شعار سال: از سوی دیگر قرار است نشست گروه اقدام مالی در روزهای آینده برگزار و در این نشست درباره نحوه تعامل با نظام بانکی ایران تصمیمگیری شود. با توجه به اینکه تصمیمگیری مجمع تشخیص مصلحت نظام و همچنین گروه اقدام مالی، خطوط و خطوط آتی تعامل نظم بانکی ایران با نظام بانکی بینالمللی را مشخص خواهد کرد در همین خصوص به برخی از مهمترین سؤالها و ابهامات پیرامون گروه اقدام مالی و نحوه تعامل ایران با این نهاد پاسخ داده شده است.
FATF چیست؟
تروریستها با استفاده از تبادلات بینالمللی بانکها سالهاست که تأمین مالی میشوند و ایران خود سالهاست در این بازی تلخ قربانی حملات تروریستی بوده است، حملات منافقین، تحرکات مرزی گروههای تجزیه طلب و مورد اخیر آن ربایش مرزبانان ایرانی از جمله حملات تروریستی است. از حدود 30 سال پیش هفت کشور صنعتی جهان (معروف به گروه G7) که بیشتر تبادلات پولی جهان با ارزهای آنها انجام میشد، برای جلوگیری از رشد حملات تروریستی، باندهای مافیایی، قاچاقچیان اسلحه و مواد مخدر اقدام به تشکیل «گروه ویژه اقدام مالی» کردند. این گروه برای مؤسسات مالی و بانکها روشهای استانداردی را تعریف میکند که امکان تأمین مالی فعالیتهای غیرقانونی را کاهش داده یا سخت میکند. عمل به این استانداردها به نظام بانکی کمک میکند که نقل و انتقال غیرقانونی پول را ردگیری و منشأ و هدف آن را مشخص کند. بهعبارت سادهتر با اجرای دستورالعملهای این گروه، بانکها میتوانند جلوی پولشویی را بگیرند، دقیقاً همان هدفی که در قانون مقابله با پولشویی مصوب 1386 مجلس شورای اسلامی دنبال میشد. مفاد استانداردهای «گروه ویژه اقدام مالی» یا همان FATF مطابق همان دستورالعملی است که مجلس در سال 88 برای قانون مبارزه با پولشویی تصویب کرده است و در واقع میتوان گفت حدود 9 سال است که این قانون البته تا حدی در نظام بانکی کشور در حال اجرا است و آنچه در نهایت با پیوستن ایران به FATF باید به اجرا بگذارد تطبیق بخش نامههای اجرایی قانون پولشویی کشور با گردش کاری است که در 205 کشور جهان در حال اجرا است.
آیا اجرای قوانین FATF امنیت کشور را به خطر میاندازد؟
ارائه اطلاعات از سوی سیستم بانکی براساس استانداردهای FATF به طرفهای خارجی بدون اجازه نهادهای ناظر و امنیتی داخلی ممکن نیست و هیچ شخص یا نهادی حق ارائه اطلاعات به طرفهای خارجی مگر در موارد مبارزه با جرایم مالی و با مجوز نهادهای نظارتی مطابق قانون ندارد. مرکز اطلاعات مالی که از 10 سال پیش در کشور فعالیت میکند، اطلاعات مالی را از بانکها و سایر دستگاهها و مؤسسات مرتبط جمعآوری کرده، منطبق با قانون تجزیه و تحلیل کرده و در صورت احراز ارتکاب جرم، مراتب را برای شروع تحقیقات کیفری و صدور حکم به قوه قضائیه اعلام میکند. هیچ امکانی نه در قوانین قبلی و نه در قوانین جدید برای انتقال اطلاعات کشور به طرفهای خارجی خارج از رویههای قانونی وجود ندارد و نهادهای نظارتی بشدت با هرگونه اهمال برخورد میکنند.
پذیرش FATF مانع دور زدن تحریمها توسط ایران میشود؟
دور زدن تحریمها، فروش نفت، تحصیل منابع درآمدی نفت، تسهیل تجارت کشورمان با سایر کشورها و تأمین بودجه سالانه دولت بر عهده دولت است و مطمئناً دولت چنین ارادهای ندارد که روشهای رسیدن به این اهداف را مختل کند. هیچ یک از اقدامات مندرج در برنامه اقدام کشورمان به اهداف دولت در این زمینه خدشهای وارد نمیکند. ضمن اینکه برخی روشهای پیشنهادی بینالمللی با همکاری دولتهای دیگر، تنها با عادی شدن وضعیت ایران نزد FATF قابل اجرا شدن است. در سالهای اخیر دولتهای تحت تحریمی همچون روسیه، کوبا، ونزوئلا و سوریه برنامه اقدام خود را اجرا کردهاند و وضعیت آنها نزد این نهاد عادی شده است.
