شعار سال:جنگل‌های زاگرس یکی از ظرفیت‌های مهم منطقه غرب کشور، به‌ویژه استان کردستان محسوب می‌شود؛ اما طی چند ماه اخیر قطع بی‌رویه بلوط‌ها به‌دلیل گسترش ویروس کرونا و پیامدهای اقتصادی ناشی از آن باعث نگرانی‌ مردم و دوستداران محیط‌زیست شده است. شیوع ویروس کرونا، اقتصاد کشور را به‌شدت تحت‌تأثیر قرار داد، در این میان پای افرادی که تخریب عرصه‌های طبیعی و قاچاق چوب را همواره در کارنامه خود دارند، بیش از پیش به جنگل‌ها باز شد تا جایی‌که در روزهای کرونایی تخریب این منابع خدادادی، سرعتی همانند سرعت شیوع ویروس پیدا کرده است.

از مجموع جنگل‌های زاگرس در غرب ایران، مساحتی نزدیک به شش میلیون هکتار را جنگل‌های بلوط تشکیل می‌دهد که از منطقه جنوب پیرانشهر تا استان فارس به‌صورت یک کمربند قسمت غربی کشور را دربر گرفته است و نقش بسیار تثبیت کننده‌ای در تأمین امنیت زیستی فلات مرکزی ایران دارد.

این جنگل‌ها علاوه‌بر کارکردهای زیستی به‌عنوان یک سد در برابر هجوم ریزگردها از همسایه غربی عمل می‌کند و تأمین‌کننده بیش از ۴۰ درصد از آب کشور نیز است.

کردستان هم ۳۷۴ هزار هکتار معادل 5/2 درصد جنگل‌های کشور را در اختیار دارد و جنگل‌های این شهرستان از جنگل‌های با کیفیت کشور محسوب می‌شود.

همین شرایط اقلیمی مناسب باعث شده تا عده‌ای به‌دلیل زیاده‌خواهی، به حق برخورداری دیگران از این سرمایه ملی بی‌تفاوت باشند و نسبت به‌ تخریب مناطق جنگلی اقدام و حتی برخی را نیز برای انجام این تخریب‌ها وسوسه کنند.

شیوه‌هایشان برای قطع درختان هم جالب است، پوست تنه درخت را از پایین آن می‌کَنند تا کم‌کم خشک شود و سپس به بهانه خشک شدن آن را قطع می‌کنند.

بلوط‌ها حکم زیربنای محکمی برای زیستگاه زاگرس را دارند و بیش از دیگر درختان هم مورد هجوم سودجویان هستند، گاهی به بهانه قاچاق چوب و تهیه زغال و گاهی هم برای شخم زدن حاشیه جنگل و تغییر کاربری اراضی.

موج بازگشت شهرنشینان و افزایش تخریب

کرونا باعث شد تا شهرنشینان روانه روستاها شوند. افرادی کار و کاسبی خود را از دست داده‌اند و برای امرار معاش روانه زادگاه خود شده‌اند. همین برگشت با دست خالی باعث شده تا برخی به جان طبیعت بیفتند و در پی این باشند که روزی از دست رفته خود را به هر قیمتی از عرصه‌های طبیعی به دست آورند.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کردستان در این زمینه به ایرنا گفت: شیوع کرونا و شرایط بد اقتصادی باعث شد تا تخریب‌ جنگل‌ها سرعت گیرد.

سعدی نقشبندی با بیان این‌که تعطیلی مرز و کسب‌وکارهای مرتبط با آن در جوامع شهری و روستایی، باعث برگشت جمعیت زیادی از شهر به سوی روستاها شده است، افزود: همین مسأله باعث شد تا افزایش جهشی قیمت قطعات چوبی و تولید زغال از درختان بلوط و در نتیجه افزایش تقاضا و قیمت خرید چوب را شاهد باشیم.

