شعارسال: «فرهنگ» واژه‌ای است که به دلیل گستردگی معنا و حوزه فراگیری زندگی، تعاریف متعددی دارد. سال‌ها و شاید بهتر باشد بگوییم قرن اخیر ابر قدرت‌های جهان تصمیم گرفتند جنگ سخت را کنار بگذارند و به جای آن جنگ نرم را با کشورهای دیگر از سرگیرند. جنگی که بازیگر نقش اول آن فرهنگ است.

قدرت‌های جهانی در پروژه جنگ نرم سعی دارند کشورهایی که دارای فرهنگ غنی و هویت تاریخی و ملی هستند را با برنامه‌ریزی‌های مختلف از این فرهنگ و هویت جدا کنند و به جای آن از شاخص‌های فرهنگ غربی تبعیت کنند. البته در این میان جمهوری اسلامی ایران در نقطه مرکزی این هدف قرار دارد و کشورهای غربی و آمریکا سعی دارند مردم ایران را با پروژه‌های مختلف در تمام ابعاد از هویت اسلامی ایرانی خود که ریشه در تاریخ ملت ایران دارد دور کنند.

در این میان اما رهبر معظم انقلاب اسلامی از اوایل دهه هفتاد و در سالهای ابتدایی رهبری شان، تاکید زیاد بر این موضوع داشتند و از آن با عنوان تهاجم فرهنگی دشمن در برابر ایران نام بردند. البته ایشان در طی این سالها بارها اهمیت این موضوع را به مسئولین نظام در حوزه های مختلف هر بار با عناوین متفاوت مانند شبیه خون فرهنگی و ... گوشزد کردند.

یکی از حوزه‌هایی که مقام معظم رهبری برای مقابله با تهاجم فرهنگی دشمن و تقابل در برابر آن تاکید فراوانی دارند، دانشگاه‌های کشور است و در دیدارهای خود با اقشار مختلف به ویژه مسئولین فرهنگی کشور و دانشجویان توصیه‌هایی در این زمینه انجام داده اند.

در این گزارش بیانات مقام معظم رهبری و توصیه‌هایی که برای اعتلای فرهنگ از سال 92 تاکنون در دیدار با دانشجویان، استادان، پژوهشگران، و نخبگان علمی، شورای عالی انقلاب فرهنگی و دیگر اقشار مطرح نموده اند و همچنین شاخص های اصلی که مورد نظر و اهتمام ایشان است واکاوی شده است.

«بنده به دانشگاه علاقه‌مندم؛ من از دیرباز هم به دانشگاه معتقدم، هم بسیار علاقه‌مندم؛ بدانید دانشگاه و دانشجو امروز آماج بزرگ‌ترین توطئه‌ها است.» این قسمتی از بیانات رهبر معظم انقلاب پیرامون دانشگاه و اهمیت آن است. اهمیتی که البته فقط در جملات خلاصه نشده و جلسات مختلف سال‌های متمادی گذشته نشان از توجه جدی ایشان به دانشگاه و فضای آن است.

یکی مسائل جدی و مطالبات همیشگی رهبری از مسئولین دانشگاه‌ها، توجه به مباحث فرهنگی و تربیتی دانشجویان است که در سال‌های گذشته هم مورد تاکید جدی ایشان قرار گرفته است. در چند خط پیش‌رو به بازخوانی فرمایشات رهبرانقلاب در خصوص فضای فرهنگی دانشگاه‌ها می‌پردازیم.

