شعارسال:از سالیان بسیار دور با افزایش سطح دانش و فهم بشر، کیفیت و وضعیت زندگی او همواره در حال بهبود و ارتقا بوده است.
پس از دوران رنسانس و متعاقب آن انقلاب صنعتی، موج پیشرفت‌های پرشتاب غربی ها آغاز شد.
متاسفانه در همین دوران، کشورهای شرقی روند رو به رشدی را تجربه نکرده و حتی برخی از این کشورها سیری نزولی طی کردند. البته در برخی موارد حرکت‌های مقطعی و موردی در این کشورها صورت گرفت، اما از آنجا که با کلیت جامعه و فرهنگ عمومی تناسب کافی نداشت، حمایت نشد. اقدام های «محمد تقی خان» ملقب به «امیرکبیر» در ایران، نمونه‌ای از این دست است.
به گزارش ایرنا، بیستم دی ماه همزمان با سالروز تولد و شهادت امیرکبیر شماری از پژوهشگران و پویشگران توسعه در مراسم نمادین «روز ملی توسعه»‌ در باغ فین کاشان گردهم آمدند و به هم اندیشی پرداختند.
فاصله توسعه از یک مساله ملی و دغدغه عمومی، بی توجهی به دستاوردها و بی اعتنایی به آینده پژوهشی به جای آینده نگاری، تقویت ناخواسته قدرت از سوی روشنفکران و ایستادگی در برابر توسعه یافتگی و فناوری از جمله مواردی بود که دلیل ناکارآمدی حرکت به سوی توسعه از سوی نخبگان اقتصادی و توسعه کشور در این مراسم عنوان شد.

** توسعه به دغدغه عمومی ایرانیان تبدیل شود
»محسن رنانی» عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان، یکی از سخنرانان این مراسم به طرح این پرسش پرداخت که «چرا ما اینجاییم؟ چون باید اینجا باشیم و البته نیم قرن دیر به اینجا آمده ایم. ما 70 سال است در حال برنامه ریزی و اجرای برنامه های توسعه هستیم اما هنوز مجمعی از نخبگان برای هم افزایی اندیشه توسعه نداریم.»
وی ادامه داد: در این سال ها ما همه حوزه ها را رونق دادیم، انواع جشنواره های فرهنگی و هنری و ورزشی را راه اندازی کردیم، جشنواره کتاب، جشنواره سینما،‌ جشنواره صنعت،‌ جشنواره های ورزشی و نظایر آنها داریم اما در حوزه توسعه که این همه برای آن هزینه کرده ایم و بخش اعظم منابع ملی خود را برای رسیدن به آن نابود کرده ایم، هیچ رویداد ملی نداریم.
رنانی تاکید کرد متاسفانه نتوانسته ایم مساله توسعه را به یک مساله ملی و یک دغدغه عمومی تبدیل کنیم.
وی بیان داشت: آگاهی و دانش عمومی جامعه نسبت به مفهوم، مولفه‌ها و پیش نیازهای توسعه پایین است و در سطح کلان نیز فاقد گفتمان ملی و یک نظریه اجماعی در مورد توسعه بوده ایم.
»این ناشی از کم کاری، همکاری نکردن و گفت ‌و گو نکردن بین نخبگان اندیشگی ما بوده است.«
نویسنده کتاب «چرخه‌های افول اخلاق و اقتصاد» گفت: در غیاب نخبگان فکری توسعه، دولت‌ها آمدند و برای خودشان برنامه توسعه نوشتند؛ برنامه هایی که فاقد تئوری توسعه بود و هر دولت آرزوهای خود و منویات مقامات را در برنامه های توسعه گنجاند و مصوب شد، منابع ملی را صرف آن کرد و حاصل این شد که ما نه تنها هنوز داریم در جا می زنیم، بلکه با توسعه‌ای نامتوازن و در هم ریخته روبرو شده ایم.
این استاد دانشگاه گفت: امروز ما اینجاییم تا اعلام کنیم پراکنده اندیشی در حوزه توسعه بس است. برای توسعه به شکل‌گیری گفتمان ملی توسعه نیازمندیم و برای این، لازم است نخبگان فکری ما با هم تعامل و همفکری داشته باشند.
وی ادامه داد: نخبگان فکری ما تک تک حرف های بسیاری در حوزه توسعه دارند اما هنوز نتوانسته ایم به یک نظریه یا چارچوب تحلیلی اجماعی در توسعه دست پیدا کنیم و اتفاق نظری در حوزه توسعه حاصل نکرده ایم.
رنانی ادامه داد: بنابراین، دولت ها هم دیدگاه های نخبگان را نادیده گرفته و راه خود را رفته اند اما امروز که دیگر منابع نفتی کفاف درآمد مورد نیاز دولت ها را نمی دهد، دیگر دولت ها نمی توانند نقش خود را به عنوان متولی توسعه بازی کنند و این فرصتی است برای پژوهشگران،‌ کنشگران و اندیشه ورزان حوزه توسعه که دست در دست هم بگذارند و جامعه را به سمت و سوی فرایندهای توسعه آفرین سوق بدهند.
وی افزود: بدون گفت ‌و‌گو، تعامل و همگرایی روشنفکران و اندیشمندان کشور، ما همچنان در سرگردانی قدم خواهیم زد. ما دستمان از ادعا و اختلاف و الگوهای متعارض پر است.
رنانی تاکید کرد ما باید به این ناتوانی پایان دهیم و در یک فرایند گفت ‌وگوی بین نخبگانی، به یک همگرایی در حوزه توسعه دست یابیم.
«بدون شکل دهی گفتمان ملی توسعه، دولت‌ها همچنان به اسم توسعه و به نام برنامه های توسعه، منابع ملی ما را نابود خواهند کرد.»

