شعار سال: بالاخره همه ما خاطره‌ای از جوگیری داریم. مثل جمعی از جوانان که وقتی قرار شد با آنها درباره این موضوع شایع و واگیردار اجتماعی حرف بزنم، اول حسابی خندیدند و بعد همین طور فواره خاطره‌های رنگ به رنگ بود که یکی پس از دیگری به زبان می‌آمد راستش را بخواهید یکی دو نفر هم به خاطر جوگیر شدن تا آستانه مرگ پیش رفته بودند.

البته این سؤال برای چند نفری هم عجب بود چون معتقد بودند جوگیر شدن بخشی از زندگی است. «جوان باشی و جوزده نشوی کمی عجیب است.» این را مرتضی می‌گوید؛ پسر 27 ساله‌ای که معتقد است جوگیر شدن بخشی از هویت یک جوان است و اگر جوان جوگیر نشود نمی‌تواند ریسک کند و کارهای بزرگی انجام دهد: «من در زندگی چند بار بد جو زده شده‌ام و البته خیلی هم سرم به سنگ خورده اما پشیمان نیستم. جوانی یعنی کسب تجربه و این تجربه‌ها گاهی با جوزدگی به دست می‌آید. من شغل آزاد دارم و در زمینه کاشی و سرامیک فعالیت می‌کنم. چند بار جوزده شدم و بیش از نیاز مغازه‌ام خرید کردم به امید اینکه قیمت بالاتر می‌رود و حسابی سود می‌کنم اما از شانس بد من ساخت و ساز راکد شد و قیمت‌ها هم پایین آمد و مجبور شدم همه را با ضرر بفروشم. البته پشیمان نیستم جون تجریه خوبی به دست آوردم و فهمیدم که در این کار نباید جو زده شد و باید با عقل و منطق جلو رفت. البته خیلی از جوان‌ها دوست دارند پله‌های ترقی را خیلی سریع بالا بروند و در این میان هم گاهی اوقات جو زده می‌‌شوند و دست به کارهایی می‌زنند که گاهی با شکست و گاهی هم با پیروزی همراه است.»

سعید در ادامه حرف‌های مرتضی خاطرات جالبی از جوزدگی‌اش تعریف می‌کند: «اولین بار وقتی همراه دوستانم رفتیم استخر، بچه‌ها رفتند روی بلندترین دایو و شروع کردند به شیرجه زدن. من تا به آن روز از بالای دایو شیرجه نزده بودم ولی آن لحظه جوزده شدم و برای اینکه جلوی بقیه کم نیاورم رفتم بالا و شیرجه زدم و با سر داخل استخر رفتم و بعد از آن چیزی متوجه نشدم. چند دقیقه بعد وقتی به هوش آمدم فهمیدم که با سر به کف استخر برخورد کرده ام. نزدیک بود جوزدگی به قیمت جانم تمام شود.

سعید درباره اینکه چرا جوزدگی بیشتر در میان جوان‌ها اتفاق می‌افتد پاسخ جالبی دارد: «جوان نیاز به دیده شدن و توجه دارد و متأسفانه امروز کسی نمی‌خواهد جوان را ببیند و به او توجه کند. جوان تشنه توجه است و ممکن است برای جلب توجه دست به کارهایی بزند که اطرافیان به آن جوزدگی می‌گویند درحالی که او می‌خواهد با این کار توجه بقیه را جلب کند. به‌نظرم خانواده نقش مهمی‌ در کنترل این مسأله دارد. بی‌رودربایستی بگویم من در خانواده‌ای بزرگ شده‌ام که پدرم به جز پرکردن شکم توجه دیگری به ما نداشت و من همیشه نیاز داشتم کسی به من توجه کند. بزرگتر که شدم در جمع همسالان به‌دنبال جلب توجه بودم و دست به کارهایی می‌زدم که کمتر کسی می‌توانست انجام بدهد. معتقدم اگر به جوان توجه کنیم و اجازه اشتباه کردن را هم به او بدهیم به‌طور حتم زمینه موفقیتش را فراهم می‌کنیم.»

