شعارسال:نخستین شهرخشتی جهان که حالا دیگر شهرت جهانی یافته، این روزها زخمی از ساکنان بیگانه و در رؤیای سکونت فرزندان خویش است، رؤیایی که به‌نظر می‌رسد دیگر قرار نیست رنگ واقعیت به خود بگیرد. حتی عنوانش هم آدمی را می‌برد به گوشه دنجی از تاریخ، «شهر خشتی»؛ شهری در حصار برج و باروی کاهگلی، خانه‌هایی با تالار و بادگیر و حوض‌های فیروزه‌ای، نارنجستان‌هایی که پیرامونش را اتاق‌هایی با شیشه‌های کوچک رنگی احاطه کرده، سپیده‌دمش بوی کاهگل می‌دهد و غروب آفتابش صدای مناجات. همه‌چیز زیبا و آرمانی است، اما از دور، از آن‌ها شده که از دور دل می‌برد، هنوز وارد کوچه پس‌کوچه‌ها نشده‌ای که خود را در حلقه کودکان افغان آدامس‌فروش و دعافروش و... گرفتار می‌بینی. کمی جلوتر، درست آن‌جا که احساس می‌کنی وارد اصیل‌ترین شهر جهان شده‌ای، درست در میانه بافت تاریخی، آن‌جا که پارکی با چند وسیله بازی در گودی قرار گرفته و اطرافش را چند بادگیر و یک خانه تاریخی زیبا و کمی جلوتر حسینیه قدیمی فرا گرفته، مقابل دری آهنی و نامربوط به بافت، یک جعبه کوچک پر از لیف و جوراب و... گذاشته شده و شاید اگر حوصله کنی و بشماری، هفت‌هشت کودک افغان فروشنده این مغازه کوچک چوبی هستند؛ فروشندگانی با پای برهنه، ژولیده و حتی گاهی عریان. اگر مبالغه نباشد، در نیمی از خانه‌های بافت تاریخی خانواده‌های افغان ساکن شده‌اند که البته به‌تازگی همسایگانی از کشور عراق را نیز در کنار خود پذیرفته‌اند. در بافت همه‌چیز هست، مسجد، بازار، بادگیر، آب‌انبار، حمام، سفره‌خانه‌های سنتی، حتی کوچه‌های آشتی‌کنان، اما دیگر خبری از اصالت نیست، اصالت فرهنگی، اصالتی که متناسب با بافت تاریخی، قدمت داشته باشد.

مرمت چند بنا و افزایش چندبرابری قیمت خانه در بافت تاریخی تنها دستاورد ثبت جهانی

وقتی بافت تاریخی ثبت جهانی شد، بسیاری از کوچه‌ها و خانه‌ها و تک‌بناهای تاریخی مرمت شدند، اما این نهایت اتفاقی بود که برای این بافت چندصدساله افتاد و اتفاق دیگر افزایش چندبرابری قیمت خانه‌های این بافت بود و دیگر هیچ.

این‌جا هنوز ساکنان بومی رغبتی برای بازگشت ندارند و ساکنانش اغلب بیگانه‌اند، نه فقط بیگانه‌ای که زبان و چهره‌ای متفاوت دارد، بیگانه‌ای که فرهنگش نیز زمین تا آسمان متفاوت است.

مقصر هنوز معلوم نیست، ساکنان بومی امکانات می‌خواهند و خروج ساکنان غیربومی را؛ ساکنان غیربومی ‌مهمان‌‌شهر و محل سکونت ارزان می‌خواهند، مسئولان حضور ساکنان در بافت را می‌خواهند و همکاری آن‌ها برای اجاره‌ندادن خانه‌ها به اتباع خارجی.

ساکن بومی که در حال تخلیه خانه و اسباب‌کشی است، می‌گوید: وقتی از بردن زباله و پارک ماشین تا کوچه‌نشینی جوانک‌ها در بافت و احساس ناامنی از حضور برخی از آن‌ها در عذابم، وقتی موش و سوسک و موریانه خانه و زندگیم را برداشته، وقتی بچه‌هایم دلشان نمی‌خواهد همسایه‌هایشان افرادی باشند که نه نام و نشان مشخصی دارند و نه حتی اجازه‌ای برای اقامت در کشور ما، دیگر امکان ماندن ندارم.

این حکایت ده‌ها و صدها ساکن بومی است که بافت تاریخی را رها و گویی آن را تسلیم اتباع خارجی کرده است.

واگذاری میراث چندصدساله بدون جنگ و خونریزی به خارجی‌ها

ظریفی می‌گفت: بافت تاریخی، میراث چندصدساله پدرانمان را بدون جنگ و خونریزی واگذار کردیم و حالا برای بزک بافت در مقابل توریست‌ها باید خون دل بخوریم.

تغییر این شرایط ظاهراً به این سادگی‌ها نیست و بیرون‌بردن اتباع خارجی، اعم از افغانستانی و پاکستانی و عراقی یا حتی ساکنانی از سایر شهرهای کشور خودمان که فرهنگی بسیار متفاوت از فرهنگ یزدی‌های اصیل دارند، عزمی جزم و اراده‌ای راسخ می‌خواهد.

برخی نیز بر این باورند که با وجود ساختمان‌های لوکس و زیبا و زندگی راحت در آن‌سوی شهر، دیگر کسی حاضر به زندگی در بافت تاریخی نیست؛ بنابراین برای پویایی و جریان داشتن زندگی در آن باید به حضور اتباع خارجی دلخوش باشیم. این موضوع در گفت‌وگویی با معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استانداری یزد بررسی شد.

بافت تاریخی با حضور اتباع خارجی به بالندگی نمی‌رسد

احمد ترحمی نیز بر این باور است که بافت تاریخی قرار نیست با حضور اتباع خارجی به بالندگی برسد و بافت ساکنان بومی خودش را می‌خواهد برای بالندگی.

وی افزود: باید ابتدا ‌مهمان‌شهری بسازیم بعد بافت را از حضور اتباع خارجی تخلیه کنیم و تا ‌مهمان‌شهری نباشد، اتباع از بافت خارج نخواهند شد، زیرا آن‌جا هم محیطی دنج و خلوت برای آن‌هاست و هم قیمت مناسب‌تری دارد و هم به‌دلیل نوع ساختار خانه‌های قدیمی، امکان سکونت چندین خانواده در آن‌ها وجود دارد.

احداث ‌مهمان‌شهر راهی برای خروج اتباع از بافت تاریخی یزد

ترحمی خاطرنشان کرد: اگر ‌مهمان‌شهر احداث شود، خود اتباع خارجی نیز میل به زندگی در جوار یکدیگر دارند و به‌تدریج می‌توان بافت را از حضور آن‌ها تخلیه کرد.

واقعیت این است که بافت تاریخی با وجود ساکنان فعلی‌اش هرگز به بالندگی و پویایی نخواهد رسید، زیرا بالندگی تنها در خشت و گل و بادگیر و آب انبار نیست، بالندگی در فرهنگ و اصالت و بایدها و نبایدهای اجتماعی نهفته است. اندک‌ساکنان اصیل بافت تاریخی، دوست‌داران میراث فرهنگی و حتی توریست‌ها امید دارند که به‌زودی بافت تاریخی خالی از سکنه‌ای شود که هیچ تناسبی با ساختار این بافت ندارد. بافت حتی اگر خالی از سکنه باشد، به‌طور قطع آسیب کم‌تری خواهد دید تا ساکنانی داشته باشد که اعتبار آن را خدشه‌دار کنند، خواه ایرانی خواه خارجی.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار27 خرداد 98، کدخبر: 452790، www.sabzineh.org