ردِ پای به جا مانده در اسناد پانامایی؛ از لاپوشانی تا بزرگنمایی

آنچه که این روزها سرفصل رسانه های جهان است بیش از آنکه به دنبال روشنگری درباره بزرگترین رسوایی مالی قرن باشد، با پیروی از جریانی هدفمند در پی مخدوش کردن چهره های متضاد با منافع آمریکاست.

شعارسال: خبر تکان دهنده ای که روز دوشنبه در صدر اخبار رسانه ها قرار گرفت و اصطلاح «اوراق پانامایی» را بر سر زبان ها انداخت، از همان لحظات ابتدایی پس لرزه های خود را به سراسر جهان ارسال کرد و واکنش دولت های مختلف را به دنبال داشت.

این اسناد که تعداد آنها به بیش از ۱۱ میلیون نسخه می رسد، پرده از فعالیت هایی برداشت که با توسل به آنها در چهار دهه گذشته شرکت پانامایی «موساک فونسکا» -چهارمین شرکت حقوقی بزرگ جهان- با ایجاد مجموعه ای متشکل از ۲۴۰ هزار شرکت خارجی راه های فرار مالیاتی، دور زدن تحریم ها و پولشویی را برای مشتری های ثروتمند خود در اقصی نقاط جهان هموار کرده است.

این اوراق افشاگر از حدود یک سال پیش از سوی روزنامه آلمانی «زوددویچه سایتونگ» در اختیار کنسرسیوم بین المللی روزنامه نگاران تحقیقی قرار گرفت و تا این لحظه ۱۰۷ رسانه‌ در ۷۸ کشور جهان آنها را بررسی کرده اند.

اما آنچه که این اسناد محرمانه را جذاب و در خور توجه می کند نام های آشنایی است که هر از گاه در لابه لای ۱۱ میلیون اوراق افشا شده به چشم می خورد و نشان می دهد که ۱۲۰ سیاستمدار و مقام رسمی از سراسر دنیا پول های خود را به طور مخفیانه به حساب هایی در نقاطی غیر از کشور خود انتقال داده اند.

در همین رابطه، خبرگزاری «فرانس ۲۴» با انتشار مطلبی چشمگیرترین نام های موجود در لابه لای این اسناد را به نمایش گذاشته است حال آنکه از همان دیروز و همزمان با انتشار نخستین مستندات خبری، خبرگزاری های نام آشنایی چون «بی بی سی» و به ویژه «گاردین» بعضا با تمرکز بر نام های خاص سعی به هدایت افکار عمومی به سمت و سویی ویژه و موافق با اهداف غرب داشته اند.

شاید به همین دلیل است که گاردین در خبری نسبتا طولانی با درج نمودار همه توجه خود را بر روی «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهوری روسیه متمرکز کرد و ارتباط نزدیکان وی با مسئله فساد مالی افشا شده در اوراق پانامایی را به رخ کشید.

البته این رسانه انگلیسی برای آنکه بعدها در مقام اتهام قرار نگیرد چندین بار بر این نکته تاکید کرد که در اوراق پانامایی اصلا نامی از شخص پوتین برده نشده است اما ظاهرا همین که آشنایان وی در این مسئله نقش داشته اند برای گزارشگر گاردین کفایت می کرده تا در اقدامی جانبدارانه چهره رئیس جمهوری روسیه را در قابی شطرنجی به نمایش بگذارد.

این در حالی است که کاخ کرملین در پاسخ به اتهامات مطرح شده علیه پوتین شانه بالا انداخته و گفت با توجه به تلاش غرب برای بدبین کردن افکار عمومی نسبت به رئیس جمهوری روسیه انتظار بدگویی های بیشتری را نسبت به وی داشتیم.

کرملین در این رابطه گفت: بیم و هراس از شخص ولادیمیر پوتین در ورای مرزهای روسیه به حدی رسیده است که حتی ذکر نکته ای مثبت در مورد روسیه‌ و یا اقدامات و دستاوردهای این کشور امری ممنوع است. اما در مقابل، ‌تأکید بر نکات منفی و حتی در صورت فقدان نکتة‌ منفی، ‌جعل اخبار یک امر رایج است و این موضوع بر ما پوشیده نیست.

