شعارسال: یکی از رسمهای پيشواز از ایام
نوروز، رسم «تَکَم گردانی»است.«تکم»یا به عبارتی «تکه taka» در زبان ترکی به معنی بُز نَر بالغ است كه پيشرو رمه گوسفندان بوده و
«م» ضمير متصل به آن است كه در مجموع معنی «تكه من» را میدهد.
سیزین بو تازه ایلیز موبارک
سال نو برای شما مبارک باشد
آیوز ایلیز هفته ز گونوز موبارک
ماه و سال و هفته و روزتان مبارک
تکمچیها به طور نمادین بزی را از جنس
پارچه يا قطعات چوبی ساخته و پوست بزغالهای سياه رنگ را هم بر روی آن کشیده
و دو شاخ نیز بر سرش تعبیه میکردند. پارچهای سرخ رنگ نيز بر روی كمر آن میانداختند.
از زير شكم دستهای چوبی بر آن تعبيه كرده و آن را از سوراخ تخته مستطيل شكل عبور
داده و در نتیجه،امکان حرکت و رقصاندن آن برای تکم چی میسر میشد.
تکم چی به اتفاق همراه خود (توربا چَكن/
توبره کش) وارد روستا شده و از یک سوی ده، شروع به اجرا مراسم می کرد. روستايیان و
بچهها دنبال آنها به راه میافتادند وبه اتفاق کوچه به کوچه و منزل بهمنزل
روستا را می گشتند. تکمچی در حالی که بز
نمادين چوبین (تَکَه) را میرقصاند؛ صدا زنگوله و اصابت پاهای ثابت آن به سطح
تخته همراه با سرودن اشعار دلنشین، حالت خاصی به نحوه اجرا این مراسم میداد.
اشعاری مانند نمونههای زیر که در نقاط مختلف تقریبا” دارای صورتهای مشابهی است.
بو تَکَه آختا تَکَه (این بز، بز نر اخته
شده است(
بوینوندا وار نوخدا تَکه (ریسمانی بر گردن
دارد(
قیرچا قیرچا چَپیش لر (بزهای کوچولو کوچولو(
یاوشانین باشین دیش لَر (سر یاوشان (۱) را به دندان می گیرد(
گئدر یایلاخدا اوتلار (تکه برای چریدن به
ییلاق می رود(
گَلَر آراندان قیشلار (و برای قشلاق به
آران(۲) میآید(
یاخچی اولار قویونون آغی (میشی که از نوع
سفید باشد بهتر است(
گئدر دولانیر داغی (برای گردش به کوه میرود(
قاری لار توتار یاغی (پیرزنان روغن میگیرند(
گَلین لَر یی یر قویماغی (عروس خانمها
کاچی میخورند(
ایللاه کی قیقاناغی (خصوصا” خاگینه اش را(
و…
يا در نمونهای ديگر تكمچی میگويد:
بو تکه اویون ائلر (این بز نر میرقصد(
قوردوینان اویون ائلر (با گرگ میرقصد)
ییغار آرانین (گيلانين) دویوسون (برنج
گرمسیر (گيلان) را جمع میکند(
چوبانین تویون ائلر (عروسی چوپانش را میگیرد)
با شماره
تکَه گَلدی هاوادان (تکه از آسمان آمد(
بیر دونی وار یِئل گاوادان (پیراهنی دارد
که چون باد تکان می خورد(
خانیم تکه نین پایین گَتیر (خانم جان سهم
تکه را بیاور(
خانیم ائوین اولسون آوادان (الهی که خانه
آباد شوی(
تکمچیها با خواندن این اشعار به نوبت
مقابل یک یک منازل میایستادند و کدبانوی منزل در را بر روی آنها میگشود، طبق
رسم معمول مقداری قند، چای، بلغور، نان، روغن یا مبلغی پول و… به ایشان داده و
راهیشان میکردند. نهایتا مواد جمع آوری
شده را بین خود تقسیم کرده و به این ترتیب برای مدتی مایحتاج خود را تامین میکردند.
تکمگردانی یکی ازمراسم نوروزی منطفه مراغه
در آذربایجان شرقی است
شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت اسکان، تاریخ انتشار28اسفند97، کدخبر: 18217، www.eskannews.com