آیا FATF مانع فعالیتهای سپاه پاسداران خواهد شد؟
در این زمینه باید این سؤال را مطرح کرد، آیا تحریمهای بانکی امریکا در این سالها مانع فعالیتهای برون مرزی سپاه شده است؟ پاسخ به این سؤال به طور قطع منفی است، اگر فعالیتهای سپاه محدود شده بود، سردار سلیمانی نمیتوانست داعش را زمینگیر کند، بنابراین زمانی که تحریمهای بینالمللی شدید امریکا نتوانسته است تبادلات مالی لازم برای فعالیتهای برون مرزی سپاه را مشکل کند، اجرای استانداردهای FATF هم نمیتواند مانع این تبادلات باشد.
آیا تعریف تروریسم در FATF برای ایران مشکل ساز است؟
تعریف تروریسم کمابیش در همه کشورها و اسناد بینالمللی ماهیت مشابهی دارد. تنها گروه کشورهای اسلامی یک استثنا دارند و آنکه فعالیتهای ملل تحت استعمار و اشغال خارجی است که نباید در زمره اعمال تروریستی محسوب شود. غیر از این استثنا، مشکل جامعه بینالمللی امروز بیشتر در تعیین مصادیق تروریسم هست که هر کشور سلیقه خود را اعمال میکند و به همین دلیل کشورها فهرستهای ملی افراد و سازمانهای تروریستی مختص به خود را دارند. امریکاییها با استفاده از نفوذ و قدرت رسانهای خود درصدد القای فهرست تروریستی خود به دیگر کشورها هستند. این امر صرفاً برای تأمین منافع امریکاست و نباید طوری وانمود شود که تصمیمات یکجانبه امریکا برای همه جنبه الزام آور دارد. هر کشوری محق است که شروط خود را برای تعیین مصادیق تروریسم داشته باشد. کنوانسیون کشورهای اسلامی در موضوع مقابله با تروریسم این شرط را به روشنی در متن خود لحاظ کرده است. در سایر کنوانسیونها هم ایران مانند سایر کشورها حق شرطهای خود را ملحوظ کرده است. این شروط همراه با الحاق به اسناد بینالمللی نزد امین معاهده تودیع میشوند و در روابط بین اطراف معاهده لازمالاتباع است.
آیا FATF به امریکا برای افزایش فشار تحریمها کمک میکند؟
افزایش فشار تحریمها از سوی امریکا تنها از طریق در اختیار داشتن سوئیفت (جامعه جهانی ارتباطات مالی بین بانکی SWIFT) که ناظر بر تبادلات دلاری در جهان است ممکن میشود و در حال حاضر این اتفاق افتاده و امکان تبادلات دلاری از ایران سلب شده است و FATF هیچ مورد تازهای به این موقعیت اضافه نمیکند. ایران برای آنکه بتواند از تله دلاری تحریمهای امریکا عبور کند در این سالها تلاش کرده است تا تبادلات تجاری خود را با ارزهای محلی و غیردلار انجام دهد ولی بهدلیل آنکه بانکهای ایرانی استانداردهای FATF را رعایت نمیکنند، بانکهای کشورهای عضو این گروه نمیتوانند با آنها تبادل مالی و پولی داشته باشند بنابراین فرصت ایران برای تبادلات غیردلاری و دور زدن تحریمهای امریکا از بین میرود. چنانچه دولتهای اروپایی برای تبادل یورویی با طرف ایرانی ابراز تمایل کردهاند ولی حتی بانکهای کوچک اروپایی که با امریکا تبادل پولی ندارند بهدلیل استاندارد نبودن بانکهای ایرانی امکان تبادل مالی با ایران ندارند.
