شعار سال: یکی از مسائلی که این روزها به آن توجه ویژه می‌شود، مقوله حفاظت از عرصه‌های طبیعی با مشارکت مردم است که در استان سمنان ۷۰۰ هزار هکتار عرصه شامل این طرح می‌شوند. منابع طبیعی استان سمنان از آن دست اداراتی است که همواره با مشکلات عدیده کمبود اعتبارات دست‌وپنجه نرم می‌کند. از سوی دیگر اقدامات عمرانی و عرصه وسیع تحت حفاظت این اداره کل کار را برای اجرای طرح‌های مختلف ازجمله آبخیزداری و آبخوان‌داری و همچنین حفاظت فیزیکی از عرصه‌ها دشوار می‌سازد. سه سال پیش بود که بار دیگر طرح مشارکت مردم در حفظ و حمایت از عرصه‌های طبیعی به مجلس رفت و پس از تصویب ابلاغ شد؛ اما امروز پس از سه سال مجموع عرصه‌های تحت اجرا در طرح حفاظت مشترک عرصه‌های طبیعی ۷۰۰ هزار هکتار است که به نظر می‌رسد باید باتدبیر صورت گرفته افزایش یابد؛ اما همین میزان نیز توانسته کمک شایانی به منابع طبیعی استان سمنان کند. از سوی دیگر باید گفت اجرای طرح حفاظت باوجود دشواری‌ها متعدد به جلوگیری از نابودی عرصه‌های طبیعی منجر می‌شود که این امر بسیار باارزش است. دراین‌بین اما حمیدرضا عبدوس، رئیس اداره حفاظت و حمایت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری سمنان، بهترین گزینه برای پاسخگویی درباره نحوه اجرای طرح‌های مشارکتی در حوزه منابع طبیعی است که با او به گفت‌وگو نشستیم.

مختصر توضیحی درباره اداره حفاظت و حیطه وظایف آن دهید.

اداره حفاظت و حمایت یکی از ادارات کل منابع طبیعی و از نظر سلسله‌مراتب زیرمجموعه معاونت حفاظت و امور اراضی است. مهم‌ترین وظایف این اداره حفاظت از عرصه‌های منابع طبیعی، بیابان، جنگل و مرتع در برابر تخریب، تجاوز و دست‌اندازی‌های افراد سودجو و بیماری‌ها و آفاتی است که به مناطق جنگلی و مرتعی آسیب می‌رساند. در کنار طرح‌ها و اقدامات مربوط به اهداف مذکور، یگان ویژه حفاظت نیز وظیفه برخورد با تجاوزها، آتش‌سوزی‌ها و تصرفات را به عهده دارد.

آیا اداره حفاظت همه این اهداف را به‌تنهایی محقق می‌کند؟ اهدافچگونه تأمین می‌شوند؟

خیر. حفاظت مشارکتی طرح موفق اخیر این اداره است. با توجه به امکانات، نیروی انسانی و اعتبارات و وسعت منابع طبیعی استان سمنان، سازمان‌های موجود امکان حفاظت از همه منابع این استان را ندارند. به همین دلیل برای تأمین این هدف برنامه‌ریزی‌هایی انجام‌گرفته تا حفاظت در مقابل تخریب، تجاوز، آتش‌سوزی و هرگونه دست‌اندازی به عرصه‌های طبیعی با همکاری مردم انجام گیرد که در قالب طرح‌های مشارکتی، این حفاظت‌ها واگذارشده است. در قبال این همکاری‌ها، حمایت‌هایی چون واگذاری تنور گازی، اجاق‌های گاز و آبگرمکن‌های خورشیدی صورت می‌گیرد. در سال‌های گذشته حفاظت از حدود ۷۰۰ هزار هکتار از عرصه‌های منابع طبیعی با مشارکت مجریان طرح‌های مرتع‌داری صورت گرفت و در سال جاری نیز حدود ۸۰۰ هکتار در برنامه این مشارکت‌ها قرار دارد. هرسال همه عرصه‌های منابع طبیعی استان سمنان مورد پایش و رصد قرار می‌گیرد و در صورت مشاهده آفات مختلف به‌گونه‌ای که لازم است، مبارزه با بیماری‌ها انجام می‌شود.

