شعار سال: اس.پی.وی بالاخره رونمایی شد، پنجشنبه شب سه کشور اروپایی فرانسه، انگلیس و آلمان با اعلام راه افتادن ساز و کار جدید مالی، نفسی تازه در برجام دمیدند تا تنگنایی که ترامپ برای اقتصاد ایران ایجاد کرد، کمی بازتر شود. هنوز برای اظهارنظر دربارۀ کارکردهای این ساز و کار زود است؛ چه آنکه ظریف نیز پس ازاعلام رسمی راه اندازی کانال جدید، آنرا "دیرهنگام" توصیف کرد. آیا ایران و اروپایی می توانند با این ساز و کار جدید تعاملات اقتصادی را رونق بخشند؟ و اصولاً با بحران‌های فعلی در سیاست خارجی، چه چشم اندازی برای استراتژی ایران در شرایط کنونی باید متصور باشیم؟ در این باره با حسین ملائک سفیر پیشین ایران در سوئیس و چین و تحلیلگر مسائل سیاست خارجی گفت و گو کرده ایم که در ادامه می خوانید:

در ابتدا بفرمایید آیا راه اندازی کانال اقتصادی جدید تحول مهمی در روابط ایران و اروپاست؟

در مورد آنچه اروپا بعد از چندین تأخیر چند باره در مورد اس.پی.وی اعلام کرد، قبل از اینکه به مشکلات واقعی تحریم ایران بپردازد، آبروداری اروپا در مقابل تهدیدات زورمدارانه آمریکاست که تنها به حداقل‌هایی می پردازد.

جناب ملائک بعد از خروج امریکا از برجام، رونمایی از این سازوکار خیلی طولانی شده، ایران در مقابل اینهمه تأخیری که بدان اشاره کردید، چه راهکاری داشت؟

در شرایط پیچیده ای قرار داریم. اوضاع بسیار" آخر الزمانی" به چشم می آید. تحلیل های صادره از هرطرف اینگونه است که دیگر آخر کار و یا چند قدم دیگر به آخر کار باقی نمانده است. البته هر طرف شواهدی برای تایید نظرات خود دارند. تمام مشکلات جهان از نظر آمریکایی ها با خروج ایران از مدار آمریکا با انقلاب اسلامی 1357 آغاز گردید. انقلابی که آمریکا بسیار علاقمند است چهل سالگی آن که چند روز دیگر است، جشن گرفته نشود. ایران تنها موضوع سیاست خارجی است که در سیاست داخلی آمریکا نقش پررنگی را بازی می کند. از منظر گروه کوچک اما ذینفوذ حاکم بر آمریکا باید کار ایران را ظرف چندماه آینده تمام کرد و تلاش گسترده آنها برای فشار همه سویه و به قول خودشان بی سابقه بر ایران گواهی این جدیت است. این تلاش و نظر آمریکایی ها اروپا را هم دچار تردید نموده که آیا اصلا می ارزد از ایرانی که بنابر تحلیل آمریکایی ها در حال سقوط است به قیمت مخدوش شدن رابطه با آمریکا دفاع کرد؟

اروپا از روی کار آمدن دولت جدید آمریکا به جای یک متحد، خود را با یک دشمن جدی که اساسا با تشکیل اتحادیه به صورت بنیانی مخالف است و ساختار سیاسی کشورهای بزرگ اتحادیه اروپا ازجمله آلمان و فرانسه را بزیر سئوال برده است مواجه دید. بسیاری از دستاوردهای همکاری جمعی و نرم هایی که جزو افتخارات اتحادیه اروپا بود از طرف آمریکا به سخره گرفته شد. کشورهای شرقی اروپا خود را بیشتر به آمریکا متعهد می یابند تا با بروکسل. خروج انگلستان از اتحادیه هم که بر اساس تحولات آمریکا اتخاذ شده بود بر تزلزل سیاسی اتحادیه و ابهام بر دوام آن می افزاید.

الان هیچکس در اروپا نمیتواند با استواری بگوید که مثلا ناتو باقی خواهد ماند. اگر چنین جوی در مورد موضوع امنیتی مهمی چون ناتو برقرار باشد برای سایر موضوعات که اهمیت ثانویه دارد نیز نمیتوان با قطعیت صحبت کرد. بنابراین خود اتحایه نیز در حالت ابهام روز را به شب می رساند. اگرچه سیاستمداران این اتحادیه تلاش زیادی برای حفظ وضع موجود دارند اما مواضع گاه و بیگاه مقامات مختلف حاکی از آن است که شرایط عادی نیست. بنابر این وقتی آقای عراقچی یا مقامات دیگر وزارت خارجه تاکید دارند که اروپا باید در هنگامی که از مزایای "برجام " استفاده میکند ( که معلوم نیست چیست ؟) در مورد تعهدات خود به ایران نیز از جمله موضوع SPV نیز اقدام کنند، برای اروپایی ها خیلی واضح نیست. قابل پیش بینی است که این سیستم SPV دردی از ایران دوا نخواهد کرد و ایران باید برای مبارزه با تحریم ها راه حل های خودش را بیابد.

