شعار سال: ‌قیمت نفت در ماه‌های ابتدایی سال 2019، نه‌تنها روند کاهشی ماه‌های ابتدایی 2018 را تجربه نکرد، بلکه برخلاف پیش‌بینی‌ها روندی افزایشی را در پیش گرفت. بازار نفت در دو ماه آخر سال 2018، سقوطی 40درصدی را شاهد بود و به لحاظ شتاب کاهش در سال‌های اخیر بی‌سابقه بود. قیمت نفت در دو‌ماه‌ونیم گذشته، رشدی 30درصدی را تجربه کرده است؛ به همین دلیل سازمان‌ها و مؤسسات فعال در حوزه پیش‌بینی قیمت نفت در سال 2019 مجبور به تغییر پیش‌بینی‌های خود شدند. بانک گلدمن‌ساکس در تازه‌ترین پیش‌بینی، رقم 70 تا 74 دلار را در کوتاه‌مدت برای قیمت نفت پیش‌بینی کرده است. بانک استانداردچارترد و بانک مریل‌ریج نیز به ترتیب متوسط 74 و 70 دلار در هر بشکه را برای نفت برنت پیش‌بینی کرده‌اند. در کنار این مؤسسات معتبر، البته اداره اطلاعات انرژی آمریکا بدون توجه به واقعیات بازار نفت، همچنان بر رقم 61 دلار برای هر بشکه نفت برنت اصرار دارد. برآوردهای کارشناسی نشان می‌دهد که احتمال روند افزایشی قیمت‌ها در سال 2019 بیشتر از احتمال روند کاهشی آن است به همین دلیل اغلب پیش‌بینی‌های جاری بر نوسان قیمت نفت در محدوده 60 تا 70 دلار متمرکز است. این در حالی است که پیش از این پیش‌بینی‌ها از کاهش قیمت نفت به زیر 50 دلار در سال 2019 حکایت داشت. روند کنونی قیمت نفت و فراتررفتن آن از 70 دلار برای ایران با توجه به الزامات بیان‌شده در ابتدای این نوشته، مطلوب ارزیابی می‌شود. به طور طبیعی برای کشوری مانند ایران فارغ از الزامات اقتصادی، بالارفتن هزینه‌های تحریم‌های اعمال‌شده از سوی ایالات متحده و ایجاد و تداوم نگرانی در بازارها، اهمیت دارد. از منظر سیاسی، آمریکا باید هزینه‌ تحریم‌هاي اعمال‌شده علیه ایران را بپذیرد. هزینه‌هایی که هم در صحنه داخلی و هم در صحنه خارجی برای آمریکا از حساسیت زیادی برخوردار است. افزایش‌نيافتن قیمت سوخت برای دولت ترامپ مهم است.

همچنین مسئله زیان کشورهای مصرف‌کننده از همراهی با تحریم‌های آمریکا علیه ایران و ونزوئلا و افزایش قیمت نفت به صورت توأمان، دولتمردان آمریکایی را در فشار قرار داده است. بنابراین ترامپ تلاش دارد به هر صورتی که شده، افسار بازار نفت و اوپک را در دست بگیرد که تاکنون توفیقی به دست نیاورده است. ترامپ پیش از این حساب ویژه‌ای روی همراهی اوپک و کشورهای مهم آن مانند عربستان سعودی با سیاست‌های آمریکا باز کرده بود اما انتظار آن با توجه به تلاش اوپک برای حفظ استقلال خود و توافق با کشورهای نفتی غیراوپک به‌ویژه روسیه و بروز مشکلات سیاسی با عربستان در پی بروز ماجرای خاشقجی و کاهش اعتماد سیاسی میان دو کشور، برآورده نشد. عربستان سعودی برخلاف پیش‌بینی‌ها نه تنها توافق کاهش تولید را اجرا کرد بلکه بیش از تعهدات خود اقدام به کاهش کرده و همراهی‌نكردن کشورهای دیگر را نیز جبران کرده است. ریاض علاوه بر دنبال‌کردن منافع اقتصادی ناشی از تعدیل قیمت، اهداف سیاسی خاص خود را نیز با مدیریت قیمت بازار دنبال می‌کند. این شرایط قطعا مطلوب ترامپ نیست. روس‌ها نیز با وجود گرایش به تولید بیشتر اما تحت تأثیر توافق دسامبر 2018 و منافع اقتصادی ناشی از افزایش قیمت، به‌طور نسبی با کاهش تولید همراهی دارند. بنابراین به نظر نمی‌رسد عربستان سعودی و روسیه وارد فضای افزایش تولید برخلاف توافق دسامبر اوپک شوند. عوامل دیگری که می‌تواند در سال 2019 به بالاماندن قیمت نفت کمک کند، چشم‌انداز مثبت مذاکرات تجاری آمریکا و چین و به دنبال آن اثرات مثبت بر رشد اقتصاد جهانی و پیامدهای مثبت روانی و واقعی آن بر بازار نفت از طریق افزایش تقاضای نفت است. پایبندی 108درصدی اوپک به توافق دسامبر و کاهش 560هزاربشکه‌ای در فوریه و احتمال تمدید توافق کاهش تولید نفت از سوی اوپک برای نیمه دوم سال 2019 است که باید مورد توجه قرار گیرد. اما عامل مهم و سرنوشت‌سازی که روند تحولات بازار نفت را تحت تأثیر قرار داد، تحولات ژئوپليتیکی بود که قوی‌تر از پیش‌بینی‌ها اثرات خود را بر بازار نفت بر جای گذاشت. در صدر این تحولات، بحران سیاسی ونزوئلاست که با تحریم نفتی آمریکا، مستقیما بر بازار نفت تأثیر گذاشت. بازی سیاسی ایران در بازار نفت در این شرایط برای بالاماندن قیمت نفت حیاتی است.

واقعیت این است که بازار نفت و التهابات و تحولات آن در سال 2019، بیش از هر چیزی به سیاست‌های آمریکا بستگی دارد که این سیاست‌ها به دلیل تضادهای ماهوی، بیش از هر چیزی و برخلاف میل دولتمردان این کشور به بالاماندن قیمت نفت منجر شده و پیش‌بینی می‌شود این روند با توجه به درگیربودن آمریکا در چند جبهه سیاسی در جهان همچنان تداوم خواهد داشت. در این شرایط احتمال تمدید معافیت‌های نفتی ایران حتی به صورت غیررسمی و غیراعلامی زیاد است.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه شرق، تاریخ انتشار 22 اسفند 97، شماره: 3389