شعار سال:کودکان امروز از همان بدو تولد با وسایل دیجیتالی انس دارند، حتما شما هم در اطراف‌تان کودکانی هستند که وقتی با گوشی هوشمند کار می‌کنند شما را دچار شگفتی می‌کنند. البته بارها و بارها درباره آسیب‌های استفاده از این گونه ابزار توسط کودکان شنیده‌ایم، اما آیا راهی نیست که بتوان از وسایل دیجیتالی برای کمک به آموزش و تربیت این گروه‌های سنی بهره گرفت؟

در گذشته از آنجا که وسایل سرگرمی آنچنانی برای بچه‌ها وجود نداشت، بچه‌ها با کتاب‌های کاغذی، بازی با دیگر کودکان و خلاقیت‌های ناشی از همین کمبودها بزرگ می‌شدند. نهایت تکنولوژی آن زمان چند برنامه محدود تلویزیون بود، اما امروز تکنولوژی چنان زندگی عموم مردم را درگیر کرده که حتی تصور نبودن بسیاری از این ابزار غیرممکن است. گوشی‌های هوشمند، کنسول‌های بازی، کتاب‌های الکترونیکی و بازی‌های رایانه‌ای تنها بخشی از این تکنولوژی‌ها هستند. بارها هم از مضرات استفاده بچه‌ها از تکنولوژی شنیده‌ایم، اما تقریبا غیرممکن است که بتوان کودکان را در محیطی ایزوله از تکنولوژی بزرگ کرد. اما آیا می‌توان از همین تکنولوژی در جهت تربیت بهتر بچه‌ها استفاده کرد؟ به تازگی نتابج یک پژوهش نشان داده که کتاب‌های دیجیتالی نسبت به کتاب‌های معمولی هنگام یادآوری مفاهیم یک کتاب توسط کودکان بهتر عمل می‌کنند.
این تحقیق که توسط «‌اریک تیسن»، روانشناس دانشگاه کارنگی ملون، انجام شده است میزان یادآواری ۳۰ کودک بین ۳-۵ سال را پس از مطالعه کتاب‌های معمولی و کتاب‌هایی که هر صفحه‌اش انیمیشن مخصوص به خود را دارد، مورد بررسی قرار داده است. پس از آنکه از کودکان درباره آنچه که پس از مطالعه کتاب به خاطر دارند سوال شد، کودکانی که کتاب‌های دیجیتالی مطالعه کرده‌ بودند نسبت به سایر کودکان ۱۵ الی ۲۰ درصد مفاهیم بیشتری را به خاطر داشتند.
زمانی که انیمیشن‌های کتاب متناسب با سوالات یا صحبت‌های کودک اجرا می‌شدند (گرچه این فرایند به صورت اتوماتیک امکان‏پذیر نیست و باید با همراهی یک بزرگسال و به صورت دستی انجام شود) نتایج با موفقیت بیشتری نیز همراه بود. «تیسن» در وبسایت رسمی دانشگاه کارنگی ملون در این باره توضیح داد‏: «کودکان زمانی که در روند یادگیری دخالت بیشتری داشته باشند بهتر فرا می‌گیرند. بسیاری از منابع دیجیتالی به ندرت برای ظرفیت‌های یادگیری کودکان تطبیق داده شده‌اند، اما اگر بتوانیم آن‌ها را اصلاح کنیم روند یادگیری کودکان نیز بهبود پیدا می‌کند.»
البته این به آن معنا نیست که تمامی کتاب‌های کودکان باید در قالب کتاب‌های دیجیتالی تهیه شوند. کتاب‌های سنتی (کاغذی) همواره مزیت‌های خود را خواهند داشت و زمانی که دوره کتاب‌های مصور به پایان برسد، کتاب‌های نوآورانه دیجیتالی نیز چندان به کار نخواهند آمد.
لیلا جعفری، روانشناس کودک، درباره درگیری کودکان با فضای دیجیتالی و نوین می‌گوید: ما ناگزیریم این موضوع را بپذیریم و مقاومت ما درباره اینکه کودکان را از این فضا دور کنیم یا فاصله بدهیم و به شکل سنتی نزدیک کنیم، فایده‌ای نخواهد داشت. روز به روز پیشرفت‌ها در حوزه تکنولوژی بیشتر می‌شود و دسترسی کودکان به ابزارهای جدید افزایش پیدا می‌کند.
