ها نشان می‌دهد که میانگین معدل دانش‌آموزان در سال گذشته بین ۸ تا ۱۰ در نوسان بوده است؛ وضعیتی که نگرانی‌های جدی درباره کیفیت آموزش و عملکرد کلی نظام آموزشی را افزایش داده است. با وجود گذشت یک سال از طرح این مسئله، شواهد حاکی از آن است که هنوز تغییر محسوسی در بهبود کیفیت یادگیری و ارتقای سطح تحصیلی دانش‌آموزان رخ نداده است. روزنامه دولت در مطلبی نوشته یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر در این افت تحصیلی، شرایط نامناسب اقتصادی خانوار‌ها عنوان شده است. در همین راستا، مدیر گروه سیاست‌های حمایتی و مقابله با فقر مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، کاهش هزینه خانوار برای تحصیل فرزندان را یکی از دلایل اصلی افت میانگین معدل دانش‌آموزان می‌داند. دکتر هادی موسوی‌نیک در این‌باره تصریح می‌کند: «عوامل مختلفی بر وضعیت کیفیت آموزش تأثیرگذار است که هر کدام به اندازه خود وزن دارند. یکی از عوامل مهمی که بر کیفیت آموزشی تأثیر می‌گذارد، مشکلات اقتصادی است. به تعبیر دیگر می‌توان گفت که میان وضعیت اقتصادی و وضعیت آموزشی یک سری بده‌بستان‌هایی وجود دارد.» وی با اشاره به پیامد‌های تضعیف وضعیت اقتصادی خانواده‌ها می‌افزاید: «وقتی اوضاع اقتصادی بدتر می‌شود، پدیده‌های بازدارنده در آموزش دانش‌آموزان نیز بیشتر می‌شود که یکی از پیامد‌های آن بازماندگی از تحصیل است.»

بررسی‌های آماری نیز این ادعا را تأیید می‌کند. موسوی‌نیک درباره تأثیر تورم بر آموزش می‌گوید: «سال ۹۷ که شاهد افزایش قیمت‌های ارز، تورم و کاهش درآمد‌ها بودیم، آمار بازماندگی از تحصیل به‌خصوص در دوره‌های متوسطه رشد قابل‌توجهی داشت.» او همچنین به دوران کرونا اشاره کرده و توضیح می‌دهد که اگرچه در آن مقطع عامل اقتصادی پررنگ نبود، اما پیامد‌های بهداشتی باعث شد «حدود صد هزار دانش‌آموز ابتدایی در مدارس ثبت‌نام نکنند» و در حال حاضر «نزدیک به یک میلیون نفر بازمانده از تحصیل داریم.» از سوی دیگر، رابطه آموزش و اقتصاد رابطه‌ای دوسویه است. به گفته موسوی‌نیک: «فقر یک تله است و یکی از عواملی که می‌تواند افراد را از این تله نجات دهد و رها کند، آموزش است.» با این حال، کاهش کیفیت آموزشی موجب تضعیف تحرک‌های بین‌نسلی شده است. او با استناد به پژوهش‌های دانشگاه شریف بیان می‌کند: «اگر یک نفر در ایران دهک اول باشد، به احتمال ۴۰ درصد، نسل بعدی او در دهک اول باقی می‌ماند… این موضوع قطعاً با کیفیت آموزشی مرتبط است.» کاهش سرمایه‌گذاری دولت در آموزش نیز از عوامل تأثیرگذار دیگر است. موسوی‌نیک توضیح می‌دهد: «در ۱۵ سال اخیر هزینه‌های دولت برای سیستم آموزش کشور ۱۲ درصد کاهش پیدا کرده است.» هم‌زمان، توان مالی خانوار‌ها نیز افت کرده و به گفته او «در دهه ۹۰ هزینه هر خانوار برای تحصیل فرزندشان ۴ درصد از کل هزینه‌ها بوده، اما اکنون این میزان به ۲ درصد تقلیل یافته است.» با این حال، وی تأکید می‌کند که نباید همه مشکلات را صرفاً به اقتصاد نسبت داد و نقش آموزش و پرورش را نادیده گرفت: «ما نمی‌خواهیم این موضوع را به این تقلیل دهیم که فقط اقتصاد منجر به کاهش افت تحصیل یا بازماندگی از تحصیل شده، بلکه اقداماتی که آموزش و پرورش در این میان انجام داده نیز از هر چیزی مهم‌تر است.» در مجموع، این گفته‌ها نشان می‌دهد که مشکلات اقتصادی، کاهش سرمایه‌گذاری دولتی‌های گذشته افت توان مالی خانوار‌ها و ضعف سیاست‌های آموزشی، در کنار یکدیگر زمینه‌ساز افت تحصیلی دانش‌آموزان شده‌اند؛ مسئله‌ای که نیازمند توجه فوری و برنامه‌ریزی جدی در سطح کلان است.

شعارسال با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از آرمان امروز، تاریخ انتشار: 1دی1404، کدخبر:115097، https://armandaily.ir/