لزوم معرفی هویت ملی به دانشجویان

بحران هویت یکی از مشکلات اساسی نسل جوان در هر کشوری است. این مساله در ایران که آماج حملات فرهنگی کشورهای غربی و شرقی است بیشتر نمایان شده است. یکی از مسائلی که مقام معظم رهبری همواره بر آن تاکید داشته و به مسئولین فرهنگی گوشزد کرده، آشنایی دانشجویان بر هویت ملی است موضوعی که متاسفانه در دانشگاه‌ها نه تنها از آن غفلت شده، بلکه گاهی هویت ملی تخطئه شده و دانشجو را به سمت فرهنگ‌‌های نوظهور غربی سوق می‌دهد. رهبری در دیدار با استادان، نخبگان و پژوهشگران دانشگاه در 31 خرداد 96 در لزوم این مساله می‌فرمایند: «یکی از خصوصیّاتی که این جوانی که شما تربیت می‌کنید و روی او اثر می‌گذارید باید دارا باشد، [این است که] معتقد و مُباهی به هویّت ملّی خود باشد. باید با این هویّت ملّی، این جوان را آشنا کنید که مُباهی به این هویّت باشد.»

ایشان در بخش دیگری از بیانات خود با اشاره به لزوم تبیین الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت افزودند: خب ما از چند سال قبل از این آمدیم گفتیم «الگوی ایرانی‌ـ‌اسلامی پیشرفت»؛ بنده کلمه‌ی توسعه را هم عمداً به کار نبردم. چون کلمه‌ی توسعه یک کلمه‌ی غربی است؛ یک مفهوم غربی دارد؛ من کلمه‌ی پیشرفت را به کار میبرم؛ این الگو را بگردیم پیدا کنیم! چرا باید برای پیشرفت ما، دستهای غربی الگو بدهند به‌صورت همین سند توسعه‌ی پایدار یا ۲۰۳۰ و امثال اینها؟ اینها کار کیست؟ کار شماها است، کار دانشگاه‌ها است، کار اساتید است.«

دانشگاه به عنوان یک مرکز فرهنگی و آگاه‌‌ساز باید آگاهی بخشی از هویت ملی برای دانشجویان و نسل جوان کشور بازخوانی و تبیین کند. اگر جوان از هویت خود آگاهی نداشته باشد قطعا دچار بحران هویت می‌شود و این مساله می‌تواند مشکلات فردی و اجتماعی برای جوانان و دانشجویان کشور به وجود بیاورد و آنها را به سمت فرهنگ‌های غیربومی سوق دهد که این مساله منجر به چندگانگی هویت خواهد شد.

آیت‌الله خامنه‌ای همچنین در 29 خرداد 95 در دیدار با استادان دانشگاه بار دیگر بر اهمیت این موضوع تاکید کرده و بیان می‌کنند: «باید دانشگاه را آراسته‌ به آن خصوصیّاتی کرد که کشور فردا، کشورِ بیست‌سال بعد و ایران بیست‌سال بعد به آن احتیاج دارد. مسئله‌ی دانشگاه این‌قدر مهم است... احساس هویّت و افتخار به هویّت لازم است. دانشجوی ما باید احساس هویّت ایرانی اسلامی بکند و به آن افتخار بکند.»

اختلاط جنسی در دانشگاه، دانشجویان را از فضای علمی و فرهنگ دینی دور می‌کند

اختلاط پسر و دختر در دانشگاه‌ها و ارتباطاتی که بعد از ساعات کلاسی به ویژه در انشگاه‌های تهران انجام می‌شود یکی از دغدغه‌های اصلی جامعه و خانواده‌هاست. اینکه کلاس‌های درس در دانشگاه با حضور دختر و پسر به طور مشترک برگزار شود شاید جای بحث و مشکل نباشد بلکه فضایی که دانشگاه‌ها برای اختلاط دانشجویان دختر و پسر فراهم کرده‌اند باعث هنجارشکنی می‌شود.

