شعارسال: همین قطعی چند روزه اینترنت فرصتی برای ارزیابی شبکه ملی اطلاعات، اصلی‌ترین زیرساخت ارتباطاتی کاربران اینترنت در داخل کشور بود. متاسفانه برخلاف ادعای محمدجواد آذری جهرمی مبنی بر تکمیل بودن بیش از 85 درصد از شبکه ملی اطلاعات، کاربران با مشکلات عدیده‌ای مواجه شدند. کند بودن جویشگرها، شبکه‌های اجتماعی و سایر سرویس‌های بومی و کیفیت پایین ارائه خدمات از جمله گلایه‌های کاربران اینترنت بود.
با این حال پس از خاتمه یافتن اغتشاش‌ها و وصل شدن مجدد اینترنت انتظار می‌رفت دولت اهتمامی ویژه در راستای تکمیل شبکه ملی اطلاعات نشان دهد اما نه تنها این خواسته تحقق نیافت بلکه وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات که مسئول اصلی تکمیل شبکه ملی اطلاعات در کشور است، به جای پرداختن به این مطالبه و تقویت سرویس‌های بومی از پهپاد پست هوایی رونمایی کرد و چند روزی کاربران را با این به اصطلاح سورپرایز سرگرم کرد تا به کل مطالبه تکمیل شبکه ملی اطلاعات و افزایش توان رقابتی سرویس‌های بومی به محاق رفته باشد.
همین واکنش این ابهام را ایجاد می‎‌کند که شاید دولت به عنوان مجری اصلی شبکه ملی اطلاعات باوجود تاکیدهای چندباره رهبر معظم انقلاب اراده کافی برای تکمیل کردن این زیر ساخت حیاتی را ندارد. در همین باره گفت‌وگویی با «ابوذر منتظر‌القائم»، کارشناس و پژوهشگر حوزه فضای مجازی داشتیم و ابعاد مختلف چرایی تکمیل نشدن شبکه ملی اطلاعات را مورد بررسی قرار دادیم.
شبکه ملی اطلاعات جزیره‌ای جدا از
سایر شبکه‌های ارتباطاتی دنیا نیست
ابوذر منتظرالقائم در گفت‌وگو با خبرنگار کیهان، با ‌اشاره به تعریف شبکه ملی اطلاعات گفت: متاسفانه در حال حاضر در بین سیاستمداران، نخبگان و فعالان حوزه آی‌تی هیچ همزبانی‌ای درباره شبکه ملی اطلاعات و معانی و مفهوم این شبکه وجود ندارد، علتش هم یا جهل و کم‌اطلاعی است و یا بر اساس تصمیم ویژه سیاسی است.
منتظرالقائم افزود: شبکه ملی اطلاعات زیر‌ساخت ارتباطاتی و خدمات فضای مجازی مردم ایران است، در این‌باره باید بدانیم اینترنت به معنی اتصال به سایر شبکه‌های اطلاع‌رسانی دنیا هم جزئی از خدماتی است که در شبکه ملی اطلاعات قرار است به کاربران اینترنت داده شود به همین دلیل تصور اینکه شبکه ملی اطلاعات به مانند جزیره‌ای جدا از سایر شبکه‌های ارتباطاتی دنیا است، صحیح نیست. از دیگر سو، یکی از قابلیت‌های پدافندی شبکه ملی اطلاعات این است که اگر زمانی از سوی دروازه‌های بین‌المللی اینترنت مورد هجوم دشمنان قرار بگیریم قادر هستیم بدون مختل شدن فعالیت‌های عمومی کاربران اینترنت در داخل کشور، دروازه‌های بین‌المللی را مسدود‌ نماییم. علاوه‌بر این یکی از نکات ویژه شبکه ملی اطلاعات این است که در صورت اجرا شدن این شبکه، دسترسی کاربران اینترنت به شبکه‌های ارتباطی و اطلاع‌رسانی بین‌المللی و سایت‌های مفید و بدون حاشیه هم از نظر هزینه و هم از نظر سرعت تسهیل می‌شود.
