کاهش 88 درصدی صادرات خودرو طی پنج سال

در سطح جهان صنعت خودرو به‌عنوان لوکوموتیو رشد صنایع دیگر شناخته می‌شود، به‌طوری‌که ۶۰ رشته صنعتى ازجمله صنعت فولاد، آلومینیوم، مس، شیشه، لاستیک، نساجى، الکترونیک، رنگ، مواد شیمیایى و… با این صنعت در ارتباط زنجیره‌ای هستند.

شعار سال: صنعت خودروسازی در ایران نیز پس از نفت، بزرگ‌ترین صنعت کشور است، چنانکه در سال ۹۵ ایران با تولید بیش از یک‌میلیون و ۳۵۰ هزار دستگاه خودرو (سواری و تجاری)، در رتبه هجدهم جهان قرار گرفت، با این‌حال تولیدکنندگان ایرانی سهم بسیار ناچیزی در بازار جهانی دارند، به‌طوری‌ که در سال ۱۳۹۱ ارزش خودروهای صادراتی ایران ۲۳۵ میلیون دلار بوده که این میزان با کاهش ۸۸ درصدی، در سال ۱۳۹۵ به ۳۸ میلیون دلار تنزل یافته است.

برآورد عجیب!

با وجود کاهش بسیار قابل‌توجه میزان صادرات خودروسازان، وزارت صنعت، معدن و تجارت در «برنامه راهبردی صنعت» در بخش برنامه راهبردی خودرو (ویرایش اسفند ۹۵)، میزان تولید خودروهای سواری در سال ۱۴۰۴ را سالانه سه میلیون دستگاه برآورد می‌کند که قرار است ۳۳ درصد آن، یعنی نزدیک به یک‌میلیون دستگاه به بازارهای جهانی صادر شود!

همچنین بر اساس همین برنامه راهبردی، در سال ۱۳۹۶ تولید سالانه خودروهای سواری ۱۴۰۰ دستگاه برآورد شده است که ۳۳ درصد آن (۴۶۲هزار دستگاه) باید صادر شود، این در حالی است که در بهترین شرایط، در طول نه‌ ساله ۹۴-۱۳۸۵حدود ۳۹۵ هزار دستگاه انواع خودرو سواری (به‌طور متوسط سالیانه ۴۳هزار و هشتصد دستگاه) به بازارهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای صادر شده است که این میزان در سال ۱۳۹۵ به ۱۰ هزار دستگاه و در نه ماهه سال جاری به ۱۸۹۱ دستگاه کاهش‌یافته است.

دوپینگ خارجی در صنعت خودرو

بر اساس آمارهای رسمی، میزان تولید انواع خودروهای سواری در سال ۱۳۸۸ بیش از یک‌میلیون و ۱۹۳ هزار دستگاه بود که این میزان با افزایش ۱۲ درصدی در سال ۱۳۸۹ به یک‌میلیون و ۳۶۰ هزار دستگاه و با افزایش چهار درصدی در سال ۱۳۹۰ به یک‌میلیون و ۴۲۰ هزار دستگاه رسید، اما با شروع تحریم‌های ظالمانه، تولید خودروهای سواری در سال ۱۳۹۱ به ۷۸۸ هزار و ۳۵۷ دستگاه و در سال ۱۳۹۲ به ۶۲۴ هزار و ۷۴۹ دستگاه رسید.

خودروسازی ایران پس از آمدن دولت روحانی با قراردادهای خارجی جانی دوباره به خود گرفت، چنانکه میزان تولید خودروهای سواری در سال ۱۳۹۳ به ۹۵۸ هزار و ۳۳۹ دستگاه و در سال ۱۳۹۵ به یک‌میلیون و ۲۵۵ هزار و ۲۱۱ دستگاه رسید. قابل‌ذکر است که به لحاظ کمّی، تولید خودروهای سواری هنوز ۱۶۶ هزار دستگاه با تولید سال ۱۳۹۰ فاصله دارد.

صادرات خودرو نه‌ ماهه امسال کمتر از ۱۹۰۰ دستگاه

بر اساس آنچه در نمودار آمده در سال ۱۳۸۹ تعداد ۸۱ هزار و ۵۹۶ دستگاه انواع خودرو توسط دو شرکت خودروسازی سایپا و ایران‌خودرو صادر شده است که این میزان با شدت گرفتن تحریم‌ها، در سال ۱۳۹۰ با کاهش ۵۳ درصدی به ۳۸ هزار و ۲۵۸ دستگاه، در سال ۹۱ با افزایش ۳۰ درصدی به ۵۵ هزار دستگاه و در سال ۹۲ با کاهش ۸۲ درصدی به ۱۰ هزار دستگاه تنزل یافت. البته در این دوره تولید خودروهای داخلی به کمتر از یک‌ میلیون خودرو رسیده بود.

با روی کار آمدن حسن روحانی گرچه مثبت شدن تراز تجاری (سال ۹۴ و ۹۵) یکی از افتخارات دست‌نیافتنی این دولت معرفی شد، اما صادرات خودرویی‌ها دیگر به سال‌های دولت دهم نرسید، چنانکه صادرات خودروهای سواری در سال ۹۳ به ۲۷ هزار دستگاه، در سال ۹۴ به ۲۴ هزار و ۵۰۰ دستگاه و در سال ۹۵ به ۱۰ هزار دستگاه رسیده است. اما بدترین وضعیت صادرات خودروهای سواری در سال جاری اتفاق افتاده است، چنانکه در نه‌ ماهه اخیر فقط ۱۸۹۱ دستگاه انواع خودرو سواری صادر شده است.