در مورد ترامپ چطور ؟ به نظرتان اروپایی ها با توجه به وضعیت بغرنج در داخل امریکا و تقابل کاخ سفید و کنگره، منتظر رفتن ترامپ نیستند و حاضر می شوند در نهایت با او کنار بیایند؟

یک نگاه به وضعیت آمریکا به ما می گوید که تنازع سیاسی در این کشور به نازل ترین سطح خود رسیده است .مواضع پی در پی غلط و یا به تعبیری " احمقانه " مقامات آمریکایی، آن تصویر الهام بخش سیستم سیاسی آن کشور را به حاشیه برده است. تناقضاتی در صحنه سیاسی آمریکا در جریان است که هرکدام برای بوجود آوردن یک بحران سیاسی جدی کافی است. رئیس جمهور منتخب آنها چندین بار به خبرنگاران گفته است که با روسها "ساخت و پاخت" شخصی نداشته است. یا حاضر است دولت را برای بیش از یک ماه تعطیل کند و یا اینکه بطور دائم متهم به دروغ گویی است. او که به طور اصولی در سابقه و رفتار و زندگی شخصی یک اسطوره لامذهب و فاسق است پایه رأی خود را در بین مذهبی های دو آتشه یافته است. سوال ایجاد می شود که این آمریکا در حال افول است؟

از طرف دیگر یکی از سکانهای محکم نظام بین الملل در خاورمیانه یعنی " اسراییل " در تقلای بود و نبود است. اتفاقاتی در چند هفته گذشته به وقوع پیوسته است که هیچ استراتژیست در ده سال قبل تصور آنرا هم نمیکرد. این اسراییل با اسراییل چهل سال پیش متفاوت و ضعیف تر است. چهل سال پیش همه کشورهای منطقه از ترس تهاجم اسراییل و سیاست " از نیل تا فرات " زندگی میکردند اما اخیرا موضوع اصلی اسراییل " توازن قوا " با حزب الله است و خود را آماده مقابله با امکان حمله به یکی از شهرهای خود یعنی " الجلیل " کرده است. وقتی نخست وزیر اسراییل با بوق و کرنا از یک پدیده جدید پرده برداری کرده ادعا میکند که تمام تونلهای مربوط به " حزب الله " را توانسته اند نابود کند رهبر این گروه مدعی می شود برخی از این تونلها 13-14 سال عمر دارند و اسراییل تازه آنها را کشف کرده مقامات دفاعی اسراییل حرف او را تایید می کنند، نشان میدهد ظرفیت دفاعی آن کشور در چه سطحی قرار دارد. یا اخیرا اتحادیه مجالس مدیترانه که 26 کشور اروپایی و عربی شامل اسراییل عضو آن هستند خواستار اعزام ناظر برای انتخابات ماه آوریل اسراییل کرده است. درخواستی که در اسراییل بی سابقه ، اهانت آمیز و مداخله جویانه نامیده شده است. از طرف دیگر یک ارزیابی از جریانات "ضد یهودی " در اروپا و آمریکا نشان از رشد این نظرات بطور بی سابقه دارد.

وضعیت منطقه پیرامونی ایران را چطور می بینید؟ بعد از خبر خروج امریکا از سوریه و افغانستان متغیرهای جدیدی اضافه شده است که به نظر می رسد می تواند برای ایران مطلوب نباشد. ایران با این متغیرهای جدید باید چه کند؟

در مورد خبر خروج سربازان آمریکا از سوریه و افغانستان نمیتوان با قطعیت صحبت کرد اما نشان میدهد که کشتی سیاست و استراتژی آمریکا در این منطقه به گل نشسته و آنها با پارادوکس ندانم کاری در کشورهای خاورمیانه و نیز هزینه های سرسام آوری که در داخل برای این سیاستها باید بپردازند دست به گریبان هستند.

خوب با این تفاسیر هرکس امید به شکست دیگری و خروج از صحنه دارد . آمریکا درست می گوید که ایران را در یک گوشه قرار داده و محاسبات آنها هم نشان میدهد این سیستم با این همه فساد و به هم ریختگی و سطح روز افزون نارضایتی بعید است بتواند جان سالم بدر برد و اگر ایران سقوط کند بسیاری از معادله ها در منطقه بطور اتوماتیک بنفع نظرات آمریکا و اسراییل منعطف خواهد شد . ایران نیز درست می گوید ، آمریکا در حال افول است و کشورهای متحدش از یکطرف و حضور مستقیمش از طرف دیگر با اما و اگر های جدی روبروست و قدرت نمایی که میکند بیشتر توخالی است . بنابر این اگر قدمی عقب نشینی کرده و سیاستهایش را باز نگری کند میتوان امید به باز شدن جو نظامی و تهدید و تحریم داشت و شرایط برای کشورها و مردم منطقه آسوده تر خواهد شد.

گفته می شود ترامپ قصد دارد فشار منطقه ای و بین المللی بر ایران را افزایش دهد و برگزاری نشست ورشو نیز در این مسیر است. آیا احتمال تحمیل یک برخورد نظامی یا تنش غیر قابل کنترل بر ایران وجود دارد؟

به نظر می رسد اگر تعریف دیگری از "اسراییل " در منطقه بشود آرامش بیشتری به منطقه باز خواهد گشت ، این نیز از نظر تحلیل "جبهه مقاومت " دور از دسترس نیست.

بنابر این شرایط جدی و تعیین کننده ای برای همه طرفها وجود دارد . اما آنچه نقطه آغاز سیاست و رویکرد برای ایران میتواند باشد تنظیم امور در "خانه " است . سپس تحکیم روابط گسسته و چند پاره با همسایگان و در نهایت جلوگیری از سرگردانی تئوریک بین اروپا ، روسیه و چین . اما قطعا شرایط فعلی نمیتواند دستاوردهای خارجی ایران را چه در سطح نظامی و چه در سطح سیاسی حفظ کند .

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری تحلیلی خبرآنلاین تاریخ انتشار 12بهمن 97، کدخبر: 1226955، www.khabaronline.ir