شعار سال: هرچند اصلاح طلبان از همین حالا دست‌های خود را برای انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ بالا بردند و خود را بی رمق و بی انگیزه نشان می‌دهند، اما حسین الله کرم تحلیلگر مسائل سیاسی و استاد دانشگاه معتقد است که اصلاح طلبان دنبال احیای استراتژی «فشار از پایین-چانه زنی از بالا» هستند.

مشروح گفتگو با حسین الله کرم را در ادامه بخوانید.

به نظر می‌رسد اصلاح طلبان با نامه موسوی خوئینی‌ها و حمایت رادیکال‌هایی همچون حجاریان از او وارد یک انتحار سیاسی شدند، آن‌ها چه اهدافی را دنبال می‌کنند؟

اصلاح طلبان در واقعه دی ۹۶ به دلیل آنکه هنوز حمایت از دولت به نفع آن‌ها بود سکوت کردند، اما در حادثه آبان ۹۸ با توجه به گرانی بنزین، اعتراضات مردمی و اثرات گرانی بنزین بر زندگی مردم، مباحثی پیرامون حمایت از اعتراضات بین اصلاح طلبان مطرح شد. ضعف روزافزون و ناکارآمدی دولت باعث شد که روند جدایی از دولت بر اردوگاه اصلاحات حاکم شود؛ لذا بحث حمایت از اعتراضات بعدی تحت عنوان دفاع از سرمایه اجتماعی در میان اصلاح طلبان قوت گرفت، به طوری که آقای خاتمی تا حجاریان به آن موضوع پرداختند.

در نهایت این روند با نامه آقای موسوی خوئینی‌ها به اوج خود رسید. گرچه همگان اشکال نامه را در آدرس غلط بیان مشکلات به رهبری می‌دانند، اما به نظر می‌رسد این کار عامدانه صورت گرفت تا امکان رهبری اغتشاش بعدی و بهره گیری از آن تحت عنوان دفاع از سرمایه اجتماعی صورت بگیرد. البته زمان احتمالی اغتشاش می‌تواند رسیدن آن‌ها به اهداف شان را روشن‌تر کند و به نظر می‌رسد اصلاح طلبان بستر آن را فراهم کردند که اگر این اتفاق رخ دهد آن‌ها می‌توانند از آن بهره برداری کنند.

نام‌هایی همچون صفایی فراهانی، مصطفی معین و محمدرضا خاتمی برای نامزدی از جناح اصلاح طلب در انتخابات ۱۴۰۰ مطرح است، آیا رادیکال‌ها با حاکمیت قصد چانه زنی دارند؟

-چانه زنی اساسا یک امر سیاسی است که عمدتا با ارائه نامزد‌های متعدد آغاز می‌شود و با ائتلاف به نتیجه نهایی می‌رسد. از سویی دیگر ارائه چند نامزد به حاکمیت نیز امکان بیشتری در تأیید صلاحیت می‌دهد. این وضعیت با تأیید دکتر معین در سال ۸۴ مشاهده شد. گاهی از مواقع احزاب و گروه‌های سیاسی تعدادی نامزد معرفی می‌کنند تا بتوانند قبل و بعد از تأیید صلاحیت وارد ائتلاف شوند. احزاب به خوبی می‌دانند که برخی نامزد‌های معرفی شده آن‌ها طبق قانون اساسی نمی‌تواند بر اساس قانون رجل سیاسی تأیید صلاحیت شوند، لذا از نام آن‌ها در ائتلاف‌های قبل از تأیید صلاحیت بهره می‌گیرند. مثل آقایان ابوترابی، زاکانی و لنکرانی که در سال ۹۲ برای انتخابات ریاست جمهوری ثبت نام کردند. برخی نامزد‌ها نیز بعد از مرحله تأیید صلاحیت نامزد‌ها وارد ائتلاف می‌شوند مانند آقایان عارف و جهانگیری و قالیباف که این نقش را در انتخابات ریاست جمهوری سال ۹۲ و سال ۹۶ ایفا کردند.

حسین مرعشی گفته اصلاح طلبان روی هوا هستند، چون سیاست شورای نگهبان را برای انتخابات ۱۴۰۰ نمی‌دانند که آیا شکل گیری رقابت حداکثری مدنظر است یا حداقلی. آیا کارگزاران می‌خواهد سفره خود را از رادیکال‌های اصلاحات جدا کند و با نامزد اختصاصی وارد میدان شود؟