با وجود تحریمهای ثانویه خروج از لیست سیاه بیفایده است؟
تحریمهای یکجانبه امریکا بخش مهمی از محدودیتها علیه نظام بانکی و مالی را تشکیل میدهد. اما فقدان تعامل ایران با گروه ویژه اقدام مالی به معنای بستن همه منافذ تعامل با دولتهایی است که تحریمهای امریکا را رعایت نمیکنند. تحریمهای امریکا ممکن است دچار شدت یا افول شوند لیکن محدودیتهای ناشی از FATF بهصورت اصولی و فراگیر تا زمان عادی شدن روابط کشورمان با این نهاد، پابرجا خواهد بود. مضافاً اینکه با توجه به تلاشهای بسیار سنگین امریکا، رژیم صهیونیستی و عربستان برای جلوگیری از عادی شدن وضعیت کشورمان با این نهاد، کاملاً محرز است که آنها وضعیت جاری را بهترین ابزار مقابله با کشورمان میدانند و این موضوع مکمل تحریمهای یکجانبه امریکاست. هرگونه تأخیر در اجرای کامل برنامه اقدام به منزله مساعدت به دشمنان برای ایجاد محدودیتهای بیشتر است.
استانداردهای FATF میتواند به نظام بانکی ایران کمک کند؟
همانطور که اشاره شد از تصویب قوانین مقابله با پولشویی در ایران نزدیک به یک دهه میگذرد ولی به چند دلیل این قوانین هنوز در داخل کشور بدرستی اجرا نشده است. اول آنکه مؤسسات غیرمجاز پولی در این سالها حاضر به شفافسازی ترازنامههای خود نبودهاند (نتیجه عملکرد آنها بحران پولی در کشور بود.) دوم بانکهای رسمی نیز بهخاطر هزینه بر بودن این اجرای کامل قوانین در این سالها تنها بخشهایی را به اجرا گذاشتهاند (نتیجه کاهش نظارت بانک مرکزی در بانکها و بحران پولی امروز در کشور است.) سوم زیرساختهای فنی و یکپارچهای که نیاز زیربنایی قوانین ناظر بر پولشویی است، در کشور به طور کامل فراهم نشده بود و بخشهایی که بر عهده بانکهای خصوصی بوده است بنا به دلایل قبلی به کندی فراهم یا آمادهسازی شده است. اما اگر ایران استانداردهای لازم برای پیوستن به FATF را بپذیرد، سیستم بانکی به خودی خود مجبور به تسریع در اجرای قوانین پولشویی خواهد شد.
آیا دولت با پذیرش FATF قانون اساسی را زیر پا گذاشته است؟
برنامه اقدام ایران مانند همه کشورها مجموعهای از تدابیر اجرایی برای رفع کاستیهای فنی از جمله آموزش پرسنل و تقویت مرکز اطلاعات مالی است. دولت جمهوری اسلامی ایران خود را ذیل قانون اساسی کشور به این برنامه متعهد کرده است. بخش مهم این برنامه اقدام، اصلاح دو قانون مبارزه با پولشویی و مبارزه با تأمین مالی تروریسم است که کاملاً در حیطه اختیارات قوه مقننه است و دولت در این خصوص بجز تهیه و ارائه لایحه پیشنهادی به مجلس شورای اسلامی منطبق با نیازهای کشور، مسئولیت دیگری نداشته است. این رویه ارائه تعهد برای اجرای برنامه اقدام در مورد همه دولتها صادق است. همچنین در مورد کشورمان هماهنگیهای لازم بین قوای کشور از طریق نهادهای عالی نظارتی مستمرا در جریان بوده است.
FATF مانع کمک ایران به حزبالله و نیروهای مقاومت میشود؟
دولت سوریه خود برنامه اقدام مرتبط با کشور خود را بهصورت کامل اجرا کرده است. عراق هم در تیرماه گذشته پس از اجرای کامل مفاد برنامه اقدام توصیه شده از سوی FATF، روابط خود را با این نهاد عادی کرد. همانگونه که مکرر توضیح داده شد، فهرست ملی تروریسم هر کشور منطبق با معیارهای هر دولتی تهیه شده و فهرست اجماعی ملل متحد تنها شامل افراد و جریانهای تروریستی وابسته با طالبان، القاعده و داعش است. برچسب تروریستی به هر گروه دیگری اقدامی یکجانبه و برای دولتهای دیگر بلااعتبار است. ضمن اینکه دامن زدن به اینکه جریانهای مقاومت در شمول تروریسم قرار دارند اقدام بخردانهای نیست.
سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه ایران تاریخ انتشار24بهمن 97، کدخبر: 500951، www.iran-newspaper.com