اما شخص دیگری که به ویژه خبرگزاری بی بی سی بر آن تمرکز کرد «شی جین پینگ» رئیس جمهوری چین بود که این روزها علیرغم لبخندهایی که بین وی و «باراک اوباما» همتای آمریکایی رد و بدل می شود، همه به خوبی می دانند که این دو در دنیای رقابت دشمنان قدری برای یکدیگر محسوب می شوند.

بی بی سی هم بر روی رد پای برخی از اعضای خانواده جین پینگ در لابه لای اوراق پانامایی تمرکز کرده و آن را نشانه ای از فساد مالی دولت پکن می داند که از قضا نسبت به این مسائل خیلی دقیق و نکته سنج است.

دولت پکن از اعلام نظر رسمی در این مورد خودداری می کند اما گفته می شود که رسانه ها و شبکه های اجتماعی از بازنشر خبرها درباره اتهامات نسبت داده شده به مقامات چینی منع شده اند.

البته بی بی سی تا آنجا پیش رفته که پای ایران را هم به این اوراق افشاگر باز کرده و با ذکر نام آن در کنار کره شمالی می نویسد: برخی از اسناد لو رفته شرکت حقوقی پانامایی موساک فونسکا حکایت دارند که این شرکت به مشتری های خود کمک می کرده تا تحریم های بین المللی را دور بزنند.

این خبرگزاری انگلیسی می افزاید: در همین ارتباط، تاکنون مشخص شده که این شرکت پانامایی، با ۳۳ شخصیت حقیقی و حقوقی و از جمله شرکت هایی در ایران، کره شمالی و زیمبابوه کار کرده است. یکی از این شرکت ها، مشخصا با برنامه تسلیحات هسته ای کره شمالی مرتبط بوده است.

به ادعای بی بی سی، برخی از افرادی که از خدمات موساک فونسکا استفاده کرده اند، به خاطر کار کردن با «سازمان‌های تروریستی» یا دولت‌هایی مانند کره شمالی، ایران و سوریه در فهرست تحریم های آمریکا و اتحادیه اروپا قرار داشته اند.

در این میان، «سیگموندور دیوید گونلاگسون» نخست وزیر ایسلند هم تا پای استیضاح و برکناری پیش رفته است چرا که از قرار وی در همه دورانی که کشورش درگیر بحران مالی بوده به طور مخفیانه و با توسل به حساب های مخفیانه و خارجی مالک اوراق قرضه بانکی به ارزش میلیونها دلار بوده است.

از طرف دیگر، «نواز شریف» نخست وزیر پاکستان هم کسی است که خبرگزاری ها با طول و تفصیل بیشتری به خبر رسوایی مالیش پرداخته اند. بر اساس اوراق پانامایی، «مریم»، «حسن» و «حسین» فرزندان نخست‌ وزیر پاکستان در پولشویی نقش داشته اند.

اما نکته ای که جالب است عدم توجه کافی رسانه های غربی به دیگر نام های آشنایی است که در لابه لای اوراق پانامایی به چشم می خورد. مثلا در حالی که تقریبا همه رسانه های بیگانه سعی به پر رنگ نشان دادن رد پای پوتین در اسناد فاش شده داشتند، کمتر رسانه ای بود که بخواهد نقش «ایان کامرون» پدر «دیوید کامرون» نخست وزیر فعلی انگلستان را در این قضیه به طور جدی پیگیری کند و اگر هم جایی اشاره ای به فساد مالی خانواده کامرون شده باشد بلافاصله به اظهارات سخنگوی نخست وزیری انگلیس استناد می شود که لندن پیش‌ از این در مورد اتهامات مطرح‌شده در مورد ایان کامرون پاسخ داده است.

از دیگر نکات جالب در باره انگلستان، وجود نام شِش نفر از رفقای کامرون و سه نفر از نمایندگان سابق حزب مطبوع وی (محافظه کار) و البته ده ها نفر از تامین کنندگان مالی این حزب در لابه لای اوراق پانامایی است.