آقای مرعشی با بیان این جمله که «اصلاح طلبان روی هوا» هستند می‌خواهد به اصلاح طلبان بگوید «نامزد کارگزاران حتی در مشارکت حداقلی نیز تأیید صلاحیت می‌شوند و اصلاح طلبان چاره‌ای جز دنبال روی از کارگزاران ندارند». در حالیکه اصلاح طلبان فکر می‌کنند به دلیل فشار‌های خارجی نظام مجبور است تن به مشارکت حداکثری بدهد. از این رو نامزد اصلاح طلبان نیز تأیید صلاحیت می‌شود. در این میان گرچه تأیید صلاحیت نامزد‌های ریاست جمهوری بر اساس معیار رجل سیاسی انجام می‌شود، اما اصلاح طلبان مانند انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۴ منتظر گرفتن تأیید صلاحیت نامزد موردنظرشان از جانب رهبری هستند، نامه آقای موسوی خوئینی‌ها به رهبری هم در همین راستا قابل تحلیل است. منتها اصلاح طلبان این بار می‌خواهند از طریق فشار از بالا به مقصود خود برسند تا در صورت شکل گیری مشارکت حداکثری، رهبری را مجبور کنند تا به درخواست تأیید صلاحیت شدن نامزد آن‌ها برای انتخابات ریاست جمهوری پاسخ مثبت بدهد. در مجموع اصلاح‌طلبان با طرح انتخاباتی «فشار از بالا» امیدوارند تا از موضع برابر با کارگزاران وارد ائتلاف مجدد شوند.

نامزد‌های مدنظر کارگزاران چه کسانی هستند؟

نامزد مورد نظر کارگزاران می‌توانند ناطق نوری، علی لاریجانی یا سید حسن خمینی باشند.

نام آقایان صفایی فراهانی، مصطفی معین و محمدرضا خاتمی برای انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۴۰۰ مطرح شده است، کدام یک می‌تواند گزینه اصلی اصلاح طلبان باشد؟

-از میان آقایان صفایی فراهانی، معین و محمدرضا خاتمی، شانس آقای محمدرضا خاتمی به دلیل قرابت با سید محمد خاتمی، نزد اصلاح طلبان بیشتر از دیگران خواهد بود.

پس اینکه برخی اعتقاد دارند اصلاح طلبان دنبال کاندیداتوری سید حسن خمینی هستند، شما این دیدگاه را رد می‌کنید؟

اصلاح طلبان متوجهند حتی در وضعیت مشارکت حداکثری هر سه آقایان صفایی فراهانی، مصطفی معین و محمدرضا خاتمی تأیید صلاحیت نخواهند شد، چون در زمره رجل سیاسی قرار نمی‌گیرند بنابراین به سمت حمایت از سید حسن موسوی (خمینی) خواهند رفت تا با کارگزاران نیز همسو گردند. البته به نظر نمی‌آید که سید حسن موسوی (خمینی) بتواند از قانون رجل سیاسی بطور موفق عبور کند.

به نظر شما اگر محمدرضا خاتمی و سید حسن خمینی در انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ ثبت نام کنند و تأیید صلاحیت نشوند، این مسئله مانند سال ۹۲ که هاشمی رفسنجانی تأیید صلاحیت نشد، موج اجتماعی به نفع جریان اصلاحات ایجاد خواهد شد، به عبارت دیگر این مسئله می‌تواند منجر به احیای سرمایه اجتماعی اصلاح طلبان شود؟

طرح احیای سرمایه اجتماعی به اصلاح طلبان امکان بازی در دو جبهه اپوزیسیون قانونی و اپوزیسیون غیرقانونی را می‌داد. تا از یکسو بتوانند استراتژی «فشار از پایین» را در اعتراضات آینده، فعال کنند و از طرف دیگر نامزد خود را با استفاده از استراتژی «فشار از بالا» در قالب مشارکت حداکثری وارد انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰کنند. حال آنکه به نظر می‌رسد امکان بازی در جبهه اپوزیسیون غیرقانونی برای اصلاح طلبان به پایان رسیده است، زیرا غرب براساس انقلاب فرانسه که سلطنت بوربون‌ها پس از اشتباهات دانتون، میرابو، روبسپیر وحتی ناپلئون در۱۸۱۵ به قدرت بازگشت، آن‌ها نیز با متهم کردن انقلاب اسلامی ایران به ناکارآمدی و باجعل نمودن تاریخ بگویند رضاشاه کارآمده بوده است.

در این وضعیت جریان ضدانقلاب و برانداز که در ادوار گذشته انتخابات به اصلاح طلبان رأی می‌دادند، با کاهش مشارکت مردم در انتخابات مجلس یازدهم دنبال تحریم انتخابات ریاست جمهوری هستند. این وضعیت امکان بازی به اصلاح طلبان در جبهه اپوزیسیون غیرقانونی را نمی‌دهد و از آنجاکه دولت نیز با شکست رویکرد مذاکره باکدخدا، جایی برای دفاع از عملکردش نگذاشته است، اصلاح طلبان در جبهه اپوزیسیون قانونی نیز جایگاهی ندارند بنابراین اصلاح طلبان چاره‌ای جز احیای سرمایه اجتماعی ندارند.