29 خرداد 95 رهبر در با استادن از برگزاری اردوهای مختلط گلایه کردند و افزودند: اینکه بنده گاهی اوقات راجع به این اردوهای مختلط و کارهای خلاف و این‌چیزها مدام تذکّر میدهم، این را حمل بر خشکه‌مقدّسی نکنند؛ اینها ایراد به وجود می‌آورد، اینها اشکال به وجود می‌آورد و محیط دانشگاه را از آن شکلی که باید و لازم است خارج می‌کند. اینکه ما در مقابل این‌چیزها بی‌تفاوت باشیم، درست نقطه‌ی مقابل آن‌چیزی است که ما امروز از دانشگاه توقّع داریم و در دانشگاه‌هایمان به آن نیاز داریم.

ایجاد اردوهای مختلط که گاهی توسط معاونت‌فرهنگی دانشگاه‌ها برگزار می‌شود یکی از مواردی است که جایی در رویکردهای فرهنگی دانشگاه و اعتلای فرهنگ دانشجویان ندارد. رهبری بارها و بارها در این مورد به مسئولین فرهنگی هشدار داده و با برگزاری این اردوها مخالفت کرده است اما هنوز در برخی دانشگاه‌ها برگزار می‌شود. ایشان سال 95 در دیدار با دانشجویان به مسله اختلاط پسر و دختر پرداختند: «اختلاط دو جنس از نظر اسلام یک چیز مطلوبی نیست. بله، در جلسات رسمی اشکالی ندارد، زن باشد، مرد باشد، بنشینند، بحث کنند؛ مجلس شورای اسلامی، مجلس مذاکره، مجلس مشورت امّا در محیط‌هایی که این اختلاط‌ها حدومرزی ندارد، این‌ها ضرر می‌زند، دلها را خراب می‌کند.«

همچنین 20 تیر 94 در دیدار با دانشجویان نیز اردوهای مختلط را کاری غلط دانشتند و بیان کردند: اینکه ما بیاییم دانشجوها را به خیال خودمان برای نشاط بخشیدن به محیط دانشجویی، به اردوی مختلط ببریم یا کنسرت موسیقی در دانشگاه تشکیل بدهیم، جزو غلط‌ترین کارها است.

کنسرت در دانشگاه کار ضدفرهنگی است راه نشاط بخشیدن به دانشجویان برگزاری کنسرت نیست

خبرهای زیادی از کنسرت‌ و رمتعاقب آن رفتارهای نابه هنجار در دانشگاه‌ها شنیده و تصاویری که گاه در شان دانشجویان و محیط علمی دانشگاه نیست منتشر می‌شود. در آیین نامه‌ای که برای برگزاری کنسرت در دانشگاه ابلاغ شده کنسرت را در حین برگزاری همایش‌ها مجاز دانسته‌اند اما به عنوان برنامه‌ای مجزا که فقط هدف برنامه برگزاری کنسرت باشد ممنوع دانسته است. این درحالی ست که دست دانشگاه‌ها و کانون‌های مختلف با این قانون باز گذاشته شده و آنها می‌توانند بین برنامه‌های مختلف به راحتی کنسرت برگزار کنند و با قانون نیز مغایرت نداشته باشد.

رهبر معظم انقلاب 29 خرداد 95 در دیدار با استادان فرمودند: مسئله‌ی بعدی این است که کار فرهنگی در دانشگاه، اصل است؛ یک کار فوق برنامه، یک کار حاشیه‌ای نیست؛ به کار فرهنگی اهمّیّت باید داده بشود البتّه معنای کار فرهنگی کنسرت آوردن در دانشگاه یا مثلاً فرض کنید که حرکات موزون در دانشگاه نیست؛ اینها کار فرهنگی نیست، اینها کار ضدّ فرهنگی است.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای همچنین در دیدار با روسای دانشگاه‌ها، پژوهشگاه ها و مراکز رشد وفناوری 20 آبان 94 ایجاد نشاط فرهنگی در دانشگاه را با برگزاری کنسرت کار اشتباهی دانستند و اظهار کردند: بعضی‌ها کار فرهنگی را در داخل دانشگاه با کنسرت و اردوهای مختلط اشتباه گرفته‌اند؛ خیال می‌کنند کار فرهنگی این است‌؛ می‌گویند باید دانشجو شاد باشد! شاد بودن برای هر محیطی چیز خوبی است امّا چه‌جوری؟ به چه قیمتی؟

