شعار سال: کشور ما ایران از نظر کمیت و کیفیت محصولات کشاورزی جز ۵‌کشور اول جهان به‌شمار می‌آید. از زعفران گرفته تا خاویار، از کاهو گرفته تا پسته و پرتقال. صادرات میوه در ایران پیشینه‌ای صدساله دارد و این روزها، اما این صادرات‌ها شکل و شمایل دیگری به خود گرفته است. کشور عراق اولین کشور مقصد میوه‌های ایران است که در هفته‌های اخیر واردات ۱۷‌قلم از محصولات کشاورزی ایران را به کشورشان ممنوع اعلام کرده. دولت عراق دلیل این کار را خودکفایی می‌داند، اما برخی از کارشناسان ایرانی این موضوع را صرفا یک بازی سیاسی تلقی می‌کنند.

احتمالاً تا به حال عکس‌های زیادی در شبکه‌های اجتماعی دیده‌اید که نشان می‌دهد فروشگاه‌های آمریکایی یا اروپایی، خیار‌های ایرانی را در معرض فروش گذاشته‌اند. عکس‌هایی که اغلب از سوی ایرانیان ساکن این کشور‌ها منتشر شده است. بااین وجود کشور‌های منطقه عمده‌ترین مشتریان میوه‌های ایرانی را تشکیل می‌دهند. به‌طوری که کشور‌های عراق، امارات و روسیه ۳‌مقصد اول صادرات محصولات میوه‌و‌تره‌بار در سال‌۹۷ بوده‌اند، بنا بر آخرین آمار اعلام شده از ۱۵۸۹‌میلیون دلار صادرات محصولات میوه‌و‌تره بار ایران به کشور‌های مختلف ۹۲۱‌میلیون دلار محصولات میوه‌و‌تره‌بار به عراق و ۱۵۳‌میلیون دلار به امارات و ۱۳۰‌میلیون دلار به روسیه صادر شده است.

بازار میوه در دو سال گذشته

با توجه به میزان صادرات محصولات میوه‌و‌تره‌بار در ۱۲‌ماه سال‌۱۳۹۶ به ارزش ۱۱۸۱‌میلیون دلار و به وزن ۳۷۳۶‌هزار تن به لحاظ ارزشی صادرات این محصولات در سال‌۹۷ نسبت به سال‌۹۶ به لحاظ ارزشی ۳۵‌درصد و به لحاظ وزنی ۹‌درصد افزایش داشته است. میزان صادرات محصولات میوه‌و‌تره‌بار در ۱۲ ماهه سال‌۱۳۹۶ به کشور عراق ۵۹۶‌میلیون دلار، افغانستان ۱۳۵‌میلیون دلار و روسیه ۱۰۳‌میلیون دلار بوده است. در سال‌۱۳۹۷ میزان صادرات گوجه‌فرنگی به کشور عراق به ارزش ۱۶۹‌میلیون دلار و در سال‌۱۳۹۶ میزان صادرات این محصول به این کشور به ارزش ۱۰۱ میلیون دلار بوده است.

کشور عراق در سال‌های‌۹۶ و ۹۷ مقصد اول صادرات محصولات دیگری مانند هندوانه، سیب درختی، خیار و سیب‌زمینی نیز بوده است. امسال نیز به همین منوال بود تا اینکه اخیراً این کشور اعلام کرده است که در کشت ۱۷‌محصول خودکفا شده و دیگه نیازی به وارد کردن این محصولات به کشورش ندارد. این محصولات شامل گوجه‌فرنگی، خیار، سیب‌زمینی، بادمجان، هویج، کنار، کاهو، ذرت، خرما، هندوانه، خربزه، سیر، پیاز، کدو. گل کلم، انار و کلم است.

چرا عراق واردات میوه ایران را ممنوع کرد

ممنوعیت واردات ۱۷‌نوع محصول کشاورزی به عراق، اهمیت بازار صادراتی جایگزین محصولات کشاورزی ایرانی را برای جلوگیری از ترافیک تولید و ضرر کشاورزان را بیش از پیش مهم کرده است. اما نکته عجیب آنکه کارشناسان خبره این حوزه نظرات دیگری درباره این تصمیم کشور عراق دارند. به‌طوری که آقای جمشید نفر رییس کمیسیون صادرات اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران درباره ممنوعیت واردات ۱۷‌محصول کشاورزی ایران به عراق می‌گوید: علت ممنوعیتی که عراقی‌ها ایجاد کردند به هیچ‌وجه خودکفایی در تولید این محصولات در داخل کشورشان نبوده است بلکه یک فضای ضد ایرانی به‌وجود آمده که دولتمردان و دیپلمات‌های کشور ما باید این فضا را به‌طور عاقلانه مدیریت کنند تا از این مسأله رها شویم و یکی از بزرگترین شرکای تجاری خود را امروز با ۱۷‌قلم و فردا با تمام محصولات از دست ندهیم.»، اما نمایندگان مجلس نظر دیگری دارند.

