شعار سال: تاریخ هخامنشیان را همواره در برابر تاریخ یونان، فرعی شمرده‌اند؛ چه بخشی از تاریخ جهان باشد و چه جزیی از تاریخ اسکندر. بر مبنای شیوه تدوین‌شده از سوی بوسوئه هخامنشیان را باید بر مبنای مقایسه آن‌ها با بونانیان قضاوت کرد که الهام‌بخش رساله مشهور شارل رولن زیر نام تاریخ باستان مصر، کارتاژ، آشور، بابل، ماد و پارس، مقدونیه و یونان شد. این کتاب به بیشتر زبان‌های اروپایی ترجمه شد. تقریبا همه کتاب‌های مرجع در این باره در قرن هجدهم نیز تحت تاثیر همین حال و هوای تاریخ‌نگاری قدیم منتشر شدند.

در کتاب تاریخ یونان چاپ ۱۷۸۷ نوشته جان گیلیس اسکاتلندی به اهمیت بالای رابطه میان ایران و یونان اشاره شده است: «پارسیان، یونانیان آسیای صغیر را به بردگی کشیدند و نخستین‌بار با خودکامگی شرقی، به تهدید اروپا پرداختند. این انقلاب به یادماندنی نه تنها به دلیل پیامد‌های خود، بلکه به دلیل ریشه آن در جنگ‌های یونان و ایران و ارتباطات بازرگانی با امپراتوری پارس در دوه سده پیامد، شایسته آزمودن است و از اهداف مهم مورد توجه در تاریخ امروز شمرده می‌شود.»

رولن بر مبنای یک مدل که اکنون سنتی شمرده می‌شود و با تکیه بر فرض‌هایی درباره روابط میان یونانیان و بربرها، و نیز خواندن دقیق متون کلاسیک، تاریخ هخامنشیان را به یک دوره اوج در زمان کوروش و به دنبال آن یک افول گریزناپذیر کاهش داد. هنگام اشاره به درگذشت کوروش، در پایان پادشاهی اردشیر دوم و سرانجام هنگام اشاره به درگذشت داریوش سوم.

مطالعات هخامنشی در سی سال اخیر دستخوش تحول عمده‌ای شده است و شگفت این‌که این دوره هم‌زمان با سال‌هایی است که حفاری‌های عمده در ایران انجام نشده، اما به همین دلیل پژوهشگران فرصت بازنگری عمده نظریات رایج را داشته‌اند. نتیجه کار، بررسی درباره منابعی بوده که در بازسازی تاریخ به کار می‌رفته است. ۴۹ مقاله در این گردهمایی ارائه شد که طیف گسترده‌ای از مطالب را دربرمی‌گرفت. بیشتر مقالات در این کتاب به چاپ رسیده‌اند. افزون بر این دو مقاله نیز به صورت چکیده عرضه شدند که امکان حضور نیوسندگان در گردهمایی فراهم نبود.



مجموعه مقالات این همایش در قالب هشت بخش عمده با سرفصل‌های مشخص ارائه شده‌اند که نشان‌دهنده گستردگی و تنوع مطالب است. تاریخ و تاریخ‌نگاری هخامنشی، دین و مذهب در دوره هخامنشی، زن در شاهنشاهی هخامنشی، هنر و معماری پارسی، باستان‌شناسی هخامنشی، مهر‌ها و سکه‌ها، طلا و نقره و شیشه و سفال و سرامیک، مطالعات منطقه‌ای سرفصل‌های این همایش را شامل می‌شوند. این تقسیم‌بندی روایتی فشرده از پانزده نشست کارشناسی مستقل در گردهمایی است.

نخستین نوشتار این کتاب به تاریخ‌نگاری هخامنشیان اختصاص یافته است. در بخشی از این نوشتار آمده است: «می‌توان گفت اروپاییان از تصویر خود از هخامنشیان برای رنگ و لعاب دادن به دستاورد‌های خطیر شاه جوان مقدونی بهره برده‌اند. این دیدگاه را می‌توان به کل تاریخ هخامنشی گسترش داد که به آغاز رودررویی مستقیم پارسیان و یونانیان در دوره پادشاهی کورش بازمی‌گردد. من نیز از همین جا آغاز می‌کنم و به پرسشی بنیادین دربارۀ تاریخ هخامنشیان می‌پردازم که از دید من، نه‌تن‌ها برای ارزیابی پژوهش‌های گذشته، که برای تعیین خط مشی دور از تعصب پژوهش‌های آینده مهم خواهد بود. مسئله را با پرداختن به تم مشهور «انحطاط هخامنشیان» بررسی خواهم کرد که رد آن به متون کلاسیک بازمی‌گردد و اخیراً هم از سوژه‌های اصلی تاریخ‌نگاری قرون نوزدهم و بیستم بوده است.»

نوشتار «یک مهر استوانه‌ای هخامنشی، با نقش زن بر تخت نشسته» به بررسی مُهر استوانه‌ای از جنس عقیق از مجموعه دوکلرک پرداخته که یکی از شناخته‌ترین نقوش مؤنث از دورۀ هخامنشی شمرده می‌شود. در سمت چپ این مهر، نقش زنی وجود دارد که در ردای آستین‌گشاد پارسی پوشیده، تاجی کوتاه بر سر دارد که روبندی بلند از آن آویخته و بر یک صندلی «پشت‌بلند» تکیه داده است. دو زن دیگر در حال نزدیک شدن به او هستند که در دست یکی، یک پرنده به عنوان پیشکش وجود دارد و دیگری، تاجی کنگره‌دار بر سر داشته و یک دلو را در دست گرفته است. بین دو نفر اخیر، یک عودسوز هم قرار دارد.

کتاب «جهان هخامنشیان؛ تاریخ، هنر و جامعه در ایران باستان» نوشته جمعی از نویسندگان به کوشش جان کرتیس و سنت‌جان سیمپسون با ترجمه: خشایار بهاری در ۴۷۲ صفحه، شمارگان ۱۵۰۰ نسخه و بهای ۷۵ هزار تومان از سوی نشر فرزان روز منتشر شده است.

با اندکی تلخیص و اضافات بر گرفته از خبرگزاری ایبنا، تاریخ انتشار: 14 تیر 1399 ، کدخبر: 292611 ، www.ibna.ir