** الگوهای برنامه ریزی ما توسعه را نابود کرد
»نعمت الله اکبری» عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان و رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ ریزی این استان، نیز گفت: وقتی خبر محاکمه 2 پزشک اصفهانی را از تلویزیون شنیدم که به سبب کاربرد ایمپلنت تقلبی در ستون فقرات و بدن بیماران محاکمه شده بودند، با خود گفتم «ما اقتصاددانان، برنامه ریزان و جامعه شناسان چقدر ایمپلنت تقلبی و پروتزهای غلط در‌ پیکره اجتماع گذاشتیم که کسی متوجه نیست و مابه ازای عینی ندارد و بابت آن محاکمه نیز نمی شویم».
وی افزود: مشکلی که ما اقتصاد دانان، سیاستگذاران و برنامه ریزان داشته ایم، این است که به دستاوردها توجه نمی کنیم. ما دانشگاهیان، نخبگان، جامعه شناسان، عالمان سیاسی و سازمان ها، متهمان ردیف نخست هستیم.
اکبری با تاکید بر اینکه بسیاری چیزها که افتخار ما بویژه علوم اجتماعی‌ها بود، امروز دردسرساز شده است، گفت: همه الگوهای برنامه ریزی ما توسعه را نابود کرد.
وی با تاکید بر لزوم تقویت «پویش فکری توسعه» که اکنون به همت برخی دانش‌آموختگان جوان علوم اجتماعی و انسانی راه اندازی شده است، افزود: توسعه در گرو آینده پژوهی است. ما باید دست از آینده‌ نگاری برداریم و به آینده پژوهشی روی بیاوریم.

** روشنفکران ما برای تبیین راه توسعه، از امیرکبیر نیز باید عبور کنند
»تقی آزاد ارمکی» عضو هیات علمی دانشگاه تهران، نیز از نقش روشنفکران در یک صد سال اخیر انتقاد کرد و گفت: روشنفکران ما ناخواسته به جای آنکه جامعه مدنی را تقویت کنند، قدرت را تقویت کرده‌‌اند.
وی افزود:‌ آنان بدون توجه به اینکه تا جامعه توانمند نشود، هیچ اصلاحی در حوزه سیاست بادوام نخواهد بود و به جای آنکه همت خود را مصروف تقویت جامعه مدنی کنند، همه توجه خود را به نقد قدرت معطوف کرده اند و صاحبان قدرت همواره در واکنش به نقد آنان، بر سرکوب خود افزوده اند و بهانه ای برای بستن بیشتر و سرکوب بیشتر پیدا کرده اند.
آزاد ارمکی ادامه داد: در واقع، شیوه برخورد ما با اصحاب قدرت موجب شده است آنان فرصت پیدا کنند دشمنان خیالی بتراشند و برای مبارزه با این دشمنان به سرکوب و محدودسازی جامعه مدنی دست بزنند.
این استاد جامعه شناسی گفت: امیرکبیر نه چنان قهرمان بود که همه چیز را در او خلاصه کنیم و نه چنان سرکوب ‌گر بود که بخواهیم به او حمله کنیم. امیرکبیر یک تلاشگر توانمند و خلاق در مسیر توسعه بود و روشنفکران ما برای تبیین راه توسعه، از امیرکبیر نیز باید عبور کنند.