مریوان سالانه بیش از ۹۰۰ میلی‌متر بارندگی دارد و همین باعث شده تا محصولات باغی آن خواهان زیادی داشته باشد، از جمله این محصولات انگور است که سودجویان به‌خاطر افزایش تولید در واحد سطح دست به تغییر کاربری عرصه‌های طبیعی می‌زنند.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کردستان در این‌باره اضافه کرد: دسترسی آسان به نهاده‌های مورد نیاز باغی، سهولت بازاریابی برای محصولات تولیدی و در نهایت تفکر رایگان بودن منابع طبیعی در بین جوامع محلی موجب شده که زمینه سوءاستفاده از عرصه‌های منابع طبیعی بیش‌تر شود.

نقشبندی با بیان این‌که زندگی مردم و دامداران روستایی با پوشش گیاهی منطقه‌ گره خورده است، یادآور شد: در عرصه‌های جنگلی‌ با توجه شکنندگی اکوسیستم‌هایی جنگلی و شرایط خاص اقلیمی محدودیت‌هایی مانند کاهش رطوبت در زیر اشکوب و عدم زادآوری جنسی جنگل‌های زاگرسی، حفظ وضع موجود و کمک به رفع محدودیت‌های اشاره شده، در اولویت قرار گرفته است.

کمبود جنگل‌بان داریم

اگرچه اداره کل منابع‌طبیعی و آبخیزداری کردستان تلاش می‌کند تا از جنگل‌های زاگرس در محدوده این استان حفاظت کند، اما به‌دلیل کمبود نیرو با مشکل مواجه است.

مدیر روابط عمومی اداره کل منابع‌طبیعی و آبخیزداری کردستان اظهار داشت: براساس استانداردهای جهانی برای هر ۱۰ هزار هکتار یک جنگل‌بان باید در نظر گرفته شود؛ اما در کشور ما برای هر ۷۰ تا ۸۰ هزار هکتار از عرصه‌های طبیعی به‌طور میانگین یک جنگل‌بان داریم.

پیمان فتاحی افزود: این وضعیت در کردستان کم‌تر نیز هست و برای ۳۴۷ هزار هکتار عرصه جنگلی و یک هزار و ۴۴۱ هکتار عرصه مرتعی در مجموع‌ ۵۹ نفر در حال فعالیت هستند. وی گفت: از این تعداد ۲۷ نفر در شهرستان‌های جنگلی (بانه، مریوان، سروآباد، سنندج و کامیاران) تعداد ۲۶ نفر در شهرستان‌های مرتعی (دهگلان، بیجار، سقز، قروه و دیوان‌دره) مستقرند.

تشکل‌ها فقط انتقاد می‌کنند

مدیرعامل تشکل تخصصی همیاران طبیعت زاگرس مریوان تعطیلی ادارات را در شدت یافتن تخریب‌ها در کنار شیوع کرونا موثر دانست و گفت: تخریب‌ها به حدی است که میزان آن را روزبه‌روز می‌توان دید و هر روز به وسعت جنگل‌هایی که دیگر درخت ندارند، افزوده می‌شود.

محمد نصیری سوزنی هم به تشکل‌ها زد و افزود: درحال‌حاضر کار تشکل‌ها تنها به انتقاد کردن بسنده شده و فقط نقش اطلاع‌رسانی از عملکرد مسئولان را دارند تا حفاظت از عرصه‌های طبیعی.

وی یادآور شد: از آن‌جا که تشکل‌ها مسئولیتی ندارند و از سویی مردم در شهرهای کوچک همدیگر را می‌شناسند، در عمل هر گونه اقدام برای مقابله با جنگل‌زادیی از تشکل‌ها گرفته شده است.

نصیری از تشکیل مافیای روستایی جنگل‌زدایی در مریوان خبر داد و اضافه کرد: تنها در عرض یک شب، چند هکتار از منابع طبیعی موجود در روستاها را تخریب می‌کنند و از آن‌جا که بحث عشیره‌ای همچنان در روستاهای مریوان مطرح است، در بیش‌تر تخریب‌ها روستاییان هوای همدیگر را دارند.

وی بر لزوم استفاده از ظرفیت دهیاران و شوراها تأکید کرد و گفت: در بسیاری از مواقع شاهد هستیم که برخی روستاییان به بهانه تکه زمین کوچکی که در حاشیه جنگل دارند، زمین‌خواری‌های بزرگی انجام می‌دهند و جنگل را به زمین کشاورزی به‌ویژه باغ انگور تغییر کاربری می‌دهند. کمبود نیرو و بازدارنده نبودن جرائم از عواملی بود که نصیری آن‌ها را در دامن زدن به جنگل‌خواری موثر دانست.

