سه‌شنبه ۰۴ ارديبهشت ۱۴۰۳ - 2024 April 23 
شعار سال: آنطور که حسن موسوی چلک رئیس انجمن مددکاری اجتماعی می‌گوید: «ما در این حوزه ضعف سیاستگذاری داریم. همین موضوع زمینه افزایش آسیب‌ها را فراهم کرده است، ما هم از نبود سیاستگذاری و هم از سیاستگذاری‌های غلط رنج می‌بریم.» او البته به موضوع محرمانه بودن آمارهای آسیب‌های اجتماعی اشاره می‌کند: «باید موضوع آسیب‌های اجتماعی را به عنوان یک واقعیت ببینیم و پنهانکاری در این حوزه نداشته باشیم. در این باره با حسن موسوی چلک رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران گفت‌و‌گویی انجام داده‌ایم که می خوانید.
شما به عنوان کارشناس حوزه آسیب‌های اجتماعی توضیحی درباره وضعیت کلی آسیب‌های اجتماعی بدهید. بفرمایید وضعیت آسیب‌ها را چگونه می بینید؟
ما در این بخش مشکلات بسیاری داریم که بخش عمده آن، به غفلت ازحوزه آسیب‌های اجتماعی برمی‌گردد. متأسفانه هیچ‌کس نمی‌خواهد که شاهد این حجم از آسیب‌ها باشیم، اما به خاطر محافظه کاری و پنهان کاری در این بخش ما شاهد افزایش آسیب‌ها بوده‌ایم، البته وقتی نگاه سیاسی و امنیتی به این موضوع داشته باشیم در نتیجه درباره‌اش حرف نمی‌زنیم و همین حرف نزدن موجب افزایش آن می‌شود. بر همین اساس، ما در این سال‌ها پرداخت خوبی نسبت به آسیب‌های اجتماعی نداشتیم و بیش از آنکه به پیشگیری آسیب‌های اجتماعی توجه کنیم، سعی کردیم با برخورد‌های سلبی یا قانون، آسیب‌های اجتماعی را مدیریت کنیم.
درباره مهمترین آسیبی که جوانان را تهدید می‌کند، توضیح دهید؟
معمولاً ویژگی آسیب‌های اجتماعی نه تنها در جامعه ما بلکه در تمامی جوامع به گونه‌ای است که بیشتر جوانان درگیر آن می‌شوند. حال اگر این موضوع را دقیق بررسی کنیم، می‌بینیم که انواع مواد مخدر، گرایش به مشروبات الکلی، خودکشی، مسائل اخلاقی، فرار از منزل و حتی طلاق بیشتر در بین جوانان رخ می‌دهد. حتی اگر آسیب‌های فضای مجازی را بررسی کنیم متوجه می‌شویم که جوانان بیشتر درگیر آسیب‌های فضای مجازی هستند. البته این بدان معنا نیست که آسیب‌ها در بین دیگر افراد جامعه وجود ندارد اما ورود به آسیب‌ها در سنین جوانی آغاز می‌شود که کشور ما هم از این موضوع مستثنی نیست.
خب علت اینکه جوانان بیشتر درگیر آسیب‌ها می‌شوند چیست؟
مؤلفه‌های بسیاری در افزایش آسیب‌های اجتماعی دخالت دارد. ناهنجاری‌های اجتماعی، عدم آموزش‌های مناسب، عوامل اقتصادی در رشد آسیب‌ها مهم هستند. مشکلات خانوادگی، بی‌توجهی به جوانان، نداشتن برنامه‌های کلان اجتماعی، فقر فرهنگی و بحران اقتصادی، تورم، بیکاری منجر به ناهنجاری‌های مختلف اجتماعی می‌شود. بحرانهای اقتصادی عامل ایجادکننده فقر و پیامدهای ناشی از آن به شمار می‌رود. بحرانهای اقتصادی دربرانگیختن نوجوانان و جوانان به سرقت و انحرافات دیگر تأثیر قابل توجهی دارد. علاوه بر اینها فراگیر نشدن برنامه سلامت اجتماعی، پایین بودن شاخص سلامت اجتماعی، پایین بودن سرمایه اجتماعی مثل اعتماد اجتماعی می‌تواند در شیوع آسیب‌های اجتماعی بسیار تأثیرگذار باشد. بنابراین از نظر من یک بخشی ضعف در سیاستگذاری‌های کلان است و بخش دیگر هم کنجکاوی در دوره جوانی موجب بروز آسیب‌ها می‌شود.