جوانی و جوگیری

علل و عوامل متعددی در جوزدگی جوانان نقش دارد اما جمال ادهمی جامعه شناس معتقد است جوگیر شدن مختص دوره جوانی است: «اگر بخواهیم این موضوع را با علل روانشناختی مورد بررسی قرار دهیم باید بگویم یک سری از هیجانات مختص سن جوانی است و کسانی که در این دوره سنی قرار دارند این هیجانات را به شکل طبیعی تجربه می‌کنند. در این دوره سنی افراد به‌دنبال ماجراجویی هستند و گاهی در این راه دچار جوزدگی می‌شوند و ممکن است این موضوع باعث شکست‌هایی نیز برای آنها بشود.»

ادهمی برخی از عوامل جوزدگی را اینگونه بیان می‌کند: «از منظر علل فردی می‌توان گفت یک خانواده ممکن است در کودکی و نوجوانی فرزندشان هیچگاه برای واداشتن او به تفکر و تعمق در کنار صبر و شکیبایی تلاش نکرده باشند. خانواده به‌عنوان اولین نهادی که در شکل‌گیری شخصیت یک جوان نقش اساسی دارد باید به او آموزش دهد که چطور با رویدادهای مختلف زندگی برخورد کند که برای او وضعیتی قابل درک و فهم باشد و از خیالبافی و رویاپردازی در این زمینه اجتناب کند. این جوان به‌دلیل مواجه شدن با رویدادهای ناخوشایند در زندگی هیچگاه به مرز خودباوری نمی‌رسد و هیچ کسی از اطرافیان او را جدی نگرفته و به حرف او توجهی نشان نمی‌دهند. هیچ پاسخی به انتظارات او داده نشده و این جوان وقتی در محیط بیرون احساس می‌کند دیگران می‌خواهند به او توجهی نشان بدهند برای جلب توجه بیشتر دست به کارهایی می‌زند که با جوزدگی همراه می‌شود و حتی می‌تواند منجر به آسیب رساندن به خودش نیز شود.»

بنابراین نیاز به تخلیه هیجان و جلب توجه برای جوانان موضوعی طبیعی است اما کنترل و شکل دادن به آن مسأله دیگری است که خانواده‌ها در آن نقشی اساسی دارند. به گفته ادهمی، جوان با این کارها به‌دنبال هویت بخشیدن به خویش است. در نتیجه این ضعف هویت شخصی و ضعف مکانیزم ابزارهای وجودی و ضعف بیان ویژگی‌های شخصیتی در محیط‌های عمومی است که باعث می‌شود یک جوان جوزده شود.

جو ازدواج و طلاق

با دقت زیاد مشغول ورق زدن صفحات روزنامه و مرور تیترهاست. مازیار از آن دسته جوان‌های کمیابی است که هنوز هم روزنامه می‌خواند و معتقد است فضای مجازی نمی‌تواند جای روزنامه را برای او پر کند: «از نوجوانی علاقه زیادی به مطالعه روزنامه و مجله دارم و این سال‌ها با وجود اینکه فضای مجازی سبک زندگی و مطالعه خیلی از هم سن و سال‌های من را عوض کرده اما من بازهم ترجیح می‌دهم روزنامه بخوانم.» مازیار هجوم جوان‌ها به سوی فضای مجازی و رویگردانی از مطالعه را هم نوعی جوزدگی عمومی می‌داند و معتقد است وقتی تکنولوژی گوشی‌های هوشمند وارد کشور شد و فضای مجازی گسترش پیدا کرد یکباره همه بخصوص جوان‌ها به سوی فضای مجازی رفتند و کتاب و روزنامه را فراموش کردند. «من این کار را یک نوع جوزدگی می‌دانم.» وی می‌گوید: «امروز در اینستاگرام خیلی از هم سن و سال‌های من برای اینکه فالوئر زیادی به دست بیاورند کارهای عجیب و حتی وحشتناکی می‌کنند. به طور مثال یکی از آنها انواع خزنده‌ها را با مواد غذایی فاسد در یک مخلوط کن می‌ریزد و می‌خورد. این یک نوع جوزدگی چندش آوراست من حرفی برای کارهای عجیب او ندارم اما از هم سن و سال‌های خودم که از این کار حمایت می‌کنند و لایک می‌زنند تعجب می‌کنم. به نظر شما این جوگیری نیست؟»

