شعار سال: «افشار سلیمانی» سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان در تشریح دلایل همکاری مردم ترکیه با دولت این کشور برای تبدیل دلار به لیر و تزریق به بازار اظهار کرد: کاهش نرخ و ارزش لیر ترکیه تنها به وضعیت اقتصادی فعلی ترکیه مربوط نمی‌شود و اتفاقاً سابقه قبلی دارد؛ اگر دو سال گذشته را مورد بررسی قرار دهیم به وضوح می‌بینیم که هرگاه ارزش دلار افزایش پیدا کرده به نسبت آن ارزش لیر پائین آمده و این موضوع در مورد ایران هم صدق می‌کند. اگر به خاطر داشته باشیم قبل از انتخابات اخیر ریاست جمهوری و پارلمانی ترکیه، اردوغان و تیم او سعی کردند ارزش لیر را کنترل کنند تا بتوانند مردم را به پای صندو‌های رای بکشانند؛ مشابه این روند در انتخابات سال ۹۶ ایران هم اتفاق افتاد اما پس از رای آوردن اردوغان و روحانی در آنکارا و تهران کنترل ارز از دست آنها در رفت و نهایتاً وضعیت به حالت فعلی تغییر شکل داد.

وی ادامه داد: وقایع اخیر کاملاً نشان می‌دهد که «عدالت و توسعه» و «تدبیر و امید» اشتباهات مشابهی در این خصوص انجام دادند؛ درست است که هر زمان هر دو کشور مورد تحریم واقع می‌شوند مشکلات عدیده‌ای در محور اقتصادی برای آنها پیش می‌آید اما واقعیت این است که دلایل عمده اقتصادی و خصوصاً عدم سیاست‌گذاری درست در این مسیر موجب شده تا چنین مشکلاتی به وجود بیاید.

سلیمانی افزود: واقعیت این است که میزان ارز در ترکیه محدود است. چراکه این کشور صادرات انرژی ندارد و نهایتاً سالانه ۱۵۰ تا ۱۶۰ میلیارد دلار صادرات دارند؛ مساله دیگر این است که چرخه تولید در ترکیه به ارز نیاز دارد و دلیل آن خرید مواد اولیه است که بدون تردید برای تهیه آن باید مقدار قابل توجهی ارز مورد استفاده قرار بگیرد. از منظری دیگر ترکیه برای رهایی از این وضعیت باید تمرکز خود را بر روی پروژه‌های ارزآور متمرکز کند و فرآیند تولید و اشتغال‌زایی را افزایش دهد.

ترکیه در وضعیت کنونی چیزی در حدود ۵۰۰ میلیارد دلار بدهی دارد که نزدیک به ۱۰۰ میلیارد آن را باید به صورت فوری پرداخت کند و مابقی را باید در آینده نزدیک تسویه کند. این مولفه‌ها باعث شده تا نظام عرضه و تقاضا در این کشور به هم بریزد و مشکلاتی برای این کشور از حیث اقتصادی به وجود بیاید.

این تحلیلگر مسائل بین‌الملل با اشاره به تاثیر کاهش نرخ سود در ترکیه و ایران، عنوان کرد: دولت فعلی ایران سیاست کاهش نرخ سود را در دستور کار قرار داد و در ترکیه همین روال توسط اردوغان با اعمال فشار بر بانک مرکزی و سیاست دیکته‌ای انجام شد و نتیجه آن سوق دادن بازار عرضه و تقاضا به سوی دلار و سکه بود. البته وابستگی آنکارا به خارج را نباید از قلم انداخت اما به هر ترتیب دولتمردان باید بپذیرند و متوجه باشند که تمامی این مولفه‌ها که در اقتصاد وجود دارد به صورت یک زنجیر به هم پیوسته به یکدیگر ربط دارند و همین متغیرهاست که اقتصاد یک کشور را با بحران روبه‌رو می‌کند یا از فرش به عرش می‌رساند.