** با مطالعه تاریخ در راه توسعه گام برداریم
»فریدون الهیاری» عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان، در این جلسه گفت: دوران قاجار، غروب دیوانسالاری ایران بود و در این دوره، ناکارآمدی سیاسی نمود پیدا کرد که بازخوانی تاریخ با نگاهی متفاوت، ضرورت جست و جوی توسعه نیافتگی کشور را پس از آن زمان مشخص می کند.
وی ادامه داد: نوسازی و اصلاحات در کشور از زمانی آغاز شد که متوجه شدیم توانایی ایستادگی در برابر توسعه یافتگی و فناوری را نداریم. همان زمان گروهی مخالفت با توسعه را به بهانه لطمه وارد شدن به دین در پیش گرفتند، گروهی الگوگیری از غرب و توسعه حتی به بهانه از دست دادن دین را پیگیر بودند و برخی مانند امیرکبیر نیز فناوری و توسعه همراه با دین و سنت را معنی می کردند.
«امیرکبیر با آگاهی از آماده سازی بستر اجتماعی، در راه توسعه گام برداشت و راه اندازی دارالفنون از جمله این بسترسازی بود.»
الهیاری به کم توجهی ها در شناساندن شخصیت ها اشاره کرد و افزود: امیرکبیر، جهان و ایران را می شناخت و این آگاهی، دلیل دید و اندیشه توسعه یافتگی در وی بود؛ ما نیز با مطالعه تاریخ و شناخت این شخصیت های برجسته می توانیم در راه توسعه گام برداریم.

** محوریت توسعه، بسترساز بروز خلاقیت و نبوغ بشری است
»عباس عصاری» عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس، نیز گفت: محور قرار گرفتن توسعه، بسترساز بروز خلاقیت و نبوغ بشری است که این مهم را امیرکبیر 200 سال پیش درک کرده بود.
رییس پژوهشکده اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس افزود: دانایی و دانشی که در انسان تجلی پیدا می کند، به خلاقیت منجر می شود و تمدن جدید، توسعه را به وجود می آورد که در 2 سده گذشته در این مسیر تلاش های بسیار انجام و حتی جان هایی نیز فدا شده است که یکی از بزرگ ترین فداکاری ها و جوانمردی ها، حرکت میرزا محمدتقی خان فراهانی مشهور به امیرکبیر بود.
وی بیان داشت: مفاهیم متفاوتی در این سال ها از توسعه شکل گرفته و حرکت هایی که در آن نقطه آغازین مشاهده می شود، همچنان بر تارک این کشور می درخشد.
»برای پی بردن به اهمیت امیرکبیر، فقط راه اندازی دارالفنون کافی است که 289 نفر از دانش آموختگانش در اثر نهالی که امیرکبیر کاشت، به صدارت رسیدند که 28 نفر آنها وزیر آموزش و پرورش بودند.»
برپایه این گزارش، بیستم دی ماه سالروز تولد و شهادت امیرکبیر است.
این روز از سوی جمعی از اندیشه‌ورزان حوزه توسعه به عنوان «روز ملی توسعه» انتخاب شده است که امسال مراسم رونمایی از لوح یادبود آن در باغ فین کاشان برگزار شد.
مرکز «پویش فکری توسعه» و پژوهشکده «اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس» با همکاری و مشارکت کمیسیون ملی یونسکو و میراث فرهنگی کاشان این آیین را برگزار کردند.
همچنین تمبر ویژه روز ملی توسعه که از سوی شرکت پست جمهوری اسلامی منتشر شده است، با حضور مسئولان شرکت پست رونمایی و به دست اندیشمندان حاضر در آیین امضا شد.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری ایرنا، تاریخ انتشار22 دی 97، کدخبر: 83167754، www.irna.ir