شعارسال: رؤسای جمهور ترکیه و آمریکا از زمانی که روی کار آمده‌اند، نتوانسته‌اند، اختلافات خود را پنهان کنند؛ هر دوی این شخصیت‌ها اشتراکات زیادی با یکدیگر دارند. هر دو رئیس جمهور قصد دارند در کشور خود نقش طرفدار قدرتمند مردم را ایفا کنند؛ آنها همچنین در تلاش هستند تا خود را قهرمان حمایت از دموکراسی نشان داده و همواره طرف مقابل را به دیکته کردن سیاست‌ها محکوم می‌کنند؛‌ اما اختلافات آنها در شرایط کنونی بسیار بزرگتر از اشتراکات آنهاست.

مهمترین مشکل کاخ سفید و آنکارا این است که دولت ترکیه در برابر سیاست‌های ضد اسلامی ترامپ ایستاده است. تا پیش از این دو کشور تنها به صورت سیاسی و در حد لفظی با یکدیگر اختلاف داشتند اما در ماه‌های گذشته اختلاف بین ترکیه و آنکارا به شکل عملی درآمده است و دو کشور در برابر یکدیگر ایستاده‌اند. این رویکرد در حال سوق دادن دو کشور به سمت اتخاذ سیاست‌های اقتصادی پرخطر است.

ارزش پول ملی ترکیه کاهش چشمگیری را تجربه کرده و از آغاز سال ۲۰۱۸ تاکنون حدود ۳۰ درصد از ارزش خود را از دست داده است. اقتصاد ترکیه نیز طی ماه‌های گذشته با مشکل مواجه شده و اقدام آمریکا در دو برابر کردن تعرفه واردات فولاد و آلومینیوم از ترکیه به این کشور اوضاع لیر را بدتر کرده است.

حدود دو هفته پیش نیز دولت آمریکا دو وزیر کشور و دادگستری دولت ترکیه را مورد تحریم قرار داد.

این اقدام آمریکا در پی رد درخواست کاخ سفید برای آزاد کردن یک کشیش آمریکایی که به جرم جاسوسی در ترکیه محاکمه شده است صورت گرفت. البته به نظر می‌رسد دولت ترکیه انتظار این رفتار را از آمریکا داشت.

ترامپ قصد دارد خود را از نظر سیاسی بسیار مستحکم جلوه دهد و در صورتی که کشوری از اجرای سیاست‌های مطلوب کاخ سفید سرباز زند، دولت ترامپ به سمت تنبیه مالی و اقتصادی آن کشور قدم برمی‌دارد.

استفاده از گزینه تحریم در اولین قدم به جای پیشروی به سمت مذاکره و حل و فصل مشکلات می‌تواند عواقب بسیار خطرناکی در پی داشته باشد.

رویکرد آمریکا در تحریم کشورها غیرطبیعی است

کلارا پرتلا، کارشناس دانشگاه والنسیا، می‌گوید رویکرد دولت آمریکا در اعمال تحریم علیه کشورها غیرطبیعی به نظر می‌رسد.

از طرفی باید گفت که تحریم کردن دو وزیر دولت یک کشور متحد آمریکا نیز تاکنون سابقه نداشته است.

وی می‌گوید: در شرایط کنونی اختلافات به سرعت گسترش پیدا کرده و باید گفت که اقدام آمریکا در اعمال تحریم علیه کشورها که عملکرد این تحریم‌ها تا رسیدن به نتیجه مطلوب آمریکا فاصله زیادی دارد توجه جدی رسانه‌ها را جلب کرده و می‌تواند بر نگاه ترکیه و دولت این کشور تاثیر بگذارد.

این تأثیرگذاری همزمان با آغاز اعمال تحریم‌های آمریکا علیه ایران انجام می‌شود که این تحریم‌ها نیز به شدت از سوی یکی از متحدین بزرگ آمریکا که اتحادیه اروپاست مورد مخالفت قرار گرفته است.