کمی آن طرف‌تر زوج جوانی روی یکی از صندلی‌های پارک نشسته و سرگرم بازی با گوشی‌اند. وقتی از آنها درباره جوزدگی سؤال می‌کنم زن با لبخند جواب می‌دهد یک بار جوزده شده و به همسرش جواب بله داده! همسرش هم با سر حرفهایش را تأیید می‌کند و می‌گوید این جوزدگی دوطرفه است: «من و همسرم در سن کم ازدواج کردیم و خیلی زود وارد مشکلات زندگی شدیم. خیلی‌ها به من می‌گفتند برای ازدواج عجله نکن اما من احساس می‌کردم اگر زود ازدواج کنم مستقل می‌شوم و از هم‌سن و سال های خودم جلو می‌افتم اما امروز من و همسرم به این نتیجه رسیده‌ایم که آن روزها جوزده شده بودیم. البته از زندگی ناراضی نیستیم و هردو کار و سعی می‌کنیم از زندگی لذت ببریم اما مشکلات زیادی سر راهمان است که حل‌شان هر روز سخت‌تر می‌شود. ازدواج مقوله مهمی است که نباید در آن جوزده شد و باید با تفکر و آماده کردن شرایط پیش رفت.»

به اعتقاد او همان طور که جوزدگی در ازدواج خوب نیست و باید همه جوانب را بخوبی سنجید، پس از ازدواج و در برخورد با مشکلات هم نباید جوگیر شد. باید منطقی عمل کرد و از تجربه دیگران بهره برد: «بسیاری از زوج‌های جوانی که در زندگی به مشکل برمی‌خورند مخصوصاً در شروع زندگی جوزده می شود. البته خیلی از جوان های امروزی علاقه‌ای به شنیدن نصیحت و استفاده از تجربه دیگران ندارند و دوست دارند خودشان تجربه کنند حتی اگر این تجربه با تلخی همراه باشد. همه ما در زندگی حتماً چندبار جوزده شده‌ایم ولی مهم این است که از آن درس بگیریم.»

زن با تأیید حرف‌های همسرش می‌گوید: «جوگیری یعنی اینکه کاری انجام بدهی تا دیگران به تو توجه کنند. برای دخترها این شرایط کمی متفاوت است. جلب توجه و تلاش برای دیده شدن گاهی ممکن است مسیر زندگی آنها را عوض کند. به همین دلیل خانواده‌ها باید توجه بیشتری به دخترها داشته باشند و نیاز آنها به توجه را تأمین کنند.»

جو مجازی

همان‌طور که اشاره شد با جست‌و‌جویی ساده در فضای مجازی می‌توان صفحه اشخاصی را دید که برای دیده شدن و به دست آوردن فالوئر بیشتر دست به هرکاری می‌زنند. ادهمی جامعه شناس درباره این موضوع می‌گوید: «رسانه‌ها در جوگیر شدن جوان‌ها و جهت دهی به آن مؤثر هستند. به طور مثال اینستاگرام برای برخی به پاتوق جلب توجه و جوزدگی تبدیل شده و برخی برای اینکه دنبال‌کننده‌های زیادتری به دست بیاورند جوگیر می‌شوند و دست به کارهای عجیب و غریبی می‌زنند. نیاز به توجه و دیده شدن عواملی است که رسانه‌های مجازی آن را تبلیغ می‌کنند و همین به جوگیری دامن می‌زند.

عوامل اجتماعی نیز بر جوگیر شدن مؤثر است. از منظر عوامل اجتماعی باید به موضوع چشم و هم چشمی‌ در محیط اجتماعی پرداخت. چشم و هم چشمی‌ها در زندگی اجتماعی باعث می‌شود تا یک جوان به‌عنوان مثال برخی ویژگی‌ها را تقلید کند و از آن الگو بگیرد. جوان در چنین شرایطی سعی می‌کند با جلب توجه، هویت گمشده خودش را پیدا و به نوعی ابراز وجود کند. در محیط اجتماعی ممکن است با یک جوان سربه زیر و آرام و منطقی مواجه باشیم ولی همین جوان وقتی در میان هم سن و سال های خودش قرار می‌گیرد رفتارهایی جوزده از خود نشان می‌دهد. این یعنی چشم و هم چشمی برای نشان دادن هویت اجتماعی و پیدا کردن جایگاه خود در میان همسالان.»

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه ایران ، تاریخ انتشار 16اردیبهشت 98، کد خبر: 510363، www.iran-newspaper.com