وی افزود: یکی از دلایل که بر وضعیت اقتصادی ترکیه تاثیر گذاشته است، پرونده بازداشت «اندرو برانسون» کشیش آمریکایی است. این موضوع اگرچه منشاء اصلی وضعیت اقتصادی ترکیه نیست اما موجب شد تا سقوط ارزش لیر سرعت بیشتری بگیرد و به نوعی باید آن را یک مولفه روانی و سیاسی قلمداد کنیم. همزمان با کاهش ارزش لیر، شاهد خروج سرمایه از ترکیه هستیم که شامل سرمایه‌های بومی و خارجی در این کشور می‌شود و به نوعی آسیب جدی و اصلی این روند به شمار می‌رود. به عنوان مثال بر اساس آمارها رقمی در حدود ۸۲ میلیارد دلار توسط اسپانیا در ترکیه سرمایه‌گذاری شده است و نا امنی اقتصادی می‌تواند موجب خروج این حجم عظیم سرمایه خارجی شود.

در طول چهار ماه اخیر ارزش پول هر ایرانی کاهش پیدا کرده است که چشم‌انداز خوبی را نشان نمی‌دهد اما ترکیه همچنان به این درجه از بحران پا نگذاشته است. باید دانست که وضعیت اقتصادی هر دو کشور تابع شاخص‌ها، عوامل و دلایل متفاوتی است که در اکثر کشورها این مولفه‌ها ثابت هستند اما اینکه مردم و شهروندان تا چه حد دولت‌های خود را یاری کنند در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و اساساً در هر کشور این موضوع به صورت دیگر رخ عیان می‌کند.

این کارشناس مسائل ترکیه در پاسخ به این پرسش که چرا مردم ایران همانند شهروندان ترکیه دولت را در خصوص تبدیل دلار به پول ملی یا تحویل آن به بانک‌ها یاری نکردند، گفت: باید واقعیت‌ها را به صورت شفاف مورد تحلیل قرار داد؛ به لحاظ فرمول‌های موجود در اقتصادِ سیاسی، روشی که در ترکیه طی روزهای اخیر توسط اردوغان و حزب عدالت و توسعه انتخاب شد تنها یک شعارگرایی یا بهتر بگویم یک «موج‌سواری پوپولیستی» قلمداد می‌شود. بحث بر سر این است که آیا این حرکات و راهبردها جواب می‌دهد یا خیر؟ پاسخ منفی است، چون این مواضع به صورت مقطعی جواب می‌دهد و نمی‌توان انتظار این را داشت که اقتصاد سر و سامان پیدا کند. اگر قرار بود اینچنین شود چرا ترکیه به امیر قطر و سرمایه‌گذاری ۱۵ میلیارد دلاری او متوسل شد؟

سلیمانی اضافه کرد: دلایلی که پیش‌تر به آن اشاره کردم نباید بیرون از دایره تحلیل قرار بگیرد؛ سوال اصلی این است که مگر مردم عادی در ترکیه و ایران چه مقدار دلار در اختیار دارند؟ باید توجه داشت که وضعیت اقتصاد ترکیه از ایران بهتر است اما نباید فراموش کرد که عمده دلارهایی که در تهران و آنکارا وجود دارد در دست افراد خاص و یا دولت وجود دارد. در شرایط فعلی این تئوری که می‌گوید: «دولت، تاجر خوبی نیست» به واقعیت پیوسته است. ارز دو کشور در دست عده‌ای مشخص است و مقداری از آن هم در دست اشخاص یا کمپانی‌هایی است که وقتی احساس خطر می‌کنند و اقتصاد را در لبه پرتگاه می‌بینند، تمامی ارز خود را از کشور خارج می‌کنند.