این بیماری‌ها شامل چه آفاتی هستند؟ مبارزه با آن‌ها به چه شکل است؟

چند آفت بسیار مهم در استان ما وجود دارد. در حوزه جنگلی، آفتی نیمه انگلی به نام ارسواش وجود دارد که حدود دو هزار هکتار از ارس‌زارها یا جنگل‌های ارس ما را درگیر خودکرده است. این امر ناشی از آن است که جنگل‌های ارس استان سمنان هم به لحاظ قدمت و هم به لحاظ نوع و میزان مساحت از اراضی خوب کشور است. طیسال‌های گذشته مبارزه با این آفت در حدود ۲۰۰ هکتار از جنگل‌ها و حدود ۷۰۰ هکتار نیز در سال ۹۶ انجام‌شده است. این مبارزه به شکل قطع، برش و امحای سرشاخه‌های آلوده صورت می‌گیرد. اگر این اتفاق نیفتد، آفت ارسی‌اش موجب ضعف و خشکیدگی گیاه خواهد شد. ارس از نظر قانونی یک‌گونه ممنوعاست. بیش‌تر ارس‌زارهای استان در شهرستان‌های شاهرود، مهدی‌شهر و دامغان قرار دارد. آفت دیگری که بیش‌تر برای مناطق بیابانی آسیب‌زاست، ملخ کوهان‌دار تاغ است که فقط از تاغ تغذیه می‌کند. در تاغزارهای سطح استان تقریباً دو هزار و ۵۰۰ هکتار کانون آلودگی برای این آفت شناسایی‌شده و همه‌ساله پایش و مبارزه بیش‌تر در شهرستان‌های گرمسار، سمنان، دامغان و تا حدودی شاهرود انجام می‌شود. این مبارزات در سال ۹۶ تقریباً در ۷۰۰ هکتار از اراضی انجام‌شده و حدود چهار هزار هکتار هم مورد پایش قرارگرفته است. آفت بعدی که بیش‌تر مناطق کوهستانی را درگیر می‌کند، ملخ شکم بادمجانی است که جزو گونه شاخک بلند محسوب می‌شود. این ملخ از بافت‌های سبز تغذیه می‌کند و باعث کاهش تولید و حتی خسارت‌دیدن محصولات زراعی می‌شود. در استان سمنان حدود چهار هزار هکتار کانون آلودگی برای این آفت شناسایی‌شده که هرسال این مناطق مورد رصد قرار می‌گیرند.

مبارزه با آفات مذکور چه مدت ‌زمان می‌برد؟

مبارزه با آفات معمولاً در فصل طغیان یعنی اواخر اسفند و اوایل بهار شروع می‌شود و به‌طور معمول تا اواخر بهار نیز به طول می‌انجامد. به همین دلیل فصل کاری اداره حفاظت نیز معمولاً در بهار است. اقدام دیگر این اداره برای حفظ منابع طبیعی جایگزینی سوخت فسیلی است. عدم استفاده از این سوخت به معنای به کار بردن سوخت هیزمی است و به همین دلیل اداره حفاظت در راستای جایگزینی سوخت هیزمی با استفاده از سوخت فسیلی تلاش می‌کند. طرح موجود برای تأمین هدف مذکور، توزیع آبگرمکن‌های خورشیدی در مناطقی است که بیش‌تر در معرض خطر آفات قرار دارند؛ یعنی بین جنگل‌نشینان و بهره‌برداران عرفی عرصه‌های طبیعی در سطح استان. در فرآیندی که از سال ۹۶ آغازشده و تا تیرماه سال جاری ادامه دارد، حدود ۱۵۰ آبگرمکن خورشیدی در برنامه توزیع و نصب قرار گرفته است. واگذاری تنورهای گازی بین دامداران برای جلوگیری از کاربرد بوته‌های مرتعی و هیزم نیز از دیگر اقدامات است. موضوع دیگر مورد توجه اداره حفاظت کمربند حفاظتی است. یکی از آسیب‌های موجود، تجاوز به عرصه‌های منابع طبیعی در حاشیه اراضی مستثنیات و باغ‌های مردم است. طرح مذکور مرز بین مستثنیات و اراضی ملی را مشخص می‌کند. به این صورت که با استفاده از فنچ مارک یا سکوها و ستون‌های سیمانی، حفر کانال و خاک‌ریز، سیم‌خاردار، کمربند حفاظتی سبز یعنی با گونه‌های دومنشوری مثل زرشک بی‌دانه، اراضی ملی را از سایر اراضی جدا می‌کنند. در استان ما به لحاظ اقلیم و کمبود آب بیش‌تر از فنچ مارک استفاده می‌شود که طی سال‌های گذشته، حدود ۳۰ کیلومتر و در سال ۹۶ هم ۱۵ کیلومتر فنچ مارک اجراشده است.

چرا؟

چون معادن معمولاً در اراضی ملی قرار دارند و استان سمنان نیز از استان‌های معدن‌خیز است. یکی از وظایف این اداره بررسی محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های قانونی برای این بهره‌برداری‌ها است. آسیب به جنگل‌های دست‌کاشت، طبیعی، اراضی مستعد منابع طبیعی و مراتع درجه‌یک از ممنوعیت‌های مذکورند که توسط کمیته‌های تخصصی مربوطه مورد بررسی قرار می‌گیرد. به‌جز پایش همه اراضی و مبارزه با آفات که از برنامه‌های سالانه اداره حفاظت است، ادامه طرح حفاظت مشارکتی ۸۰۰ هزار هکتار از اراضی، پیگیری موضوع سوخت و کمربند حفاظتی در صورت تخصیص اعتبار از برنامه‌های خاص سال ۹۷ محسوب می‌شود. منابع طبیعی برای همه مردم است. با توجه به اقلیم خشک استان سمنان و دشواری حفاظت از عرصه‌های موجود، این امر مشارکت همگانی مردم و اراده‌ای جمعی را می‌طلبد.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار -، شماره: 45273