شعار سال: بافت‌های فرسوده و حاشیه‌ای تاکنون شاهد تجربه طرح‌های مختلف بوده‌اند، اما همچنان بار حاشیه‌نشینی روی شانه‌های شهرهای مختلف کشورمان ازجمله شهرهای لرستان سنگینی می‌کند. کوچه‌های تودرتو و پیچ‌درپیچ، صحنه‌ها و منظره‌های خاکستری از پسربچه‌ای که خاک‌بازی می‌کند تا جوانی که کمی آن‌طرف‌تر با چهره‌ای تکیده سیگاری را پُک می‌زند، زنی که با چادر مشکی‌اش چهره دختربچه‌اش را می‌پوشاند تا در حین عبور از جلوی مرد معتاد چشم‌های معصومش درگیر زشتی‌ها نشود و مردی که فقر از کت پوسیده‌اش می‌بارد... این‌جا حاشیه‌های یک شهر است، متنی که بیش از هر حاشیه‌ای شهر را آزار می‌دهد. کمی قدم می‌زنیم، در محله‌ای که از «آبادی» فقط نامش را به ارث برده است، چهره غریبه‌مان برای اهالی آشنای محل تازگی دارد، این‌جا حاشیه شهر خرم‌آباد است، شهری که از شمال تا جنوبش حاشیه‌ها هرجا خودش را طوری معنا کرده است تا حاشیه‌نشینی برای این شهر نامأنوس نباشد.

نوسازی بافت‌های فرسوده با اولویت مناطق کم‌تر برخوردار

حاشیه‌نشینی و بافت‌های فرسوده در استان‌های مختلف کشور معضلی است که به‌همراه خود آسیب‌های اجتماعی، بهداشتی و فرهنگی را نیز خواهد داشت تا پیگیری برای رفع این معضل و کاهش آسیب‌های ناشی از این پدیده در دستورکار مسئولان در دولت‌های مختلف قرار گیرد. محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه‌وبودجه، در آخرین اظهارنظر خود اعلام کرد: دولت برای ساخت ۵۰ هزار مسکن روستایی، ۵۰ هزار مسکن حمایتی شهری و ۵۰ هزار مسکن در بافت فرسوده برنامه‌ریزی کرده است. این در حالی است که «نوسازی بافت‌های فرسوده با اولویت مناطق کم‌تر برخوردار» ازجمله مصوبات جلسه هیئت‌امنای صندوق توسعه به ریاست روحانی بود؛ به‌طوری‌که مقرر شد این موضوع در اولویت پرداخت قرار گیرد. همچنین مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران اخیراً از تخصیص دوهزارو500 میلیارد تومان از بودجه امسال به‌عنوان یارانه تسهیلات ۵۰ میلیون تومانی نوسازی مسکن به توسعه‌گران بافت‌های فرسوده خبر داده و گفته است که «قرار است در این برنامه هزینه تمام‌شده ساخت‌وساز در محلات نابه‌سامان شهری و بافت‌های فرسوده برای توسعه‌گران کم‌تر از سایر بافت‌ها باشد. این وعده‌ها در حالی است که عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی، هم در مواجهه با مشکلات در این بخش پیشنهاد کرد تا نامه‌ای با هدف بررسی بیش‌تر بازآفرینی شهری به رئیس‌جمهور، معاون اقتصادی وی و مشاور بافت فرسوده رئیس‌جمهور ارسال شود تا مردم از سردرگمی خارج شوند! وی همچنین گفته است: وقتی می‌گوییم بهسازی بافت فرسوده، منظور همین مناطق پایین‌شهر است. جامعه هدف ما همین افراد متوسط و زیرمتوسط است. هدف مورد تأیید بخش فرسوده است. باید توجه داشت که محلات قدیمی به‌تدریج از درون فرسوده شده‌اند. نمی‌شود این بخش‌ها را رها کرد. در صورت رها کردن این محلات به مرکز فساد و قاچاق تبدیل می‌شوند. ساکنان محلات را هم نمی‌شود عوض کرد. باید سطح زندگی را ارتقا داد که مردم در همین بافت زندگی کنند. بیش از 4/5 میلیون نفر از مردم تهران در این بافت زندگی می‌کنند و جامعه هدف ما نیز همین بخش از مردم هستند. آخوندی به دیگر مشکلات در این بخش هم اشاره ‌کرد و گفت: اکنون در بحث تسهیلات برای نوسازی بافت فرسوده مصوبه‌ای وجود دارد که ۱۰ درصد از سود را دولت یارانه بدهد. بانک‌ها از پرداخت نشدن این یارانه شکایت داشتند. آیین‌نامه‌ای تصویب شد که بانک‌ها تسهیلات با سود ۱۸ درصدی ارائه دهند و دولت یارانه را مستقیم به مردم پرداخت کند. نتیجه این‌که بودجه‌ای برای این منظور تأمین نشد و یارانه‌ای به مردم پرداخت نشد. مردم شکایت دارند مدام در شهرهای مختلف تجمع می‌کنند. معاون وزیر راه و شهرسازی هم گفته است که تا پایان برنامه ششم توسعه بازآفرینی هزار و ۳۳۴ محله در سطح کشور باید انجام شود؛ وعده‌ای که باید دید در مسیر تحقق با چه چالش‌هایی مواجه می‌شود.