ایشان همچنین 20 تیر 94 در دیدار با دانشجویان افزودند: اینکه ما بیاییم دانشجوها را به خیال خودمان برای نشاط بخشیدن به محیط دانشجویی، به اردوی مختلط ببریم یا کنسرت موسیقی در دانشگاه تشکیل بدهیم، جزو غلط‌ترین کارها است. برای تحرّک دانشجویی و تلاش دانشجویی و نشاط دانشجویی، راه‌های دیگری وجود دارد.

ایجاد تشکل‌های یکبار مصرف اهانت به دانشجویان است

سیاسیون کشور دانشگاه را تبدیل به باشگاه سیاسی کرده‌اند و از دانشجویان در انتخابات‌ها و تبلیغ احزاب در دانشگاه‌ها استفاده می‌کنند. برخی تشکل‌ها برای مدت کوتاهی در آستانه انتخابات ایجاد می‌شود اما بعد از آن هچ فعالیتی نمی‌کنند. مقام معظم رهبری سال 94 در دیدار با دانشجویان بیان کردند: تشکّلهایی هستند که مثل ظرفهای یکبار مصرف، فقط برای انتخابات به‌وجود می‌آیند؛ مصرفش فقط انتخابات است. بعضی از تشکّلها این‌گونه هستند؛ این اهانت به دانشجو است؛ نگاه ابزاری به دانشجو، آن هم دانشجوی نخبه‌ای که حالا در یک تشکّل بنا است گرد بیاید، این اهانت به او است.

ایجاد اینگونه تشکل‌ها که رهبری از آن به عنوان تشکل‌های یکبار مصرف تعبیر می‌کنند همواره مورد نقد مقام معظم رهبری بوده است علی رغم اینکه ایشان همواره دانشجویان را به فعالیت و آگاهی سیاسی ترغیب و تشویق کرده‌اند اما بین کار سیاسی و سیاسی‌کاری تفاوت قائل شدند و انها را سیاسی‌کاری در دانشگاه منع کرده‌اند.

ایشان در دیدار با دانشجویان سال 94 فرمودند :می‌دانم تشکّلهای گوناگونی در دانشگاه وجود دارد؛ بعضی‌شان یکبار مصرفند؛ قبل از انتخابات تشکّل درست می‌شود. حالا نوع دیگری از تشکّلها هم وجود دارد که یکبارمصرف نیست امّا برای معارضه‌ی با مجموعه‌ی انقلابی و مجموعه‌های متدیّن اصلاً به وجود می‌آید.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار دیگری که سال 94 با دانشجویان داشتند خطاب به دانشجویان فرمود: به‌هیچ‌وجه نگذارید افرادی که کلیدهای کار دستشان است، بر تشکّل‌های انقلابی و تشکّل‌های اسلامی سخت‌گیری کنند. مطلقاً اجازه‌ی این کار داده نشود و فضا را تنگ نکنند؛ بگذارند تشکّل‌های اسلامی و تشکّلهای انقلابی کار کنند.

لزوم تربیت نیروهای انقلابی در دانشگاه

تربیت نیروهای انقلابی یکی از موضوعاتی است که قبل از انقلاب فرهنگی در اوایل پیروزی انقلاب از طرف امام خمینی مطرح شد. امام خمینی تاکید زیادی بر انسان‌سازی توسط دانشگاه‌ها داشتند. رهبری معظم انقلاب اسلامی نیز همواره بر این موضوع تاکید کردند و آن را یکی از وظایف اصلی مسئولین فرهنگی در دانشگاه‌ها می‌دانند.