از سوی دیگر گمان می رود که کسی به فکر بررسی دقیق نقش خانواده «ملک سلمان» پادشاه سعودی و برخی دیگر از امیران عرب که از قضا نامشان در لیست سیاه مفسدان مالی به چشم می خورد نیست. شاید هم موضوع به گونه ای دیگر است و جرم این اشخاص واضحتر از آنی است که نیاز به توضیح رسانه ای داشته باشد!

همچنین در این میان نام شرکتهای صهیونیستی در میان این اسناد نیز مورد غفلت قرار گرفته است!

واکنش های بین المللی به پیگیری صحت و سقم اوراق پانامایی

در نخستین اظهار نظر رسمی، «جاش ارنست» سخنگوی کاخ سفید آمریکا اعلام کرد که نمی توانیم در مورد این اسناد خاص اظهار نظر کنیم. از قرار آمریکایی ها می خواهند این مسئله را مثل همیشه به دست جریان های خبرساز رسانه ای بسپارند و مردم را با وعده بعدا تحقیق می کنیم و نتیجه را به شما اطلاع می دهیم، دلخوش کنند.

اصلا قرار شده است تا اگر این مسئله به آمریکا ربط پیدا کرد، وزارت دادگستری ایالات متحده به طور مستقیم آن را پیگیری کند. به گفته کاخ سفید، علیرغم عدم شفافیت موجود در بسیاری از این اسناد، آمریکا کارشناسان خوبی دارد که می توانند از صحت و سقم قانون شکنی ها و دور زدن تحریم های نسبت داده شده به برخی افراد سر در بیاورند.

اما در اظهار نظری عجیب، «فرانسوا اولاند» رئیس جمهوری فرانسه گفت: خبر خوبی است که از این افشاگری ها با خبر می شویم چرا که به این ترتیب می توانیم با مالیات گرفتن از آنهایی که قانون شکنی کرده اند به حجم درآمدهای مالیاتی بیافزاییم.

وزارت دارایی فرانسه هم از همان دیروز دوشنبه اعلام کرد که کار تحقیق پیرامون اوراق پانامایی را آغاز می کند.

سازمان نظارت بر بازارهای مالی آلمان هم از شروع تحقیق در این زمینه سخن گفته است. بازرسین مالیاتی استرالیا هم می گویند که ۸۰۰ تبعه خود را که از مشتریان موساک فونسکا بوده اند زیر ذره بین می گیرند.

جالب آنکه خود پاناما هم که میزبان شعبه اصلی این شرکت حقوقی است، از شروع تحقیقات جنایی پیرامون این اوراق افشاگر خبر داده است.

وضع در کشورهای برزیل، اتریش، سوئد و هلند نیز به همین منوال است و این رسوایی مالی موجب شده تا دولتمردان آنها بیش از پیش به فکر شفاف سازی مالیاتی بیافتند.

رهبرانی که به واسطه اوراق پانامایی خبر ساز شدند

فرانس ۲۴ در لیست سیاهی که از سرشناس ترین افراد نام برده در اسناد افشاگر پاناما ارائه داده است بر حسب تفکیک رهبران سیاسی بر اساس جغرافیای محل زندگی عمل کرده است.

*اروپا

«سیگموندور دیوید گونلاگسون» نخست وزیر ایسلند و همسر وی

«پترو پروشنکو» رئیس جمهوری اوکراین

«جروم کاهوزاک» وزیر سابق بودجه در دولت فرانسه

برادرانِ «آرکادی و بوریس روتنبرگ» از نزدیکان ولادیمیر پوتین

*خاورمیانه

«ملک سلمان» پادشاه سعودی

«محمد بن نایف» ولیعهد عربستان سعودی

«زیاد بن سلطان آل نهیان» امیر امارات

*آسیا

اعضای خانواده دستکم شِش نفر از کمیته حزب حاکم چین که شامل «دنگ جیاگوی» برادر همسر «شی جین پینگ» رئیس جمهوری چین نیز می شود.

«آنگ وونگ واتانا» وزیرسابق دادگستری کامبوج