در واقع مشکل کنونی به خود تحریم‌ها باز نمی‌گردد بلکه به شکل، زمان، تأثیرگذاری، زمینه و نوع تحریم‌های اعمال شده‌ باز می‌گردد.

اگرچه اعمال این تحریم‌ها می‌تواند نشان‌دهنده قدرت تأثیرگذاری اقتصادی آمریکا باشد اما در واقع می‌تواند این خطر را بر کشور اعمال‌کننده تحریم داشته باشد که بیش از کشور هدف از نظر بین‌المللی منزوی کرده و تاثیر تحریم‌های آن را به شدت کاهش دهد.

نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که مردم آمریکا تأثیر کاری که ترامپ با آمریکا می‌کند را طی سال‌های آینده تجربه خواهند کرد؛ اما ترکیه باید هم‌اکنون با عواقب تحریم‌های آمریکا روبه‌رو شود و این مسئله به نظر برای آنکارا خوشایند، نمی‌آید.

روز دوشنبه ارزش لیر ترکیه به پایین‌ترین حد خود تاریخی خود در برابر دلار رسید و نگرانی‌ها نسبت به تشدید بحران اقتصادی در ترکیه را افزایش داد.

البته پس از آن که بانک مرکزی این کشور اعلام کرد به اندازه کافی ارز وارد بازار می‌کند توانست بخشی از ارزش از دست رفته خود را جبران کند اما اگر اطمینان سرمایه‌گذاران در ترکیه بهبود نیابد اوضاع در این کشور رو به بحران پیش خواهد رفت.

اردوغان همچنین به درخواست‌ها برای بالا بردن نرخ سود بانکی در ترکیه پاسخ منفی داده است و با انتصاب داماد خود به عنوان وزیر اقتصاد در این کشور بر این مسئله صحه گذاشته است چرا که داماد وی نیز مخالف جدی بالا رفتن نرخ سود بانکی در ترکیه است.

به نظر می‌رسد اردوغان به جای آنکه بخواهد سیاست‌های اقتصادی خود را تغییر دهد بر موقعیت استراتژیک جغرافیایی ترکیه حساب کرده است تا بتواند مشکلات اقتصادی این کشور را حل کند.

ترکیه یک متحد جدی برای اتحادیه اروپا و آمریکاست این کشور عضو ناتو است و در اتحادیه گمرکات اروپایی نیز حضور دارد و در زمینه مدیریت ورود مهاجران به اروپا نیز با اتحادیه اروپا همکاری نزدیکی دارد.

ترکیه همواره از این موقعیت استثنائی خود که به عنوان پلی بین اروپا و خاورمیانه عمل می‌کند، استفاده ‌کرده است.

اردوغان: از حذف دلار در مبادلات تجاری استقبال می‌کنیم

اردوغان می گوید در حال حاضر یک توطئه علیه اقتصاد ترکیه در جریان است و راه حل این مسئله مبادله تجاری کشورهای شرق با ارزهای ملی خود و حذف دلار و یورو در این زمینه است.

ترکیه پیشنهاد داده است که در این زمینه با دو کشور روسیه و ایران که خود این کشورها نیز اخیراً توسط آمریکا تحریم شده است، متحد شود.

اردوغان در سخنان خود گفت ما در حال آماده‌سازی شرایط برای مبادله تجاری با چین، روسیه، ایران و اوکراین به ارزهای ملی خود خود هستیم چراکه ما با این کشورها بیشترین مبادلات تجاری را داریم.

روسیه نیز که از سوی کشورهای غربی به دست داشتن در ترور بیولوژیکی یک جاسوس دوجانبه در لندن متهم شده است اخیراً مورد تحریم آمریکا قرار گرفته و به سرعت به این اظهارات اردوغان واکنش مثبت نشان داده است.

حذف دلار موضوع مهم میان روسیه و ترکیه

وزیر امور خارجه روسیه در دیدار با همتای ترک خود در آنکارا به خبرنگاران گفت: استفاده از ارزهای ملی در مبادلات دوجانبه سال‌هاست که یکی از مهمترین موضوعات مورد بحث بین ترکیه و روسیه بوده است.