مقام معظم رهبری در دیدار با روسای دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و مراکز رشد و فناوری 20 آبان 94 فرمودند: جوانی که تربیت می‌شود در کار فرهنگی، باید به معنای واقعی کلمه اعتقاد داشته باشد به استقلال کشورش؛ مؤمن به مبانی انقلاب و نظام، مومن به فرهنگ اسلامی، خوش‌بین، خوش روحیّه. کار فرهنگی این است. خب، این کار آسانی نیست؛ خیلی کار سختی است. این برنامه‌ریزی میخواهد.

ایشان در این دیدار افزودند: باید کار فرهنگی دانشگاه این‌جوری باشد که افرادی تربیت کند مؤمن، متخلّق -با اخلاق خوب- انقلابی؛ کار فرهنگی چیزی است که اینها را تأمین کند. کار فرهنگیِ درست آن چیزی است که جوان ما را انقلابی بار بیاورد. این کشور انقلاب کرده، به این انقلاب باید پابند بود؛ مبانی این انقلاب را بایستی جزو اصول زندگی خود قرار داد تا بتوانیم پیش برویم.

آیت‌الله خامنه‌ای در سال 95 در یکی از دیدارهای خود با استادان وظیفه مدیران فرهنگی دانشگاه‌ها را حمایت از نیروهای انقلابی در دانشگاه داستند و بیان کردند: مدیریّت دانشگاه وظیفه‌اش چیست؟ آیا وظیفه‌اش این است که از آن گرایشی که با مبانی انقلاب مخالف است حمایت کند و با او همکاری کند؟ نه، این مطلقاً درست نیست‌؛ درست عکس مسئولیّت است. مسئولین دانشگاه اعمّ از مدیران، مدیران ارشد، مدیران وزارتی تا استاد که داخل کلاس است و با دانشجو روبه‌رو است، وظیفه‌شان این است که در این مجموعه‌ی چالشی دانشگاه، سعی کنند این چالشها را هدایت کنند به سمت آن چیزهایی که به مبانی انقلاب منتهی می‌شود، به هدفهای انقلاب منتهی می‌شود؛ یعنی جوان را انقلابی بار بیاورند. مسئولان میدان را برای دانشجوهای ارزشی و برای استادان ارزشی باز کنند؛ بگذارند استاد ارزشی و دانشجوی ارزشی، به معنای واقعی کلمه در محیط دانشگاه تنفّس کنند.

تولید فرهنگی مانع از واردات محصولات فرهنگی غرب می‌شود

یکی از کارهایی که باید در برابر تهاجم فرهنگی انجام داد، تولید فرهنگی است. ترغیب دانشجویان برای تولیدات فرهنگی متناسب با نیاز کشور یکی از موضوعاتی است که مسئولین فرهنگی و در راس آن معاونت فرهنگی وزارت علوم می‌توانند از آن حمایت کنند.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای سال 95 در دیدار با برگزارکنندگان اردوی راهیان نور اظهار کردند: اگر چنانچه ما در زمینه‌ی دفاع مقدّس‌‌، کار فرهنگی کردیم، تولید فرهنگی کردیم، این تولید، کشور را غنی خواهد کرد، نیروهای انسانی ما را غنی و قوی خواهد کرد و در مقابل توطئه‌های دشمنان قوی می‌شوند. این فرهنگ است که انسانها را تقویت می‌کند و انسانهای قوی به ‌وجود می‌آورد. سرچشمه‌ی قوّت فرهنگی، از جمله همین سرچشمه‌ی فیّاض نیروهای دفاع مقدّس است. اگر توانستیم از این استفاده کنیم، فرهنگِ کشور قوی خواهد شد؛ این تولید فرهنگی است. در فرهنگ هم -مثل مسائل اقتصادی- اگر تولید نکردیم، به واردات احتیاج پیدا می‌کنیم.