رصد فعالیت‌های کاربران در فضای مجازی یک قائده و نظم کلی است
وی در پاسخ به این سؤال که آیا کارکرد شبکه ملی اطلاعات زیر ذره‌بین قرار دادن فعالیت کاربران در اینترنت و فضای مجازی است؟، اظهار داشت: در حوزه فضای مجازی مسئله‌ای تحت عنوان عدم کنترل یا عدم مدیریت نداریم و به عبارتی هیچ فعالیتی در فضای مجازی پنهان نمی‌ماند. نکته‌ای که باید به آن توجه شود، حاکمیت در فضای مجازی است که در حال حاضر برخلاف سایر کشورهای پیشرو در حوزه سایبر و فضای مجازی، ایران هنوز نتوانسته مدیریت این فضا را به دست بگیرد؛ در همین باره «اریک‌اشمیت» مدیرعامل گوگل عنوان کرده است: «در آینده یک نیاز به نیازهای اساسی کاربران افزوده می‌شود که آن نیاز به تغییر هویت است چراکه بتوانند از شر فعالیت‌هایی که در گذشته در فضای مجازی انجام داده‌اند خلاص شوند، بنابراین بهتر است اگر می‌خواهید اقدامی در اینترنت انجام دهید که در آینده مشخص نشود بهتر است که آن فعالیت را اصلا انجام ندهید.»
این کارشناس فضای مجازی افزود: از اظهارات ‌اشمیت متوجه می‌شویم که رصد فعالیت‌های کاربران در فضای مجازی یک قاعده و نظم کلی است که قرار نیست تنها در ایران انجام شود، به عبارت دیگر می‌توان گفت ایران تاکنون از مدیریت فضای مجازی محروم بوده است.
شبکه ملی اطلاعات
یعنی کاهش درآمد دولت از فروش اینترنت
منتظر‌القائم در ادامه در پاسخ به سؤال دیگری درباره اینکه چرا با وجود مزایای فراوان هنوز شبکه ملی اطلاعات تکمیل نشده است؟، گفت: در پاسخ به این سؤال می‌توان سه منفعت را مورد ‌اشاره قرار داد که به‌عنوان موانع محکمی پیش روی شبکه ملی اطلاعات قرار دارند.
وی ادامه داد: نخست، تعارض منافع وزارت ارتباطات در مسئله پهنای باند داخلی است که در این‌باره باید بدانیم شرکت ارتباطات زیر ساخت به عنوان متولی توزیع اینترنت در کشور به‌گونه‌ای عمل کرده است که پهنای باند اینترنت خارجی بیش از 300 برابر پهنای باند اینترنت داخلی است؛ شرکت ارتباطات زیرساخت به نمایندگی از دولت مسئول وارد کردن و توزیع اینترنت در کشور است که در گام اول اینترنت را به شرکت‌های عمده توزیع اینترنت می‌فروشد، در این راستا بد نیست بدانیم اگر شرکتی بخواهد به‌عنوان توزیع‌کننده اینترنت در کشور فعالیت کند باید از سازمان تنظیم مقررات مجوز دریافت کند که مستلزم پرداخت حق مجوز است، در گام بعدی دولت در اصل درآمد این شرکت‌ها سهیم است، گام بعدی نیز پرداخت مالیات است بنابراین مشاهده می‌کنیم که واردات اینترنت و فروش آن در مراحل مختلفی برای دولت ایجاد درآمد می‌کند در حالی که اگر قرار باشد خدمات اینترنت بر بستر پهنای باند داخلی ارائه شود این درآمدها کاهش پیدا می‌کنند. به همین دلیل است که در ماجرای قطعی اینترنت در اغتشاشات آبان‌ماه وزارت ارتباطات اعلام کرد که شرکت‌های بسیاری در حوزه فروش اینترنت متضرر شدند که در واقع به معنای کاهش درآمد دولت است؛ شبکه ملی اطلاعات در عین اینکه این میزان درآمد را برای شرکت‌های واسطه و دولت ایجاد نمی‌کند بلکه موجب کاهش هزینه کاربران، افزایش سرعت و کیفیت و همچنین ارتقای GDP (تولید ناخالص ملی) کشور می‌شود.
