شعار سال: به منظور گسترش فرهنگ «پژوهش» در جامعه و ارج نهادن به مقام «پژوهشگران»، ۲۵ آذر تا یکم دی از سوی «شورای فرهنگ عمومی» کشور به نام «هفته پژوهش» نامگذاری شده است. وزارت «علوم، تحقیقات و فناوری» نیز از سال ۱۳۷۹ چهارمین هفته آذرماه را به نام هفته پژوهش نامگذاری کرده است. علت نامگذاری این روز و هفته آشنایی بیشتر مردم با اهمیت پژوهش، نقش، جایگاه و تأثیر آن در اداره سازمان‌ها، اداره کشور و جامعه و بهبود وضع زندگی شهروندان است. از شاخص‌های مهم توسعه و پیشرفت جامعه، پژوهش‌هایی است که در زمینه‌های مختلف صنایع و کشاورزی و پزشکی و آموزش و… صورت می‌گیرد. پژوهش منجر به افزایش دانش بشر وارائه راهکارهای عملی برای رفع مشکلات می‌شود. ‏با نگاهی به سابقه پژوهش و کار پژوهشی در ایران، در می‌یابیم که کشورمان در این حوزه جایگاه مناسبی ندارد. توجه به آمار تعداد محققان کشور، سهم بودجه در نظر گرفته شده برای پژوهش، تعداد مراکز تحقیقاتی و… در مقایسه با کشورهای توسعه‌یافته، نشان از لزوم تدبیر هرچه بیشتر مسئولان در این باره دارد. در این نوشتار به پژوهش‌های بدون زحمت و یا کم‌زحمتی که منجر به گرفتن نمره و امتیاز می‌شود اشاره کوتاهی شده است.

چند سالی است که پیشرفت تکنولوژی و استفاده از موتورهای جست‌وجو کار تحقیق و پژوهش را در بین محصلان و دانشجویان و معلمان ما آسان کرده است. معلمان در مقاطع مختلف در برخی از دروس بخشی از نمره مستمر دانش‌آموز را به تحقیق و پژوهش اختصاص می‌دهند. در پایه‌های پایین‌تر معمولا پدر و مادر و در مقاطع بالاتر خود دانش‌آموز دست به کارشده و از اینترنت مطلب جمع‌آوری می‌کنند یا کافی‌نت‌های محله با هزینه اندکی انجام تحقیق را متقبل می‌شوند. بسیاری از مواقع دانش‌آموز حتی زحمت خواندن تحقیق را هم به خود نمی‌دهد. معلم مربوطه هم شاید نگاه جدی به این تحقیق‌ها نیندازد و برگه‌های سفید و رنگی و طلق و شیرازه سر از سطل زباله در می‌آورند.

متأسفانه انجام این نوع پژوهش در بین معلمان نیز رواج دارد. از نوشتن مقاله تخصصی برای کسب درجه عالی در نظام رتبه‌بندی تا ارائه تحقیق برای گرفتن نمره ارزشیابی و انجام اقدام پژوهی!

اقدام پژوهی فعالیتی است که یک معلم برای یک دانش‌آموز و یا گروهی از دانش‌آموزان برای رفع یک مشکل در طول سال تحصیلی با ارائه مستندات باید تهیه کند و واحد پژوهش اداره آموزش و پرورش به این کار امتیاز می‌دهد. جالب این که بارها دیده شده معلمی که شخصا کار را انجام داده امتیازی کسب نکرده و معلمی دیگر با افتخار بیان کرده من فقط ۱۵هزار تومان دادم و نمره کامل هم کسب کردم!

انجام تحقیقات و پایان‌نامه‌های دانشجویی در مقاطع مختلف تا دکترا نیز توسط مؤسسات مختلف با سهولت انجام می‌شود. کافی است در گوگل واژه پایان‌نامه را جست‌وجو کنید. اسامی مؤسسات مختلف که کار پایان‌نامه و یا نوشتن مقاله و تحقیق را برعهده دارند، ردیف می‌شود. با پرداخت هزینه، پایان‌نامه شما آماده می‌شود و چند روز باقی‌مانده به دفاع با برگزاری یک یا دو جلسه توجیهی در جریان پایان‌نامه قرار می‌گیرید. پایان‌‌نامه‌هایی با آمار و ارقام دلخواه که با واقعیت هیچ تناسبی ندارد. قطعا استادان تفاوت کاری که خود فرد انجام داده با کار بیرون را متوجه می‌شوند، ولی گاهی استادان محترم، فرد یا مؤسسه‌ای را برای انجام بخش‌هایی از کار یا نوشتن مقاله معرفی می‌کنند. برای گرفتن نمره ۲۰ پایان‌نامه در مقطع ارشد باید مقاله تخصصی در مجلات معتبر داخل یا خارج ازکشور چاپ شود. باز هم مؤسسات تنهایتان نمی‌گذارند، مقاله نیم‌نمره‌ای می‌خواهی یا یک‌نمره‌ای؟ با تضمین چاپ! این پایان‌نامه‌ها در اکثر مواقع کاربردی ندارند. اگر قرار بر انجام اقداماتی بر پایه این آمار و نتایج واهی باشد چه خواهد شد؟

همه چیزمان با هم جور است. به امید روزی که ضرورت پژوهش یک دغدغه جدی برای مسئولان کشور و مدارس و دانشگاه‌ها و مراکز علمی باشد.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت معلم ایرانی، تاریخ انتشار 27 آذر 96، کد مطلب: 22088 ، www.moallemirani.com