شما به بحث سیاستگذاری‌های کلان اشاره کردید چقدر کمبود برنامه و سیاست‌های اصولی در بحث مسائل اجتماعی توانسته در افزایش آسیب‌های اجتماعی بین جوانان تأثیرگذار باشد؟
موضوع سیاستگذاری غلط خودش می‌تواند زمینه افزایش آسیب‌ها را فراهم کند، ما هم از نبود سیاستگذاری و هم از سیاستگذاری‌های غلط رنج می‌بریم. مثلاً یک روز نظارت های شدید اجتماعی را مطرح می‌کنیم، روز دیگر از ضرورت اورژانس اجتماعی حرف می‌زنیم. در این میان طرح‌های ازدواج و نشاط می‌دهیم که اصلاً به طرح‌های دیگر اجتماعی هیچ ربطی ندارد. ما در حوزه اجتماعی بسیار سلیقه‌ای رفتار می‌کنیم. مثلاً در یک وزارتخانه تصمیم گرفته می‌شود مجتمع‌های مسکونی برای افرادی که وضع مالی خوبی ندارند بسازیم اما این مسئولان از جامعه شناس‌ها نمی‌پرسند که آیا قرار گرفتن این طبقه در کنار هم آسیب اجتماعی ایجاد می‌کند یا نه؟ از سوی دیگر مسئولان می‌آیند برای فضای مجازی محدودیت ایجاد می‌کنند این درحالی است که آسیب شناس‌ها می‌دانند که این سیاست جوانان را حریص‌تر می‌کند. ما بارها گفته‌ایم به جای اینکه محدودیت در فضای مجازی ایجاد کنیم بیاییم فرهنگ صحیح استفاده از اینترنت را آموزش دهیم. با این حال به نظرم اوضاع در حوزه آسیب‌های اجتماعی وخیم‌تر از آن چیزی است که فکرش را بکنیم. نمی‌گویم قانون نداریم. قانون بسیار است اما یا درست اجرا نمی‌شود یا کسی علاقه‌ای به اجرا کردن قوانین ندارد.این بی‌علاقگی هم به این علت است که مدیران غیر متخصص در حوزه اجتماعی کار می‌کنند یا مدیران پدیده‌های اجتماعی را توجیه می‌کنند. همیشه بین آنچه که به عنوان برنامه تصویب می‌شود و آنگونه که اجرا می‌شود فاصله معنا‌داری وجود دارد. سازمان‌های اجتماعی در ارائه خدمات اجتماعی نیاز به بازنگری جدی دارند. بخش عمده جامعه ما را جوانان تشکیل می‌دهند و ما باید در این باره چاره اندیشی کنیم. باید این را بپذیریم همان‌طوری که ما در حوزه سلامت جسم، برنامه‌ریزی و سیاستگذاری کرده‌ایم و منابع گذاشته‌ایم باید در حوزه سلامت اجتماعی نیز این نگاه را داشته باشیم در غیراین صورت جامعه باید هزینه‌های غفلت از سلامت اجتماعی را در سایر ابعاد سلامت بپردازد.
پس با این تعریف شما یکی از دلایل کاهش نشاط اجتماعی در جامعه، غفلت از برنامه‌های سلامت اجتماعی است؟
مؤلفه‌های بسیاری بر نشاط اجتماعی تأثیرگذار است البته در کشور ما سنجش دقیقی از نشاط اجتماعی انجام نشده است. طبیعتاً مدیریت شادی، احساس پویایی در جامعه، تعلق به جامعه و تقویت هویت فرهنگی می‌تواند بستری برای افزایش نشاط اجتماعی باشد البته نشاط فقط خندیدن نیست بلکه احساس پویایی کردن یا احساس تعلق داشتن به جامعه است. در جامعه‌ای که مردم آن از نشاط اجتماعی بالاتری برخوردارند رضایت از زندگی در آن بالا است. در این جامعه برای شادی و نشاط برنامه دارند واین پدیده در حاشیه زندگی نیست بلکه مدیریت شادی و نشاط در جامعه انجام می‌شود نه افراط داریم و نه تفریط. ما به دنبال چنین جامعه‌ای هستیم.
در بحث آسیب‌های اجتماعی که جوانان درگیرش هستند چقدر بیکاری نقش دارد؟
اشتغال و رضایتمندی شغلی افراد هر کشوری از جمله مؤلفه‌های مهمی است که نشان می‌دهد جامعه از حیث توسعه در چه وضعیتی قرار دارد و نمی‌توان تأثیر اشتغال را در معضلات اجتماعی، بویژه بزهکاری نوجوانان و جوانان نادیده گرفت. هم اینک درصد بالا وغیرقابل قبولی از جوانان بیکار مانده و برخی از آنان به شغل‌های کاذب روی می‌آورند. بسیاری از شاغلان نیز از شغلشان راضی نیستند. بنابراین از نظر من دو معضل بیکاری و عدم رضایت شغلی بر بزهکاری جوانان تأثیر می‌گذارد. با این حال نمی‌شود همه مشکلات را به بیکاری ربط داد. این موضوع در تحلیل مسائل اجتماعی جایگاه چندانی ندارد. چرا که در موضوع اعتیاد می‌بینیم خیلی از جمعیت معتادان ما کار دارند.