آمار صادرات ۱۸۹۱ دستگاه خودرو در نه ماهه امسال در حالی منتشر می‌شود که در همین مدت بیش از ۵۷ هزار دستگاه انواع خودروی سواری از کشورهای اروپایی و آسیایی به کشور وارد شده است.

چرا صادرات خودرو کم شد؟

امیرحسین کاکایی، عضو هیات‌علمی دانشگاه علامه درباره کاهش صادرات خودرو گفت: «چشم‌انداز حالتی مطلوب است که باید به دلایلی به آن رسید. یکی از دلایل این است که یک ظرفیت‌سازی در کشور رخ می‌دهد و اگر ۳۰ درصد صادرات نداشته باشیم بازار ایران کشش این مقدار تولید را ندارد.» وی افزود: «باید روندی داشته باشیم که به چشم‌انداز برسیم. عدد و ارقام ما به ‌هیچ‌وجه راضی‌کننده نیست. عددهای فعلی در مقابل اهداف در حد صفر است. صادرات نیاز به کالای خوب دارد. ۱۰ سال پیش که صادرات زیادی داشتیم علتش این بود که سمند به نسبت، کالای روزی بود ولی الان دیگر به آن صورت نیست.»

کاکایی معتقد است خودروسازان ضعیف عمل کرده‌اند ولی در سال‌های اخیر چند اقدام جدید را صورت داده‌اند. وی ادامه داد: «در قراردادهای مشترک با شرکت‌های خارجی مشخص‌شده است که باید ۳۰ درصد از تولید را صادر کنند. البته هنوز این قراردادها به تولید انبوه نرسیده است. اولین قرارداد انبوه با شرکت پژو است که البته با تاخیر شروع‌شده است و امسال نمی‌توانند صادرات داشته باشند. تمهید بعدی طراحی خودروی جدید است که ایران‌خودرو با کمک خارجی‌ها به‌تازگی کارهایی را شروع کرده است. سایپا هم کارهایی را صورت داده است که تا سال آینده به نتیجه نمی‌رسد.»

البته کاکایی تاکید کرد که فعلا چیزی از صادرات مشاهده نکرده‌ایم. این کارشناس خودرو ادامه داد: «در امسال غیرممکن است این مقدار صادرات رخ بدهد. امیدواریم خودروسازان سال بعد این تعهد را اجرایی کنند. متاسفانه عدد صادرات امسال بسیار کم است و سال‌های پیش‌نیز مشکلات زیادی وجود داشته است.»

محصولات ما مطلوب مشتری نیست!

فرید زاوه، کارشناس خودرو نیز درباره دلایل کاهش صادرات خودرو در سال‌های اخیر گفت: «برای صادرات باید کالای قابل صادر کردن داشته باشیم. باید محصولی باشد که بتواند رقابت کند. ما اصولا توان مدیریت درست اقتصادی را نداریم، بنابراین مجبوریم مدام دیوار تعرفه را بالاتر ببریم تا محصول خود را حفظ کنیم.»

وی افزود: «محصولات ما مطلوب مشتری نیست و مشتری از ناچاری یا با استفاده از رانت‌های تعرفه‌ای آن را خریداری می‌کند.»

فرید زاوه معتقد است برای صادرات خودرو نیاز به شبکه‌های فروش محصولات و هزینه‌ای بسیار سنگین تبلیغات داریم. خودروسازهای ما توان این سرمایه‌گذاری‌ها را ندارند. نیاز به شبکه بسیار گسترده برای بازاریابی داریم. به نظر نمی‌رسد در این حوزه قدم خاصی برداشته‌ شده باشد. این کارشناس خودرو راه دیگر برای رهایی از خدمات پس از فروش و تبلیغات را این دانست که با صاحبان برند کار تولید را انجام دهیم.

وی تاکید کرد: «برای این منظور باید یک کارخانه باشیم برای صاحبان برند و محصولی را برای آنها تولید کنیم و در بازارهای آنها بفروشیم. برای این کار نیز اصولی رفتار نکرده‌ایم. به این دلیل که تنها محصول پرتیراژی که می‌توانیم در بازارهای جهانی بفروشیم محصولات رنو هستند که بسیار قدیمی‌اند. حتی در کارخانه‌های ما ساندرو اتاق جدید تولید نمی‌شود یا ال۹۰ به‌روز نشده است و همان محصولات ۱۴ سال پیش‌تولید می‌شود. طبعا رنو برای این محصولات قدیمی بازار ندارد. به‌طورکلی اهداف مشخص‌شده با سیاست‌های اجرایی و مدیریتی همخوانی ندارد.»

زاوه افزود: «در دنیا ۱۰۰ میلیون خودرو فروخته می‌شود و گرفتن سهم سه میلیونی از آن کاملا امکان‌پذیر است. به شرطی که بی‌خیال این موضوع شویم که مردم حتما سوار ۴۰۵ و پراید شوند.»