اقداماتی که جنبه مُسکن دارد

با وجود اقداماتی که در برهه‌های مختلف صورت گرفته؛ همچنان بافت‌های فرسوده و حاشیه‌نشینی شهرها را آزار می‌دهد و اقدامات مسکن‌گونه باعث رفع ریشه‌ای معضلات موجود نشده است. طرح‌های مختلفی تاکنون در زمینه بافت‌های فرسوده و حاشیه‌ای در دستورکار قرار گرفته است؛ اما اجرای ناقص برخی از این طرح‌ها از یک‌سو و کارشناسی نبودن برخی دیگر موجب به بن‌بست خوردن آن‌ها شده است. جابه‌جایی منازل مسکونی بافت فرسوده با مسکن مهر بدون متقاضی شهر در قالب طرح «کلید به کلید» از طرح‌هایی است که در سطح ملی و در استان‌های مختلف دنبال می‌شود که در خرم‌آباد همچنان تحقق اهداف این طرح به دلایل مختلف در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.

مهم‌ترین برنامه دولت در سال ۹۷

سیدموسی خادمی، استاندار لرستان، با اشاره به این‌که از مهم‌ترین برنامه‌های دولت در سال ۹۷ بحث بهسازی و بازسازی بافت‌های فرسوده است، اظهار داشت: یکی از طرح‌های این حوزه طرح ایجاد مسکن برای افرادی است که در بافت فرسوده زندگی می‌کنند. وی با بیان این‌که در اجرای طرح «کلید به کلید» مسکن جدید جای مسکن قدیم را در بافت‌های فرسوده می‌گیرد، در تشریح این طرح تصریح کرد: افرادی باعنوان «توسعه‌گر» منازلی را می‌سازند و بخشی را تحویل دولت می‌دهند و دولت این منازل را تحویل افراد ساکن در بافت فرسوده می‌دهد و منزل‌های آن‌ها را تحویل می‌گیرد؛ البته زمین مسکن اولیه را هم از ابتدا دولت تأمین می‌کند. استاندار لرستان با تأکید بر این‌که در استان دنبال این بحث هستیم، افزود: علاوه‌بر آن تعدادی مسکن مهر بدون مشتری هم در سطح شهر داریم که از طریق طرح «کلید به کلید» به افراد ساکن در بافت فرسوده واگذار می‌کنیم. خادمی خاطرنشان کرد: جزئیات، محدودیت‌ها و کمک‌های دولت و دستگاه‌های اجرایی در قالب این طرح نیز ظرف ۱۰ روز آینده از سوی دستگاه‌ها به‌ویژه راه و شهرسازی تهیه می‌شود.

دستگاه‌ها برنامه‌ای ندارند

معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری لرستان در این رابطه معتقد است دستگاه‌ها برنامه‌ای برای جلوگیری از گسترش محلات حاشیه‌ای در خرم‌آباد ندارند تا مردم از این‌گونه کم‌کاری‌های صورت گرفته در این زمینه گلایه کند. احمد مرادپور با اشاره به این‌که وجود محلات حاشیه‌ای در شهرها به یک معضل تبدیل‌شده است، اظهار داشت: مدیرانی در گذشته کار خود را درست انجام نداده‌اند که امروز شاهد معضلات متعدد در مناطق حاشیه‌ای هستیم. وی با بیان این‌که با این روند فعالیت نیز ۱۰ سال دیگر، ۱۰ محله حاشیه‌ای دیگر در خرم‌آباد ایجاد می‌شود، تصریح کرد: متأسفانه هیچ‌کس هیچ کنترلی روی این موارد ندارد، شهرداری و فرمانداری در این رابطه مسئولیت دارند و باید این مسائل را رصد کنند. معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری لرستان با تأکید بر این که هر روز ساخت‌وساز غیرمجاز در شهر صورت می‌گیرد، افزود: اصلاح این وضعیت به میلیاردها تومان پول نیاز دارد و با اعتبارات اندک نمی‌شود این وضعیت را تغییر داد. مرادپور ادامه داد: متأسفانه دستگاه‌های ذی‌ربط برنامه‌ای برای اصلاح وضعیت و جلوگیری از گسترش محلات حاشیه‌ای ندارند.