جوانان علاقه بسیاری به حضور در فضای مجازی دارند و از سوی دیگر برخی از مسئولان بر این باورند که این حضور برای آنها آسیب زا است آیا شما هم این‌گونه به فضای مجازی نگاه می‌کنید و اصلاً در رشد آسیب‌ها فضای مجازی نقش داشته است؟
به نظرم فضای مجازی آسیب زا نیست مثلاً ما وارد این فضا می‌شویم و در کنکور ثبت نام می‌کنیم یا اخبار را چک می‌کنیم این به خودی خود آسیبی به افراد وارد نمی‌کند. اما اگر استفاده نادرستی از این فضا شود به جوان آسیب وارد می‌شود. جوانان ما فرهنگ استفاده درست از فضای مجازی را نمی‌دانند این آموزش‌ها را هم باید در آموزش و پرورش ببینند که متأسفانه آموزش و پرورش روی مباحث این چنینی وقت نمی‌گذارد. خب همین بی‌توجهی این نهاد بزرگ که نقش بسزایی در آموزش و فرهنگسازی دارد موجب شده تا حالا برخی از جوانان ما ندانند چگونه از فضای مجازی استفاده کنند. همین جوان چون در جامعه شادی نمی‌بیند و خلأ محبت دارد پناه به فضای مجازی می‌برد تا دیده شود چون جوان در فضای مجازی تشنه محبت است و لایک می‌خواهد. این جوان به فضای مجازی می‌رود که خلأهای خودش را جبران کند.
شما آماری از سن آسیب‌های اجتماعی در بین جوانان دارید؟
یک سالی است که دیگر مسئولان آماری ارائه نمی‌دهند و می‌گویند آمارهای آسیب‌های اجتماعی محرمانه است، اما اگر بخواهیم سن جرم را با 30 سال پیش مقایسه کنیم، می‌بینیم که آسیب‌ها و جرم به سمت جوانتر شدن پیش می‌رود.سن اعتیاد 19 سال است و سن اقدام به خودکشی هم بسیار پایین است.متأسفانه در حال حاضر در مورد آسیب‌هایی مانند طلاق وضعیت خوبی نداریم و بر اساس آمارهایی که مسئولان می‌دهند از هر 3 ازدواج یکی به طلاق می‌انجامد.
وضعیت جوانان در شهرهای دیگر چگونه است؟ شما آماری دارید؟
وضعیت شهرهای دیگر متفاوت‌تر از تهران است اما مشکلی که درباره مسائل اجتماعی وجود دارد این است که نظامی برای رصد آسیب‌های اجتماعی در کشور وجود ندارد. البته آسیب هر استان با هم متفاوت است. آمارهای موجود مبنای درستی برای برنامه‌ریزی‌های ما در استان‌ها نیست. بنابراین، داشتن یک نظام رصد می‌تواند باعث شود تا به‌طور مستمر وضعیت استان‌ها و علت بروز آسیب‌ها در آنجا بررسی شود. همچنین، باید این موضوع را بپذیریم در حوزه آسیب‌های اجتماعی واقعاً دسترسی به آمار واقعی کار دشواری است.
به نظر شما دستگاه‌ها چه اقداماتی برای کاهش آسیب‌های اجتماعی دربین جوانان باید داشته باشند؟
به نظرم باید اقدامات پیشگیرانه انجام داد و البته روی موضوع سلامت اجتماعی جوانان کار کرد. باید موضوع آسیب‌های اجتماعی را به عنوان یک واقعیت ببینیم و پنهان کاری در این حوزه نداشته باشیم. نکته دیگر این است که سنجش شاخص‌های سلامت اجتماعی را داشته باشیم و سازمان‌های اجتماعی مسئولیت و وظیفه انجام این کارها را بر عهده بگیرند تا بر اساس آنها بتوان برای سال‌های بعد برنامه‌ریزی کرد. همه باید توجه کنیم و مدیران اجتماعی باید در این حوزه برنامه داشته باشند تا تحلیل‌های آسیب‌های اجتماعی دقیق باشد.
سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت خبری ایران آنلاین تاریخ انتشار 28فروردین 98، کد خبر: 463021، www.ion.ir