این کارشناس فضای مجازی همچنین به نقش فیلترشکن‌ها در افزایش درآمد دولت از محل فروش اینترنت پرداخت و بیان کرد: در حال حاضر با توجه به فیلتر بودن برخی از سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی سود بسیاری به جیب دولت می‌رود، به عبارت دیگر دولت بزرگ‌ترین فروشنده پهنای باند فیلترشکن در کشور است.
شبکه ملی اطلاعات
مختل‌کننده ارتباطات عناصر معارض است
وی در بیان یک مانع خسارت بار تکمیل نشدن شبکه ملی اطلاعات گفت: در حال حاضر عناصر مختلفی با دیدگاه‌ها و نظرات متفاوت در کشور در حال فعالیت هستند که بعضا عناصر معارض با منافع ملت هم در بین آنها وجود دارند. این افراد نیازمند برقراری ارتباط امن و بدون نظارت هستند؛ این عناصر برای ایجاد ارتباط به سیستم‌های مخابراتی رمز احتیاج دارند که البته ماهیت جاسوسی دارند و قادر به استفاده از این ابزار نیستند به همین دلیل به سراغ خدماتی می‌روند که مورد نیاز عموم مردم است و این خدمات را ‌اشاعه می‌دهند و رفتارها و ارتباطات خود را از طریق این خدمات انجام می‌دهند و به نوعی پوششی امن آن هم از نوع عمومی برای خود ایجاد می‌کنند. از سویی اگر در این خدمات مشکلی ایجاد شود دیگر تنها مشکل این عناصر نیست بلکه مشکل میلیون‌ها نفر افرادی است که از این خدمات استفاده می‌کنند و نیازمند مدیریت حاکمیت است و همین افراد نیز از نگرانی مردم درباره خدمات اینترنت و فضای مجازی هم می‌گویند، بنابراین اگر شبکه ملی اطلاعات تکمیل و بهره‌برداری شود ارتباطات این عناصر مختل می‌شود.
شبکه ملی اطلاعات یعنی پایان
پالایش داده‌های انبوه در راستای اهداف دولت
منتظرالقائم، بیگ دیتا یا داده‌های انبوه را سومین مانع بزرگ در مقابل تکمیل شبکه ملی اطلاعات دانست و اظهار داشت: متاسفانه حجم انبوهی از اطلاعات مردم کشور ما از طریق ارتباط در شبکه‌های خارجی در حال خروج از کشور است. در گذشته مذاکرات و جلساتی بین برخی از نهادها و سازمان‌های داخل کشور و تلگرام برقرار شد که مشخصا عنوان نشد که در این جلسات و ارتباط‌ها چه اتفاقی افتاده است اما آنچه که مشخص است امتیازهایی به این شبکه اجتماعی داده شد، به عنوان نمونه دولت در مقطعی اعلام کرد که سرورهای تلگرام را به ایران آورده است در حالی که این‌طور نبود و دولت حجم بسیاری از سرورهای را در اختیار تلگرام قرار داده بود. در مقابل یکی از گزینه‌های جدی و روشنی که به نظر می‌رسد به عنوان امتیاز به دولت داده شده، سهیم شدن در بیگ‌دیتا و پالایش داده‌های انبوه با هدف ذائقه‌سنجی و مهندسی افکار عمومی در انتخابات مختلف است که البته در مقاطع مختلفی نشانه‌هایی از این مسئله بروز پیدا کرد، برای نمونه انتخابات گذشته مجلس شورای اسلامی، خبرگان رهبری و شورای شهر از جمله مقاطعی بوده‌اند که نقش شبکه‌های اجتماعی و مهندسی افکار عمومی در آنها قابل
مشاهده است.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات بر گرفته از روزنامه کیهان ، تاریخ انتشار: ۲ دی 1398 ، کدخبر: ۱۷۷۹۸۳ ،kayhan.ir   . www