آقای عبدالله حاتمیان، عضو کمیسیون کشاورزی هم گفت: «علت محدودیت واردات محصولات کشاورزی به عراق می‌تواند عضویت در WTO باشد. در این سازمان یک سری مسائل و فعالیت‌ها را کشور‌ها بین خود تعریف می‌کنند؛ به‌طور مثال هر‌یک از محصولات اعم از نیترات یا باقی‌مانده سموم را مشخص می‌کنند و استاندارد‌ها را بین خود تعریف می‌کنند و پس از آن مجاز به واردات آن نوع محصول می‌شوند. ما از کشور‌هایی که عضو این پیمان هستند می‌توانیم واردات یا صادرات داشته باشیم.» وی افزود: «ایران متاسفانه همیشه از یکی از پیمان‌های جهانی خارج است. من مطمئنم پشت این نامه عراق هم یک پیمان جهانی است که عراق عضو آن است، اما ایران عضو نیست. نباید به این موضوع سیاسی نگاه کنیم. عراق تحت یک سری استاندارد‌های جهانی ناچار است که به ایران بگوید که این پیمان یک سری استاندارد‌ها را به کشورعراق تحمیل کرده است و من طبق این استاندارد‌ها نمی‌توانم با شما رابطه‌ای داشته باشم.» حاتمیان ادامه داد: «عراق همیشه یکی از بازار‌های ما بوده است؛ ما بازار‌های فراوانی را از دست داده‌ایم و البته به این مسأله باید قاچاق محصولات را هم اضافه کنید. برخی از مشکلات ناشی از تحریم است و برخی دیگر ناشی از خود تحریمی ماست. به‌طور مثال زعفران در سال گذشته توسط قاچاقچیان افغانستان به هندوستان برده شد و یکی از اصلی‌ترین بازار‌های هدف ما را تصاحب کردند. این بازار هدف به راحتی به دست نمی‌آید، ولی بعد افراد اقدام به خریداری محصول از قاچاقچیان کرده و محصول با کیفیت‌تر و با قیمت نصف خریداری می‌کنند؛ به این ترتیب بازار هدف ما از بین می‌رود.»

نماینده مردم درگز در مجلس گفت: «در حال حاضر بر اثر خود تحریمی بازار‌های جهانی را از دست داده‌ایم و تحریم ناجوانمردانه آمریکا را با خود تحریمی خود تشدید می‌کنیم. WTO (سازمان تجارت جهانی) یک پیمان سیاسی نیست، خیلی از پیمان‌ها هستند که ما با ذائقه خاصی به آن وارد می‌شویم و متاسفانه هیچ‌یک از نهاد‌ها اعم از نهاد ریاست جمهوری یا وزارت جهاد کشاورزی و مجلس پاسخگو نیستند. جمع زیادی در این مسائل دخیل هستند که اگر نخواهند پاسخگو باشند کار به مشکل بر می‌خورد. به‌طور مثال اگر به مسأله تجارت با ترکمنستان نگاه کنید می‌بینید که فقط یک نظر شخصی برای رد یا موافقت با آن وجود دارد، همینطور این مسأله در عراق نیز وجود دارد و مانند ایران به این شکل نیست که برای تصویب یک پیمان چندین سال زمان برد به‌گونه‌ای که تاریخ مصرف آن پیمان منقضی می‌شود. من این مشکلات را ناشی از خود تحریمی‌های خود می‌بینم و همچنین ناشی از بروکراسی موجود در کشور.» می‌توانیم جهانی شویم اگرچه این روز‌ها کمابیش محصولات ایرانی در این سو و آن سوی جهان دیده می‌شود، اما بد نیست بدانید که به‌دست آوردن بازار جهانی در این عرصه برای ایران کار دشواری نیست. چراکه محصولات کشاورزی تولیدات محدودی دارند و با توجه به نیاز جهانی حتماً بازار برای آن‌ها پیدا می‌شود همانطور که در میان کشور‌های منطقه نیز پتانسیل نسبتاً خوبی داریم البته تولید محصولات کشاورزی مانند تولید کالا‌های صنعتی نیست که محدودیت چندانی برای کمیت تولید نداشته باشد و این نکته مهمی است، چراکه رقابت در فروش محصولات کشاورزی به سختی رقابت در فروش کالا‌های صنعتی نیست. با توجه به آمار‌هایی که ازسوی سازمان فائو منتشرشده است ما در بعضی از مواد کشاورزی دچار کمبود هستیم، اما خوشبختانه با وجود پیمان اوراسیا و کشور‌های همسایه جایگزین کردن این کالا‌ها خیلی مشکل نیست. روسیه در سال‌۹۷، ۱۴‌میلیون دلار خیار از ایران و در سال‌۹۶، ۲۰‌میلیون دلار از این محصول را از ایران خریداری کرده است.

کشاورزان چه مشکلاتی دارند؟

دست‌کم می‌توان گفت طی چند سال اخیر در وزارت کشاورزی عمده مشکلات توسعه صادرات محصولات میوه‌و‌تره‌بار مشکلات مربوط به تعهد‌سپاری ارزی، عدم بضاعت و آشنایی کافی با روش‌های اصولی برداشت، جمع‌آوری، بسته‌بندی، حمل‌و‌نقل و نگهداری که باعث خرابی و فسادپذیر بودن محصول می‌شود است. همچنین مشکلات گمرک و هزینه حمل‌و‌نقل هوایی، عدم وجود امکانات لجستیکی متناسب، عدم شناخت صحیح از بازار‌های هدف و سلایق الگوی مصرفی و ارسال محصول به صورت فله‌ای و عدم بسته‌بندی مناسب مورد نیاز کشور‌های هدف از سایر مشکلات در توسعه صادرات محصولات میوه‌و‌تره‌بار است.

 

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه صبح نو، تاریخ انتشار: 10 دی 1398، کدخبر: 34474 ، www.sobhe-no.ir