لزوم برگزاری کرسی های آزاداندیشی

کرسی آزاد اندیشی موضوعی است که رهبر معظم انقلاب در سال‌ها اخیر تاکید زیادی برآن دارند. کرسی‌ها باعث می‌شوند دانشجویان آزادی بیان در محیط دانشگاهی تمرین کنند و وقایع و اتفاقاتی که در کشور رقم می‌خورد را رصد و بررسی کنند. البته رهبری برای کرسی‌های آزاد اندیشی آدابی در نظر می‌گیرند. ایشان در دیدار با دانشجویان 20 تیر 94 فرمودند: کرسی آزاداندیشی یک ترتیبات و آدابی دارد که باید عقلای مسئولین دستگاه‌ها بنشینند، این ترتیب و آداب را انجام دهند تا بتوانند کرسی‌ها را درست هدایت کنند.

دانشگاه نباید جولانگاه فعالیت جناح‌های سیاسی باشد

سیاسی‌کاری در دانشگاه‌ها می‌تواندبه کشور و محیط علمی دانشگاه ضربه بزند و دانشجویان را از وظیفه اصلی‌شان دور کند. البته کار سیاسی در دانشگاه هیچ مشکلی ندارد و آیت‌الله خامنه‌ای نیز تاکید بر فعالیت سیاسی دانشجویان دارد. اما اینکه احزاب دانشگاه را تبدیل به جولانگاه خود کنند، استفاده از احساسات و هیجانات جوان و تحریک دانشجویان با فضای علمی همخوانی ندارد.

مقام معظم رهبری در بیانات خود در دیدار با استادان دانشگاهها یازده تیر 93 بیان کردند: مدیران دانشگاه‌ها و مسئولان گوناگون مدیریّتى، دانشگاه را مرکز جوَلان سیاسى و تلاش‌ها و فعّالیّت‌هاى جناح‌هاى سیاسى قرار ندهید. سمّ مهلک حرکت علمى این است که دانشگاه‌ها تبدیل بشوند به باشگاه‌هاى سیاسى؛ کارى که در یک دوره‌اى انجام گرفت. این به‌معناى نفى حرکت سیاسى در بین دانشجویان دانشگاه‌ها نیست؛ بنده همیشه مدافع و منادى کار سیاسى دانشجوها و دانشگاهیان بوده‌ام و هستم. نگاه سیاسى، مَشرب سیاسى، فهم سیاسی و فعّالیّت سیاسى داشتن، یک حرف است و دانشگاه را و کلاس درس را و محیط علمى را جولانگاه کار سیاسى قرار دادن، یک حرف دیگرى است، اینها با همدیگر تفاوت دارد.

ایشان همچنین 19 آذر 92 در دیدار با اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی افزودند: نگذارید دانشگاه جولانگاه حرکت‌های سیاسی بشود. اینکه ما جوان را به‌عنوان یک موتور محرک تحولات سیاسی بپذیریم، این غیر از این است که ما دانشگاه را محل جولان گرایش‌های سیاسی که بعضیشان مخالف با اصل نظامند یا مخالف با جهت‌گیری‌های نظامند بکنیم. این را باید حتما مراقبت کنید و جلوی آن را بگیرید.

فعالیت‌های فرهنگی نیاز به برنامه‌ریزی دارد

تصمیم‌گیران فرهنگی دانشگاه‌ها باید در در نظر داشته باشند که کار فرهنگی نیاز به بررسی و مطالعه همه‌جانبه و برنامه‌ریزی دقیق دارد. رهبری سال 92 در دیدار باعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی فرمودند: فرهنگ، برنامه‌ریزی هم لازم دارد؛ نباید انتظار داشت که فرهنگ کشور - چه فرهنگ عمومی؛ چه فرهنگ نخبگانی، دانشگاه‌ها و غیره و غیره - به خودىِ خود خوب بشوند و پیش بروند؛ نه، این برنامه‌ریزی می‌خواهد.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری آنا، تاریخ انتشار: 12 فروردین 1397، کدخبر: 331466، www.ana.ir