او درباره امکان یادگیری و آموزش بچه‌ها از طریق فضاهای جدید می‌‌گوید: قطعا چنین امکانی فراهم است و اگر چنین نشود و بچه‌ها از طریق فضاهای جدید و ابزارهای تکنولوژیکی نتوانند آموزش ببینند قطعا مشکل به مربوط به کودکان نیست؛ بلکه به تولیدکنندگان برنامه‌های موجود در این بستر برمی‌گردد. ما چه بخواهیم و چه نخواهیم، بچه‌ها با این فضاها در تماس هستند بنابراین از آنچه که در دسترس‌شان باشد، استفاده خواهند کرد و اگر از این طریق آموزش نبینند به این برمی‌گردد که این اپلیکیشن، کتاب الکترونیکی و یا هر ابزار دیگری از جنس را که در اختیار بچه‌ها قرار می‌گیرد را به‏درستی تولید نکرده‌ایم.
جعفری درباره آسیب‌هایی که گفته می‌شود در مسیر استفاده کودکان از ابزارهای دیجیتالی آنها را تهدید می‌کند نیز می‌گوید: ‏اصولا برای بررسی این موضوع باید رده‌های سنی مختلف را از یکدیگر تفکیک کرد. ارتباط بچه‌های ما با طبیعت و بازی‌های معمولی و رایج با گروه همسالان‌شان بسیار کاهش یافته است که دلایل بسیاری دارد. اما به هر دلیل این اتفاق رخ داده است. بچه‌های ما به فضای محدود آپارتمان‌ها، زندگی‌ها، تفریحاتی که بیشتر به فضای کافی‌شاپ‌ها، رستوران‌ها و خانه‌ها محدود شده‌اند و حتی خانه‌های بازی که بچه‌ها برای بازی به آنجا می‌روند فضاهای محدود و سربسته هستند. بنابراین هم ارتباط بچه‌ها با طبیعت قطع شده و هم با گروه همسالان‌شان. اکثر آنها یا تک‏فرزند هستند یا در خانواده‌های کم‌جمعیت بزرگ می‌شوند. در نتیجه آنچه که بچه‌ها به آن احتیاج دارند این است که خلاقیت در آنها از طریق تماس آنها با طبیعت رخ بدهد، چه طبیعت به معنای عام و ارتباط با محیط و چه طبیعت درون خودشان. ما نباید روند رشد بچه‌ها را دستکاری کنیم و به اصطلاح به آنها «خط» بدهیم برای اینکه بخواهیم خلاقیت‌شان را بالا ببریم یا آموزش خاصی به آنها بدهیم. اینگونه تنها جلوی شکوفایی خلاقیت آنها را می‌گیریم. ما باید اجازه بدهیم کودکان خودشان کشف و شهود کنند تا خلاقیت در آنها شکل بگیرد.
او ادامه می‌دهد: فضاها باید به سمتی برود که با محیط طبیعی در تماس باشند، با همسالان‌شان ارتباط برقرار کنند و به خلق دست بزنند. اما فضای دیجیتال در هر صورت بچه‌ها را به یکجا نشستن و در یک فضای متمرکز کارکردن محدود می‌کند و آنها را به سمت بی‌تحرکی و تنبلی سوق می‌دهد
اما چگونه می‌توان تعادلی بین استفاده از ابزار دیجیتال و بازی با همسالان برقرار کرد؟ این روانشناس کودک پاسخ می‌دهد: والدین چندان در شرایطی که در ابعادی کلان‌تر غذای مطلوب برای روح و روان کودکان فراهم نمی‌شود، مثل آموزش پرورش و محیط‌های خارج از خانواده، نمی‌توانند تاثیرگذار باشند. خانواده با آنچه که در اختیارشان قرار می‌گیرد سعی می‌کنند کودک را تربیت کنند، خصوصا در مورد ابزار‌های دیجیتالی نمی‌توان از خانواده‌ها چندان انتظار داشت. اما آنچه که اهمیت دارد، موضوع تولیدات فرهنگی در حوزه دیجیتال و کودک است که باید توان خود را بالاتر ببریم.

شعار سال، با اندکی تلخیص  و اضافات برگرفته از  روزنامه ابتکار، تاریخ انتشار: 8 دی 1398، کد خبر:149745، www.ebtekarnews.com