عده‌ای ممکن است بگویند که مردم ترکیه درخواست اردوغان را لبیک گفته‌اند اما بحث بر سر این است که آیا نفوذ آک‌پارتی و اردوغان همانند سال ۲۰۱۴ است؟ صراحتاً باید بگویم خیر، این‌چنین نیست. در انتخابات اخیر حزب عدالت و توسعه مجبور به ائتلاف با حزب حرکت ملی شد و نشان از پائین آمدن مقبولیت آن دارد. اگر به ۱۰ سال پیش برگردیم، می‌بینیم که عدالت و توسعه در ترکیه کارهای خوبی انجام داد اما پس از آن به دلیل مواضع ناسنجیده موجب شد تا حامیان آن کم شود و اکثراً طیف مذهبی و غیر سرمایه‌دار ترکیه با اردوغان همراه هستند.

این پژوهشگر حوزه قفقاز با بیان اینکه اعتماد مردم نسبت به دولت دوم روحانی تا حد زیادی از دست رفته، عنوان کرد: باید متوجه باشیم که اعتماد به دولت اردوغان در ترکیه بیشتر از اعتماد مردم ایران به دولت روحانی است؛ البته در وضعیت فعلی تنها نمی‌توان دولت را مقصر اصلی دانست بلکه سایر قوا نیز در از دست رفتن اعتماد مردمی دخیل هستند. اینکه دیده می‌شود ارزش پول ملی کشورمان در حال سقوط است و معیشت مردم با مشکل روبه‌رو شده دلیل واضحی برای سلب اعتماد مردم به حساب می‌آید؛ این باعث می‌شود تا میزان محبوبیت و مقبولیت روحانی در ایران همانند اردوغان در ترکیه نباشد و کاهش پیدا کند. این درد بزرگی است که از سال ۹۰ تا ۹۷ ارزش پول کشورمان تا به این حد کاهش پیدا کرده است.

در زمان ریاست جمهوری احمدی‌نژاد قیمت دلار چیزی حدود ۲۵۰ درصد افزایش داشت که سوء تدبیر پس از اعمال تحریم‌ها یکی از دلایل اصلی آن به شمار می‌رود و در دولت اول روحانی این نرخ ثابت ماند اما از زمستان سال ۹۶ شاهد افزایش آن بودیم. این روند پس از خروج ترامپ هم سیر صعودی داشت و امروز شاهد افزایش چند درصدی قیمت دلار هستیم.

وی تصریح کرد: نباید در داخل کشور کسی از انتقادها ناراحت شود؛ زیرا کسانی که وضعیت فعلی را تحلیل می‌کنند و نسبت به آن انتقاد دارند از بدنه همین نظام هستند و نباید به آنها برچسب اپوزیسیون زده شود. سوال اصلی این است که چرا این بی‌اعتمادی به این شکل برجسته شده است؟ پاسخ مشخص است؛ میلیاردها تومان و دلار در این فرآیند خورده شده و بنیان فساد از زمان احمدی‌نژاد کاشته شد و تا به امروز هم با روی کار آمدن روحانی ریشه این فساد خشکانده نشده است.

سلیمانی گفت: مردم هر روز که از خواب بلند می‌شوند و اخبار را مرور می‌کنند می‌بینند که فلان نفر اختلاس کرده و رقم‌های هنگفتی از خزانه و مملکت خارج شده است. حال چرا باید توقع داشته باشیم که مردم ایران همانند ترکیه بروند دلار را به تومان تبدیل کنند یا در اختیار بانک‌ها بگذارند؟

وی ادامه داد: مشکل از آنجاست که بی‌قانونی در سراسر کشور موج می‌زند؛ در بریتانیا اگر احدی از مسئولان خطا کند او را مجبور به استعفاء می‌کنند. در چین حکم این افراد اعدام است و در ژاپن این اعمال به حدی قبیح و زشت است که مسئول مربوطه دست به خودکشی می‌زند. مجموع مولفه‌هایی که عرض کردم بی اعتمادی را افزایش داده و مردم از خود سوال می‌کنند که به چه کسی اعتماد کنیم؟ آقایان بفهمند که بی‌اعتمادی، یک شبه حاصل نمی‌شود.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری ایلنا، تاریخ 27 مرداد 97، کد مطلب: 657570:www.ilna.ir