لاوروف گفت: ما نه تنها به دنبال اجرای چنین سیاستی با ترکیه و ایران هستیم بلکه هم‌اکنون در حال اجرای این سیاست با چین نیز هستیم و من مطمئن هستم که سوءاستفاده از دلار به عنوان ارز مبنای حساب ذخیره ارزی کشورها در جهان می‌تواند به تضعیف این ارز و از بین رفتن سلطه آن در بازار جهانی منجر شود.

بدون شک کشورهایی نظیر روسیه، ترکیه و ایران از فروپاشی سلطه دلار در بازار جهانی خوشحال خواهند شد که البته دلیل آن هم می‌تواند هم از بین رفتن تاثیر تحریم‌ها باشد و هم می‌تواند شکستن دلار به عنوان سمبل قدرت آمریکا باشد.

از طرفی حالا که چین هم به یک قدرت اقتصادی تبدیل شده و رقیب آمریکا در جهان محسوب می‌شود، امیدها نسبت به تضعیف شدن جایگاه دلار در جهان بیشتر شده است.

تحریم‌های آمریکا تنها شامل مبادلاتی می‌شوند که به دلار آمریکا انجام شده و یا طرف‌های حاضر در این مبادلات از بانک‌های آمریکایی استفاده کنند؛ بنابراین برای دور زدن این تحریم‌ها تنها چیزی که لازم است یک بانک است که از سیستم بانکی آمریکا استفاده نکند؛ البته یافتن چنین بانکی ساده نیست.

راهکار یک کارشناس بین‌المللی برای دور زدن مبادلات دلاری

نیل بهاتیا، کارشناس مؤسسه نیو امریکن سکیوریتی می‌گوید: تنها چیزی که شما به عنوان زیرساخت برای مبادلات غیردلاری نیاز داریم یک بانک است که هیچ مبادله‌ای به دلار نداشته و هیچ سهامداری و هیچ سهامدار آمریکایی نیز نداشته باشد.

وی می‌گوید: البته این مسئله می‌تواند در گام نخست هزینه‌های بیشتری در بر داشته باشد؛ از طرفی استفاده از ارزهای ملی کشورها توسط این بانک‌ها دست آنها را در مبادلات محدود خواهد کرد.

علت این مسئله نیز این است که کالاهای اساسی در جهان به دلار قیمت‌گذاری می‌شوند؛ قیمت نفت و گاز در جهان به دلار تعیین می‌شود.

باید گفت که برای کشورهای تولید کننده نفت مانند ایران که از سوی آمریکا تحریم شده است، چاره‌ای به غیر از رفتن به سراغ دیگر ارزها وجود ندارد.

قیمت‌گذاری محصولات نفتی در بورس انرژی شانگهای به یوان

کامیار محدث، استاد دانشگاه کمبریج انگلیس و کارشناس تحریم در بازار انرژی می‌گوید: فروش نفت و گاز به ارزهای دیگر به غیر از دلار به طور کامل امکان‌پذیر است، به عنوان مثال در بورس بین‌المللی انرژی شانگهای طی ماه‌های گذشته قیمت نفت به یوان چین تعیین می‌شود.

از طرفی کشورهای اروپایی نیز می‌توانند با استفاده از یورو و پرداخت پول نفت وارداتی از ایران به این ارز به خرید خود ادامه دهند.

به اعتقاد محدث یکی دیگر از راه‌ها برای دور زدن تحریم‌های دلاری قرارداد نفت در برابر کالاست؛ به عنوان مثال ایران در دور قبلی تحریم‌ها با هند چنین قراردادی داشت.

وی می‌گوید: البته این روش در میان‌مدت مطلوب نیست؛ باید گفت که اگر آمریکا به سیاست کنونی اخلال در نظام تجارت بین‌المللی ادامه دهد کشورهای جهان مجبور خواهند شد برای حفظ منافع خود علیه این کشور اقدام کنند.