دستگیری 3 عضو شورای اسلامی یک روستا در مریوان

می‌گویند «هرچه بگندد نمکش می‌زنند، وای به روزی که بگندد نمک» و اکنون این حکایت سه عضو شورای اسلامی یکی از روستاهای مریوان است که خود عامل تخریب و تصرف جنگل و عرصه‌های طبیعی شده‌اند.

رئیس اداره منابع طبیعی مریوان در این باره گفت: در پی گزارش تخریب و تصرف در یکی از روستاهای جنگلی مریوان نیروهای یگان حفاظت از منابع طبیعی به محل اعزام شدند و اقدام به مستندسازی و مختصات‌برداری کردند.

شاهرخ محمودی افزود: در بررسی‌های به‌عمل آمده و تحقیقات انجام شده، مشخص شد عامل اصلی تخریب و تصرف اراضی ملی این روستا سه نفر از اعضای شورای اسلامی روستا هستند که پس از هماهنگی با مراجع قضایی حکم جلب آن‌ها صادر شد و آن‌ها دستگیر‌ شدند.

رئیس اداره منابع طبیعی مریوان یادآور شد: این افراد به‌دلیل تعرض به عرصه‌های منابع طبیعی و نقض قوانین و مقررات خلع مهر شده و براساس هماهنگی‌های انجام شده با مراجع قضایی اشد مجازات برای این افراد در نظر گرفته خواهد شد تا درس عبرتی باشد برای کسانی که قصد تعرض به عرصه‌های ملی و طبیعی را دارند.

تلاش دولت برای حفاظت از جنگل‌ها

دولت و همه مسئولان کشور توجه دارند که باید سطح حفاظت از جنگل‌ها افزایش پیدا کند، زیرا اهمیت جنگل‌ها برای محیط‌زیست کشور و حیات جامعه هم در منطقه و هم در کشور بسیار مهم است.

در کشورمان سرمایه‌گذاری‌های کلان و عظیمی در حوزه صنایع چوب انجام شده و دولت تسهیلات زیادی به این حوزه پرداخت کرده است.

تا پیش از این بخشی از چوب این صنایع از طریق واردات، زراعت چوب و بهره‌برداری در قالب طرح‌های مصوب از جنگل‌های شمال تأمین می‌شد که امروز در پی محدودیت‌های موجود، جنگل‌های زاگرس به محل تاخت و تاز سودجویان برای قطع و قاچاق چوب تبدیل ‌شده است.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کردستان هم گفت: بررسی‌ها نشان می‌دهد در شهرستان مریوان تراکم محدوده‌های دارای تخریب و تصرف در اراضی جنگلی که دارای پرونده در مراجع قضایی بوده و به تازگی شناسایی شده، در روستاهای سردوش، نی، گماره‌لنگ، برقلعه، گاگل، وله ژیر، دره‌تفی و حسن‌آوله است.

نقشبندی با بیان این‌که این به معنی وجود نداشتن تخریب و تصرف در سایر روستاها نیست، تأکید کرد: این اداره کل با جدیت و همکاری فرماندار و مراجع قضایی شهرستان، تشکیل و رسیدگی به پرونده‌های تخریب و تصرف را بدون اغماض و تا حصول نتیجه و اعمال قانون پیگیری می‌کند.

وی افزود: برخورد با سودجویان در مریوان تشدید شده و برای ۲۸ متخلف شاخص، حکم جلب صادر و از این تعداد ۲۱ نفر آنان دستگیر و روانه زندان شدند.

نقشبندی اظهار داشت: سال گذشته در کل استان یک‌هزار و ۲۸۷ فقره پرونده تخریب و تصرف عرصه‌های طبیعی تشکیل و ۹۴۵ هکتار از اراضی منابع طبیعی این استان با حکم قضایی رفع تصرف شد.

