شعار سال: بناهای مجموعه جهانی تخت جمشید و پاسارگاد در طول دورههای مختلف در خطر تهدیدات طبیعی و انسانی قرار گرفته و پدیدههایی نظیر «گلسنگ» نیز یکی از عواملی است که نقوش این بناهای جهانی را با خطر رو به رو کرده است. اهمیت تخت جمشید و پاسارگاد به نقش و نگارهای آنهاست و اگر این کتیبهها از بین بروند دیگر ابهتی ندارند. در واقع این دو مجموعه میراث جهانی با این نقش و نگارها مفهوم پیدا میکنند.
بهگفته کارشناسان، وضعیت رشد و گستردگی گلسنگهای این مجموعهها نگرانکننده به نظر نمیرسد. سرعت رشد این موجودات بسیار اندک است، اما با این همه بسیاری از گونههای این گیاه حتی هنگامی که روی بدنهای از سرسختترین جنس سنگ هم رشد کنند، با انجام یکسری فعل و انفعالات رشد، موجب شکسته شدن بافتهای سنگ و تبدیل آن به خاک میشوند؛ در نتیجه برای این موجودات مخرب فرقی نمیکند که سنگی که تخریب میکنند سنگهای باستانی بازمانده از تاریخ یک ملت باشد یا سنگی بیمصرف در دل یک کوه.
در ارتباط با افزایش رشد گلسنگها بیتفاوت نبودیم
با این حال، «حمید فدایی»، مدیر پایگاه میراث جهانی پاسارگاد در گفتوگو با «ایران» با بیان اینکه در ارتباط با افزایش رشد گلسنگها بیتفاوت نبودیم و تنها علت توسعه گستردگی آنها شناسایی نشدن نوعشان تاکنون بوده، افزود: در یک دهه گذشته مطالعاتی روی نمونههای گلسنگها داشتیم و در واقع از همان زمان اقدام به پاکسازی آنها نیز کردیم، اما چون این اقدام علمی و مکانیزه نبوده این موجودات به مرور دوباره رشد کردند واین اتفاق موجب پراکنش و گستردگی آنها شده است.
پاکسازی لیزری گلسنگها
وی ضمن یادآوری اینکه طی سالهای 84-83 نخستین بررسیها روی گونههای گلسنگها انجام شد و از آن زمان نیز پاکسازیها اتفاق افتاده، از پاکسازی لیزری گلسنگها خبر داد و اظهار داشت: در حال حاضر بین پژوهشگاههای میراث فرهنگی و انرژی اتمی کشور قرارداد همکاری در قالب تفاهمنامه در حال شکلگیری است تا پاکسازی گلسنگها از طریق لیزر انجام شود. به احتمال قوی طی یک تا 2 ماه آینده این اتفاق خواهد افتاد البته امیدواریم تأمین اعتبار این مرحله نیز بزودی محقق شود.
تهیه اطلسی برای شناسایی گلسنگها
فدایی با بیان اینکه درصدد هستیم 2 مرکز پایش برای شناسایی و مطالعه گلسنگها در 2 مجموعه تاریخی تخت جمشید و پاسارگاد را بهطور مجزا راهاندازی کنیم، خاطرنشان کرد: از یک دهه گذشته مطالعه روی گلسنگها را در دستور کار داشتیم و تاکنون هم ادامه دادهایم و درحال تکمیل آنها هستیم تا اطلسی برای شناسایی و پراکندگی تمام گونههای مختلف گلسنگها تهیه کنیم. امیدواریم طی توافقی که با مشاور این طرح داشتیم این اطلس بزودی آماده شود. ضمن اینکه برای تهیه این اطلس از متخصصان داخلی و همچنین متخصصانی از کشور اسپانیا نیز استفاده کردهایم.
تأثیرعوامل اقلیمی و محیطی
مدیر پایگاه میراث جهانی پاسارگاد درخصوص چگونگی رشد گلسنگها، گفت: گلسنگها ازهمزیستی باکتریها و قارچها روی سطوح سنگی و آجری به وجود میآیند و در درازمدت فرسایش سنگی را به وجود میآورند. بهطورحتم عوامل اقلیمی نیز در شکلگیری رشد این گلسنگها مؤثر بوده است. آنقدر که عوامل محیطی بر فرسایش آثار سنگی تختجمشید و پاسارگاد تأثیر گذارند، گلسنگها تأثیرگذار نیستند.
گلسنگهای کم خطر
وی با اشاره به اینکه گلسنگها گونههای مختلف دارند، خاطرنشان کرد: برخی از این موجودات(گلسنگها) کم خطر و برخی نیز پرخطرند. خوشبختانه گلسنگهای تخت جمشید و پاسارگاد از گونههای کم خطرهستند و طی چند هزار سال موجب تخریب سطوح سنگی آن هم در حد میکرون میشوند و خیلی کند، رشد میکنند. در مجموع باید گفت که وضعیت گلسنگهای این 2 مجموعه تاریخی بغرنج و حاد نیست.
رشد بیشتر گلسنگها در تخت جمشید
بهگفته مدیر پایگاه میراث جهانی پاسارگاد در چند سال اخیر رشد گلسنگها در مجموعه تاریخی تخت جمشید که مجموعهای سنگی از آثار هخامنشیان است، بیشتر دیده شده است. در مجموعه تاریخی پاسارگاد هم چون آثار سنگی محدودتر است گستردگی گلسنگها نیز کمتر مشاهده میشود، اما به لحاظ آسیب در یک سطح قرار دارند.
آن گونه که در شناسنامه علمی گلسنگها آمده است، این گیاهان ریز نقشِ متشکل از قارچ و باکتری آنچنان سخت جان هستند که در زیستگاههایی به مراتب گرمتر از تابستان و سردتر از زمستان فارس مانند کویرهای خشک و سوزان و تا دمایی فراتر از 80 درجه سانتیگراد و سرمای خشک و منفی 70درجه قطب جنوب نیز براحتی جان سالم به در میبرند؛ پس بیهوده است، اگر بر این تصور باشیم که گلسنگها به خودی خود یا بزودی دست از سر مجموعه کاخهای هخامنشی برخواهند داشت.
نیم نگاه
مدیر پایگاه میراث جهانی پاسارگاد: پاکسازی گلسنگها در 2 مجموعه جهانی تخت جمشید و پاسارگاد تاکنون علمی و مکانیزه نبوده و همین مسأله باعث شده تا این موجودات به مرور دوباره رشد کنند واین اتفاق موجب پراکنش و گستردگی آنها شده است.
خوشبختانه گلسنگهای تخت جمشید و پاسارگاد از گونههای کم خطرهستند و طی چند هزار سال موجب تخریب سطوح سنگی آن هم در حد میکرون میشوند و خیلی کند، رشد میکنند.
اهمیت تخت جمشید و پاسارگاد به نقش و نگارهای آنهاست و اگر این کتیبهها از بین بروند دیگر ابهتی ندارند. در واقع این دو مجموعه میراث جهانی با این نقش و نگارها مفهوم پیدا میکنند.
سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه ایران ، تاریخ انتشار -------، کدمطلب: 471462، www.iran-newspaper.com