شعار سال: طبق بررسی‌های آینده‌پژوهانه در صنعت هوافضا، تا سال 2100 بیش از یک میلیون انسان خارج از زمین زندگی خواهند کرد و شرکت‌های فضایی به معدن‌کاوی سیارک‌ها و کره ماه، به منظور دسترسی به منابع آنها، مشغول خواهند شد. تا به امروز تنها 500 انسان در فضای خارج از زمین بوده‌اند و این تعداد تا سال 2050 به کمک توریسمِ فضایی و اسکان انسان در دیگر سیارات، به 10 هزار نفر خواهد رسید. در صد سال آینده، فضا دیگر در تسخیر فضانوردان نخواهد بود و برای عموم در دسترس خواهد شد. سال 2050 شاید شما در حال گذراندن تعطیلات در مریخ یا یک سیارک باشید یا به طور کامل از زمین مهاجرت کرده باشید.

ایده استفاده از سیستم‌های خودکارِ پیشرفته برای مأموریت‌های فضایی، هدف مطلوب سازمان‌های فضایی در سرتاسر دنیاست؛ زیرا چنین سیستمی، مزایایی از‌جمله هزینه کمتر، نظارت کمتر انسانی و قابلیت اکتشاف عمیق‌تر در فضا را دارد.

ناسا، استفاده از هوش مصنوعی به‌عنوان مشاور پرواز را نیز در برنامه توسعه پژوهش‌هایِ فضایی خود قرار داده است. هدف ناسا، توسعه سیستمی است که بتواند به فضانوردان و خلبانان، مشاوره‌های تخصصی بلادرنگ، در شرایطی که دانش فضانوردان درباره موضوع کافی نیست، بدهد یا کمک و دستیار پرواز آنها در طول سفر باشد. بر‌اساس سیستم محاسبات شناختی IBM Watson، مشاور هوش مصنوعی پرواز، دیتابیس عظیم اطلاعات مرتبط با راهنمای فضاپیما، گزارش‌های مربوط به حوادث و همچنین گزارش‌های تماس اضطراری را آنالیز کرده و به خدمه مشاوره می‌دهد. آنچه ناسا در نظر دارد، این است که در آینده، این تکنولوژی را در یک سیستم تمام‌خودران پیاده کند تا از آن برای اکتشافات فضایی استفاده كند. در این شرایط، سیستم‌های شناختی به‌عنوان یک سرویس پایه به ‌کار گرفته خواهند شد و سیستم‌های خودران به‌ صورت کامل تصمیم‌گیری‌ها درباره اقداماتی که در مأموریت‌ها باید انجام شود (حتی در شرایط غیرمنتظره) را بر‌عهده خواهند گرفت. تحقق این امر فعلا به پشتیبانی تعداد زیادی تکنولوژی دیگر نیاز دارد.

فراتر از این امکانات را در فیلم «ميان‌ستاره‌‌ای» دیده‌ایم. ربات مجهز به هوش مصنوعی به‌ نام «تارس» که علاوه بر مشاور پروازِ شوخ‌‌طبع و هوش مصنوعی سرشار از اطلاعات مورد نیاز فضانوردان، یک ربات همه‌کاره خودران است که در شرایط مختلف به کمک خدمه می‌آید و پیشنهادهای درست را برای تصمیم‌گیری سرنشینان به آنها می‌دهد.

فراهم‌كردن شرایط سکونت و زیست انسان روی مریخ، حاصل مطالعاتی جدی‌ بوده است؛ زیرا‌ شرایط سطحی سیاره سرخ و همچنین وجود آب در آن باعث شده تا بتوان آن را زیست‌پذیر‌ترین مکانِ خارج از کره زمین و منظومه خورشیدی دانست. مریخ 230 میلیون کیلومتر با زمین فاصله دارد و سفر به آن، هفت تا هشت ماه طول می‌کشد (بسته به موقعیت دو سیاره). انرژی بر واحد جرم (دلتا وی) که برای رفتن از زمین به مریخ لازم است، از همه سیارات دیگر به ‌جز ونوس کمتر است. با استفاده از «مدار ترابرد هوهمان» سفر به مریخ حدود ۹ ماه به‌ درازا می‌کشد. مسیر‌های دیگر سفر که کوتاه‌تر هستند و سفر به مریخ را در شش یا هفت ماه امکان‌پذیر می‌کنند، نیز وجود دارند؛ اما میزان سوخت و انرژی مورد نیاز پیمودن این مسیرها به مراتب بیشتر از مدار هوهمان است. این مسیر‌های میانبُر هم‌‌اینک مسیر استاندارد سفر مأموریت‌‌های رباتی از زمین به مریخ است. سفرهای کوتاه‌تر از شش ماه به مریخ نیازمند تغییر سرعت‌‌های بیشتر و در نتیجه سوخت بسیار بیشتر هستند که میزان سوخت مورد نیاز، به تناسب کاهش مدت سفر به صورت تصاعدی افزایش می‌‌یابد. پیمودن چنین مسیر‌های میانبُری با راکت‌های شیمیایی توجیه اقتصادی ندارد؛ اما با فناوری‌‌های نوین پیشرانش فضایی که به‌تازگی آزمایش شده، کاملا توجیه‌‌پذیر و اجرا‌شدنی است. پیشرانه VASIMR که مخفف Variable Specific Impulse Magnetoplasma Rocket است و راکت هسته‌ای، نمونه‌هایی از این فناوری‌هاي جدید هستند. با فناوری اول سفر به مریخ در مدت 40 روز و با فناوری دوم حتی در دو هفته امکان‌پذیر خواهد شد. فناوری‌‌های شتاب‌گیری ثابت مانند بادبان‌‌های خورشیدی و پیشرانه‌های یونی که مدت سفر را به چند هفته کاهش می‌دهند، نیز برای سفر به مریخ می‌توانند استفاده شوند.

در سال 2016، دانشمندان دانشگاه کالیفرنیا اعلام کردند که زمان لازم برای سفر به مریخ، برای پرتاب‌های بدون سرنشین را می‌توان با استفاده از سیستم نیروی محرکه فوتونیک به جای سیستم‌های معمول، تا 72 ساعت (سه روز) کاهش داد.

ایده‌های آینده‌نگرانه از پیشرفت‌های تکنولوژیک فضایی را می‌توان در ژانر علمی‌-تخیلی نیز دنبال کرد. بعضی برای آینده نزدیک و باورپذیرتر مانند فیلم «فضاي ميان ما» و «مريخي» يا «ميان‌ستاره‌اي» و برخی با چاشنی تخیلی بیشتر مانند «آو اتار» که همگی به‌نوعی نیاز انسان برای کشف و رسیدن به فضایی خارج از زمین را نشان می‌دهد.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه شرق ، تاریخ انتشار 31 خرداد97، کدمطلب: 189776، www.sharghdaily.ir