وی گفت: سال گذشته در مریوان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین قطب‌های جنگلی استان ۶۴ هکتار اراضی منابع طبیعی در قالب‌ ۱۲۵ فقره پرونده رفع تصرف صورت گرفت و ۲۰۸ فقره در مرجع قضایی شهرستان مفتوح و در حال رسیدگی است

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کردستان اضافه کرد: با اعزام گروهی از کارشناسان حفاظتی از مرکز استان و استقرار در اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان به‌عنوان تیم پشتیبان، شناسایی مناطق جدید دچار تخریب و تصرف در سطح شهرستان با استفاده از سامانه‌های ماهواره‌ای و حضور در عرصه‌های مورد شناسایی به‌منظور راستی‌آزمایی تسریع شده است.

جنگل‌های بلوط مریوان به‌زودی به بیابان تبدیل می‌شود

یکی از اهالی روستاهای اطراف مریوان هم با ابراز نگرانی از این‌که تخریب جنگل، امسال در مقایسه با پارسال بیش‌تر شده و هیچ کس هم جوابگو نیست، اضافه کرد: اگر این‌گونه پیش برود جنگل‌های بلوط مریوان به‌زودی به بیابان تبدیل می‌شود.

وی که نمی‌خواست نامش در گزارش بیاید، افزود: این درحالی است که حیاتی‌ترین بخش زاگرس همین جنگل‌ها هستند.

این فعال محیط‌زیست با بیان این‌که برای حفاظت از جنگل هر اندازه تلاش و هزینه شود سرمایه‌گذاری برای آینده است، تأکید کرد: جنگل‌کاری بدون حفاظت از جنگل‌ها بی‌فایده است و باید مردم را برای حفاظت از جنگل به کار گرفت.

وی انتقادی هم از اداره کل منابع طبیعی استان داشت و گفت: برای توسعه جنگل و مراتع در مراتع چاله‌کنی انجام می‌دهند که این خود آسیبی به عرصه‌های طبیعی است.

جای خالی فرهنگ‌سازی

این روستایی با بیان این‌که قلع و قمع اراضی متصرف شده و بازداشت متصرفان اثر بازدارندگی لازم را ندارد، یادآور شد: باید قوانین بهتری در نظر گرفته شود و علاوه‌بر آن فرهنگ‌سازی بیش‌تر از هر قانونی می‌تواند به بسیج همگانی برای حفاظت از جنگل‌ها کمک کند.

جنگل‌زدایی به یک بحران جدی تبدیل شده و نتیجه آن بیابان‌زایی است، در هر دقیقه حدود ۳۰ زمین فوتبال از جنگل‌های دنیا توسط بشر از بین می‌روند و این موضوع چیزی نیست که بخواهیم به‌راحتی از آن بگذریم. هر شخص می‌تواند به‌عنوان مسئولیت و وظیفه انسانی خود در حفظ و حراست از جنگل‌ها بکوشد و در کاهش جنگل‌زدایی تأثیرگذار باشد.

کارشناسان عقیده دارند ازجمله متغیرهای تأثیرگذار بر جنگل‌زدایی جمعیت و فقر است و دلایلی از قبیل کشاورزی، دخالت انسانی، فقدان برنامه‌ریزی منطقه‌ای از دیگر عوامل آن است.

بهبود آگاهی عمومی درزمینه اهمیت تنوع زیستی باید از نگرانی‌های امروز باشد و باید با بهره‌گیری از روش‌های کارآمد آموزشی به مردم ساکن در عرصه‌های جنگلی درخصوص اثرات مخرب جنگل‌زدایی اطلاعات کافی داد تا بتوان در حد امکان از نتایج بد و زیانبار این پدیده مخرب جلوگیری کرد.

از سویی کرونا نشان داد که کسب‌وکارهای زیادی در برخی استان‌ها ازجمله کردستان وجود دارد که شکننده و بی‌ثبات هستند و همین مسأله باعث شد تا با اضافه شدن به جمعیت بیکاران، مردم به جان طبیعت بیفتند، هرچند مردم این استان طبیعت را جزیی از وجودشان می‌دانند؛ اما پای جان که در میان باشد، بین خود و طبیعت خود را انتخاب می‌کنند.

شعار سال ،با اندکی تخلیص و اضافات برگرفته از روزنامه سبزینه ،تاریخ 14 اردیبهشت 13399،کد خبر:83132،www.sabzineh.org