بازآفرینی ۱۹ محله

این سخنان در حالی مطرح می‌شود که رئیس اداره عمران و بهسازی شهری اداره کل راه و شهرسازی لرستان از اجرای طرح بازآفرینی شهری در سطح ۱۹ محله خبر داده است؛ موضوعی که تحقق آن با اماواگرهایی مواجه است. برزو بردی‌نشین با اشاره به این‌که در قالب برنامه ملی بازآفرینی شهری دوهزارو 700 محله طی ۱۰ سال در کشور بازسازی و بهسازی می‌شوند، اظهار داشت: طی سال‌های ۹۵ و ۹۶ طرح بازآفرینی شهری به ترتیب در ۹ و ۱۵ محله اجرا شد. وی با بیان این‌که در سال ۹۷ هم طرح بازآفرینی شهری در سطح ۱۹ محله در ۵ شهر لرستان اجرا می‌شود، تصریح کرد: این محلات در شهرهای خرم‌آباد، بروجرد، دورود، الیگودرز و کوهدشت قرار دارند. رئیس اداره عمران و بهسازی شهری اداره کل راه و شهرسازی لرستان خاطرنشان کرد: محلات علی‌آباد، کرگانه، گل‌سفید و فلک‌الدین در خرم‌آباد، محلات دره غریب، اسلام‌آباد و علی‌آباد در بروجرد، محله تازه‌آباد در کوهدشت، محله کاظم‌آباد در الیگودرز و محلات انگشته و ناصرالدین در دورود، در قالب طرح بازآفرینی شهری بهسازی و بازسازی می‌شوند. بردی‌نشین یادآور شد: برای اجرای طرح‌های بازسازی و بهسازی در این محلات شش‌میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان اعتبار اختصاص‌ یافته است.

مشکلی به‌نام «پراکنده‌کاری»

اما اجرای برنامه‌ها در این بخش همچنان با مشکلات جدی مواجه است؛ بهطوری‌که علاوه‌بر موانع اجرایی و میدانی، استاندار لرستان معتقد است که کم‌کاری برخی مدیران مانع اجرای طرح‌ها در این زمینه است. سیدموسی خادمی در آخرین جلسه ستاد بازآفرینی شهری خطاب به مدیرکل راه و شهرسازی لرستان یادآور شد: طرح «کلید به کلید» را همه کشور اجرا می‌کنند؛ اما شما پس از سه تا چهار هفته هنوز در نقطه صفر هستید. استاندار لرستان با اشاره به این‌که مشکل ما در مناطق حاشیه‌ای این است که پراکنده‌کاری می‌کنیم، بی‌برنامه کار می‌کنیم، اظهار داشت: در نخستین جلسه ستاد بازآفرینی شهری لرستان همین مشکل را داشتیم، دوستان سپاه، شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر، معاونت اجتماعی استانداری و... در مناطق حاشیه‌ای کار می‌کنند؛ اما این اقدامات هماهنگ و به‌هم‌ پیوسته نیست. سیدموسی خادمی با بیان این‌که نمی‌دانیم گام بعدی و حرکت بعدی چیست و برنامه حوزه بازآفرینی شهری برای ما روشن نیست، تصریح کرد: ظرف یک هفته باید یک برنامه مشخص برای محلات حاشیه‌ای لرستان تدوین شود. استاندار لرستان یادآور شد: معاون عمرانی استانداری مأموریت دارد هرچه زودتر با حضور دستگاه‌های ذی‌ربط یک برنامه برای اقدامات بازآفرینی شهری طی سال ۹۷ تدوین کند. خادمی با اشاره به این‌که این برنامه نباید شامل اقدامات متداول دستگاه‌ها باشد، باید برنامه ویژه برای حوزه مناطق حاشیه‌ای و احیای آن‌ها باشد، ادامه داد: امسال دولت روی احیای مناطق حاشیه‌ای تأکید دارد و باید در این بخش کار ویژه‌ای صورت گیرد.

از تولید محلات حاشیه‌ای جدید جلوگیری شود

وی با تأکید بر این‌که دستگاه‌های ذی‌ربط همچنین باید از تولید محلات حاشیه‌ای جدید جلوگیری کنند، افزود: ساخت‌وسازهای غیرمجاز باید تخریب شوند و دادستانی در این قضیه پای‌کار است. استاندار لرستان با اشاره به این‌که شهرداری خرم‌آباد و دیگر شهرداران باید محکم مراقبت کنند تا از ساخت‌وساز غیرمجاز جلوگیری شود، ادامه داد: اگر برخورد قاطع کردیم، جلوی گسترش محلات حاشیه‌ای گرفته می‌شود. خادمی خاطرنشان کرد: در حوزه بازآفرینی شهری، محلات هدف، پروژه‌ها و برنامه‌ها را در قالب یک کتابچه باید تهیه کنید تا اقدام جدی شود. هرچند مدیرکل راه و شهرسازی لرستان در رابطه با موانع اجرای این طرح در شهرهای مختلف استان اظهارنظر جامعی نداشته است؛ اما به نظر می‌رسد اگر متولیان امر در مسیر تحقق اهداف طرح «کلید به کلید» جدی هستند باید بررسی و آسیب‌شناسی جدی در این زمینه انجام داده و موانع موجود را برطرف کنند. به‌هرحال باید منتظر ماند و دید موانع پیش‌روی این طرح برطرف می‌شود یا بازهم باید شاهد به بن‌بست خوردن طرح‌های دولت در زمینه رفع مشکل بافت‌های فرسوده و حاشیه‌ای بود.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار 8 خرداد 97، کد مطلب: 45375، www.sabzineh.org