محدث همچنین می‌گوید نه تنها به خاطر رویکرد تحریمی آمریکا علیه برخی کشورها بلکه به دلیل جنگ تجاری که این کشور علیه بسیاری از کشورهای جهان به راه‌انداخته است من مطمئن هستم که کشورها به سمت ایجاد یک نظام پرداخت بین‌المللی جایگزین غیر دلاری پیش خواهند رفت و احتمالا در آینده شاهد قیمت‌گذاری کالاهای اساسی بر اساس ارزی به غیر از دلار نظیر یوان یا یورو خواهیم بود.

در واقع اگر آمریکا به سمت به هم زدن نظام تجارت بین‌الملل بر اساس منافع خود پیش برود کشورها باید برای حفظ منافع خود در برابر آمریکا اقدام کنند.

باید گفت ترامپ به عنوان رئیس جمهور آمریکا در حال سرعت بخشیدن به فاصله گرفتن کشورها از دلار و شکل‌دهی به یک نظام پرداخت بین المللی به دور از دلار است؛ استفاده از ارزهای ملی و بین‌المللی به غیر از دلار در مبادلات دو یا چند جانبه بین کشورها به طور کامل امکان‌پذیر است.

باید گفت علیرغم آنکه وزیر امور خارجه روسیه از تمایل جدی مسکو و آنکارا برای مبادله بر اساس ارزهای ملی خود سخن گفته است اما این دو کشور هنوز هیچ تعهد مالی در این زمینه به یکدیگر نداده‌اند.

ورود چین به تغییر ارز بین‌الملی راهگشا خواهد بود

نیل بهاتیا نیز می‌گوید در بلندمدت این امکان وجود دارد که مبادلات تجاری بین‌المللی متعارف به ارزی به غیر از دلار انجام شوند اما این ارز، ارز این سه کشور نخواهد بود چراکه در حال حاضر نگرانی‌های نسبت به اوضاع اقتصاد ایران، روسیه و ترکیه وجود دارد.

بسیاری از افراد از دلار در مبادلات بین‌المللی خود استفاده می‌کند چرا که آمریکا نظام سیاسی و اقتصادی بزرگی دارد و در نتیجه دیگر کشورهای جهان نیز در مبادلات خود دلار آمریکا را می‌پذیرند.

ترکیه، روسیه و ایران قطعا به ارزهای ملی خود مبادله خواهند کرد اما حجم این مبادلات پایین خواهد بود.

اگر یک کشور وجود داشته باشد که بتواند این بازی را به نفع سه گانه ایران، روسیه و ترکیه تغییر بدهد آن کشور چین است چراکه این کشور از نظر حجم اقتصادی و میزان صادرات می‌تواند بزرگترین رقیب آمریکا در حوزه بین‌الملل محسوب شود.

چین اعلام کرده است پس از آغاز اعمال تحریم‌ها علیه ایران به خرید نفت از این کشور ادامه می‌دهد. نکته حائز اهمیت این است که ارز ملی این کشور به اندازه کافی باثبات است و می‌توان شرکت‌ها را مجاب کرد که از آن برای مبادلات استفاده کنند.

باید گفت که رویکرد استفاده از یوان در مبادلات بین‌المللی در صورتی که آمریکا به روند خصمانه کنونی خود در قبال دیگر کشورها ادامه دهد امکان‌پذیر است.

قاعدتا چین بر اساس منافع خود در این زمینه با کشورها همکاری خواهد داشت و ترکیه نباید در کوتاه مدت توقع کمک از طرف چینی‌ها را داشته باشد.

اینکه انجام مبادلات به ارز باثباتی نظیر یوان به جای دلار انجام شود در بلندمدت دور از ذهن نیست اما این مسئله نمی‌تواند در کوتاه‌مدت به نجات لیر ترکیه بیاید.

سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از خبرگزاری آنا، تاریخ انتشار: 26مرداد1397 ، کدخبر: 415996: www.ana.ir